Jest nauką zajmującą się badaniem człowieka, rozwoju jego
i jego cywilizacji poprzez odkrywanie, dokumentację i analizę materialnych świadectw działalności ludzkiej, do których zaliczamy: architekturę, artefakty, biofakty, szczątki ludzkie oraz krajobraz zmieniony przez człowieka.
Jest jedną z kultur późnego paleolitu, występującą w Europie zachodniej i środkowej. Nazwa wywodzi się od miejscowości La Madeleine, w departamencie Dordogne (Francja).
Kultura magdaleńska charakteryzowała się dość wyrafinowaną produkcją narzędzi z krzemienia, rogu i kości. Z tego okresu pochodzi na przykład igła kościana z uszkiem. Do kultury magdaleńskiej zaliczają się odkryte w jaskiniach, głównie Francji i Hiszpanii, monumentalne przykłady malarstwa naskalnego w jaskiniach: Altamira, Lascaux, Font-de-Gaume i inne.
To kultura epoki brązu występująca a ternie Polski, w latach 1800-1600 p. n. e. , głównie w dorzeczu Wisły. Nazwa pochodzi od cmentarzyska w miejscowości Mierzanowice.
Charakteryzowała się grobami szkieletowymi. Ludność tej kultury zajmowała się głównie hodowlą zwierząt, używała nadal narzędzi kamiennych i kościanych i tylko z rzadka brązowych lub miedzianych. .
(10035 tys. lat temu) kultura końca środkowego pięściowych, oraz noży prądnickich, zgrzebeł, drapaczy.
Pięściaki są niewielkie, spotyka się je na obszarze Europy; ich cechą charakterystyczną jest: symetryczny kształt, płaski retusz, proste regularne krawędzie z dodatkowym drobnym retuszem przykrawędnym. W Polsce najliczniejsze zespoły wystąpiły we wczesnym Würmie (ok. 100-85 tys.
Jest jedną z kultur środkowego paleolitu, występujących na terenie Europy, także w Polsce. Nazwa pochodzi od miejscowości Le Moustire w departamencie Dordogne (Francja).
Kultura mustierska była wytworem człowieka neandertalskiego, w czasie jej trwania pojawiły się pierwsze pochówki zmarłych. Na terenie Polski ślady tej kultury odkryto w jaskiniach: Raj, Ciemnej, Mamutowej, Nietoperzowej i Okiennik, a także na Płaskowyżu Głubczyckim i w okolicach Krakowa oraz Wrocławia.
Kultura mezolitu. Nazwa pochodzi od stanowiska archeologicznego Wadi-an-Natuf, w Izraelu, z około IX tysiąclecia p. n. e.
Ślady tej kultury odkryto w kilku miejscach na Bliskim Wschodzie, tak w jaskinach jak i na terenach otwartych. Narzędzia z tego okresu są jeszcze głównie produkowane z kamienia (krzemień), rogu i kości. Do ciekawszych stanowisk tej kultury zalicza się to na górze Karmel.
To kultura epoki brązu występująca na ternie Niemiec, Danii i Skandynawii.
Ludność tej kultury zajmowała się głównie hodowlą zwierząt i czasami uprawą ziemi. Rozwinęła silne ośrodki metalurgiczne. Ceramika wykazuje wplywy kultury łużyckiej.
Zachowały się w doskonałym stanie niektóre pochówki szkieletowe, wraz z resztkami ubiorów, które dało się zrekostruować. Kobiety ubierały się w spódnice i bluzki z rękawami, produkowane z wełny.
(4020 tys. lat temu) kultura narzędzi odłupkowych i klingowych, a także kościanych i rogowych rozwijająca się w Europie, Azji, Afryce Północnej; w Polsce na południu (koło Krakowa) i południowym zachodzie (Śląsku). Szerzycielem kultury jest Homo sapiens sapiens. W tym okresie pojawiaja się pierwsze przedmioty ozdobne, malarstwo jaskiniowe, kult grzebania zmarłych i pierwsze trwałe domostwa.
