Zoologia (od gr.
zoon = zwierzę, i
logos = słowo, myśl, rozumowanie) jest nauką o
zwierzętach, czyli o wszystkich żywych organizmach zdolnych do przemieszczania i odżywiania się, za wyjątkiem
mikroorganizmów (o których traktuje
mikrobiologia a także ich zachowaniach i budowie.
W skład jej wchodzą nauki zajmujące się poszczególnymi grupami zwierząt, m.in.:
protozoologia,
entomologia,
ichtiologia,
herpetologia,
ornitologia i
teriologia.
Gałęziami zoologii są także nauki o zwierzętach poprzednich epok (
paleozoologia i paleozoogeografia), o strukturze populacji zwierzęcych i ich wzajemnym oddziaływaniu na środowisko (
ekologia) oraz nauki obejmujące
systematykę wszystkich organizmów zwierzęcych, także nauki zajmujące się budową i funkcjami ciała zwierząt, np.:
anatomia,
fizjologia,
morfologia,
embriologia,
cytologia.
Pierwsze prace z dziedziny zoologii są autorstwa
Arystotelesa (IV w. p.n.e.). Spośród około 300 jego dzieł do najważniejszych należą:
Historia naturalna zwierząt,
O częściach zwierząt oraz
O pochodzeniu zwierząt. Arystoteles jest nazywany ojcem zoologii.
Rewolucyjny wpływ na postęp zoologii wywarła
teoria ewolucji Ch.R. Darwina, ogłoszona w wydanym w 1859 roku dziele
O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, która przyczyniła się do wyjaśnienia m.in. procesów i zjawisk z zakresu ewolucji i embriologii, a także anatomii porównawczej.
Do czasopism naukowych z dziedziny zoologii, ukazujących się w
Polsce, należą m.in.: Annales Zoologici, Zoologica Poloniae , Acta Palaeontologica Polonica , Przegląd Zoologiczny .
Systematyka zoologii jest dosyć rozbudowana:
- Królestwo: zwierzęta (Animalia)
- Podkrólestwo: beztkankowce (Ahistozoa/Parazoa)
- Typ: płaskowce (Placozoa)
- Typ: gąbki (Porifera/Spongia)
- Gromada: gąbki wapienne (Calcispongiae/Calcarea)
- Podgromada: Calcinea
- Podgromada: Calcaronea
- Podgromada: † Pharetronidia
- Podgromada: † Sphinctozoa
- Gromada: gąbki szkliste (Hyalospongiae/Hexactinellida)
- Gromada: gąbki pospolite, czyli zwyczajne (Demospongiae)
- Podgromada: Homoscleromorpha
- Podgromada: Tetractinomorpha
- Podgromada: Ceractinomorpha
- Podgromada: Amphidiscophora
- Typ: † archeocjaty (Archaeocyathida)
- Gromada: archeocjaty reguralne
- Gromada: archeocjaty niereguralne
- Typ: wielokomórkowce pośrednie (Mesozoa)
- Podkrólestwo: tkankowce (Metazoa)
- poddział: tkankowce dwuwarstwowe (Diblastica)
- Typ: Parzydełkowce, czyli jamochłony (Cnidaria)
- Podtyp: Medusozoa/Metagenetica
- Gromada: Protomedusae
- Gromada: Hydroconozoa/Dipleurozoa
- Gromada: stułbiopławy (Hydroza)
- Gromada: krążkopławy (Scyphoza)
- Podgromada: Scyphomedusae/Acraspeda
- Podgromada: Conulata
- Gromada: kostkowce (Cubozoa)
- Gromada: Archaeohydroidea
- Gromada: Cyclozoa
- Podtyp: koralowce (Anthozoa)
- Gromada: (Zoantharia/Helianthoida)
- Podgromada: † Trichocorallia/Tabulata
- Podgromada: † koralowce czteropromienne (Tetracorallia/Pterocorallia/Rugosa)
- Podgromada: koralowce sześciopromienne (Hexacorallia/Hexaradiata)
- Gromada: koralowce ośmiopromienne (Octocorallia/Octoradiata/Alcyonaria)
- Gromada: szorstnikowce (Ceriantipatharia)
- Podtyp: incertae sedis
- Gromada: † Trilobozoa
- Gromada: † Petalonamae
- Typ: żebropławy (Ctenophora)
- Gromada: ramieniowe (Tentaculifera)
- Gromada: bezramieniowe (Nuda)
- Poddział: tkankowce trójwarstwowe (Triblastica)
- Sekcja: bezjamowce (Acoelomata)
- Typ: lejkogębce (Cycliophora)
- Typ: (Acoelomorpha) (wirki bezjelitowe?)