Jedna z kultur horyzontu graweckiego. Ukształtowała się w okresie górnego Morawach. Do najważniejszych stanowisk z tego okresu zaliczamy zespoły stanowisk z Dolnych Vestonic i Ostrawy-Petrikovic.
Dolni Vestonice - zespół okrągłych budynków mieszkalnych związanych z pawlowskim horyzontem kulturowym. W Dolnich Vestonicach odkryto pozostałośi dwóch okrągłych budynków (drugi zwany Vestonice II oddalony od właściwego o około 200 metrów zwany "chatą szamana").
Jedna z kultur młodszej epoki brązu (1300 - 700 r. p. n. e. ), wchodząca w skład zespołu kultur pól popielnicowych. Obejmowała teren północnych Węgier, na północny zachód od górnej Cisy.
W kulturze pilińskiej panował powszechny obyczaj kremacji i chowania szczątków zmarłych w płaskich grobach popielnicowych. Wyposażenie zmarłych stanowiły miniaturowe wyroby codziennego użytku z brązu.
To kultura epoki brązu występująca na terenie środkowych Włoch w IX-VIII w. p. n. e.
Zalicza się do niej grupy: Grottaferrata, Molaroni, Tarquinia i Terni.
W obrządku pogrzebowym praktykowano ciałopalenie i składanie prochów do urn popielnicowych. Urny chowano w grobach studniowych i bogato wyposażano w dary. .
To kultura epoki brązu występująca w dorzeczu Dunaju w latach 1700-1300 p. n. e.
Zaliczana jest do kręgu kultur mogiłowych.
Z czasem rozprestrzeniła się i w dorzeczu Odry i Wisły. Charakteryzuje się szkieletowym obrządkiem pogrzebowym i usypyaniem nad grobami kurhanów spotykanych na terenie Śląska, Wielkopolski, Małopolski, Kujaw i Pomorza Zachodzniego. .
To kultura epoki żelaza rozwijająca się między III w. p. n. e. a V w. n. e. , na terenach Polski i Ukrainy. Cechą charakterystyczną tej kultury są tak zwane groby księżycowe odkryte na terenie Kujaw i Śląska.
Kultura ta objęła swym zasięgiem obszar Wielkopolski, Kujaw, Mazowsza, części Podlasia, Dolnego i Środkowego Śląska, północno-zachodnią część Górnego Śląska oraz Małopolskę.
To jedna z kultur neolitu, występująca w Europie między 3700 - 1900 p. n. e. , na terenach: Jutlandii, Szwecji, Niemiec, Holandii, Polski, Wołynia i Podola.
Najprawdopodobniej powstała na terenie Danii i południowych Niemiec i stamtąd rozprzestrzeniła na pozostałe tereny. Wiążą się z nią początki orki sprzężonej. Nazwa pochodzi od charakterystycznego kształu naczyń glinanych.
(2016 tys. lat temu) jest reprezentowana przez artefaktów tego okresu zalicza się ryty i rysunki na kościach, figurki kobiece, reliefy znalezione w Bourdeilles Roc de Sers we Francji, El Castillo w Hiszpanii.
Na Ukrainie odkryto też najstarsze znane budowle mieszkalne człowieka, które powstały właśnie w tym okresie.
Zobacz też: kultury paleolitu, sztuka prehistoryczna.
Kultura występująca w epoce brązu na terenach Polski i Wołynia.
W Polsce występowała w pierwszej połowie II tysiąclecia p. n. e. , we wschodniej części Wyżyny Lubelskiej. Charakteryzowała się małymi, otwartymi osadami i krótkotrwałymi obozowiskami, przeważnie na wzniesionych obszarach lessowych, lub cyplach wysokich teras rzecznych. Budownictwo składało się głównie z drewnianych naziemnych budowli zrębowych, ze ścianami oklejonymi gliną, ziemianek, szałasów i spichlerzy do przechowywania zboża.