- Typ: płazińce ( Platyhelmonthes)
- Gromada: Xenoturbellida
- Gromada: Catenulida (patrz wirki)
- Gromada: Rhabditophora (patrz wirki)
- Gromada: Bruzdossawce (Aspidogastrea)
- Gromada: Szczękogębe (Gnathostomulida)
- Gromada: przywry (Trematoda)
- Gromada: tasiemce (Cestoda)
- Typ: wstężnice (Nemertea/Nemertina)
- Gromada: Anopla
- Gromada: Enopla
- Typ: Micrognathozoa
- Sekcja: Pseudocoelomata (wtórnojamowce pozorne)
- Typ: obleńce (Aschelminthes/Nemathelminthes)
- Gromada: wrotki (Rotifera/Rotatoria)
- Gromada: brzuchorzęski (Gastrotricha)
- Gromada: nicienie (Nematoda)
- Podgromada: Adenophorea
- Podgromada: Secernentea
- Gromada: nitnikowce (Nematomorpha)
- Typ: Introverta/Cephalorhyncha
- Gromada: ryjkogłowy (Kinorhyncha/Echinodera)
- Gromada: kolczugowce (Loricifera)
- Gromada: niezmogowce (Priapulida)
- Gromada: kolcogłowe (Acanthocephala)
- Podgromada: Archiacanthocephala
- Podgromada: Eoacanthocephala
- Podgromada: Palaeacanthocephala
- Typ: kielichowate (Entoprocta)
- Sekcja: wtórnojamowce właściwe (Eucoelomata)
- Typ: pierścienice (Annelida)
- Typ: sikwiaki (Sipuncula)
- Gromada: Sipunculidea
- Gromada: Phascolosomatidea
- Typ: szczetnice (Echiurida)
- Typ: stawonogi (Arthropoda)
- Podtyp: Schizoramia
- Nadgromada: † trylobitokształtne (Trilobitomorpha)
- Gromada: trylobity (Trilobita)
- Gromada: Artiopoda
- Podgromada: Nectopleura
- Podgromada: Conciliterga
- Podgromada: Petalopleura
- Gromada: Marellopoda
- Gromada: Xenopoda
- Nadgromada: szczękoczułkowce (Chelicerata)
- Gromada: † Aglaspidida
- Gromada: staroraki (Merostomata)
- Gromada: pajęczaki (Arachnida)
- Podgromada: Latigastra
- Podgromada: † Stethostomata
- Podgromada: † Soluta
- Podgromada: Caulogastra
- Podgromada: roztocze (Acari)
- Gromada: kikutnice (Pycnogonida)
- Nadgromada: skorupiaki (Crustacea)
- Gromada: † Isoxyida
- Gromada: skrzelonogi (Branchiopoda)
- Podgromada: Sarsostraca
- Podgromada: liścionogi (Phyllopoda)
- Gromada: łopatonogi (Remipedia)
- Gromada: podkowiastogłowe (Cephalocarida)
- Gromada: Maxillopoda
- Podgromada: Thecostraca
- Podgromada: † Skaracarida
- Podgromada: tantulokarydy (Tantulocarida)
- Podgromada: splewki (Branchiura)
- Podgromada: wrzęchy (Pentastomida)
- Podgromada: wąsoraczki (Mystacocarida)
- Podgromada: widłonogi (Copepoda)
- Gromada: małżoraczki (Ostracoda)
- Podgromada: † Archaeostracoda
- Podgromada: Myodocopa
- Podgromada: Podocopa
- Gromada: pancerzowce (Malacostraca)
- Podgromada: Phyllocarida
- Podgromada: Hoplocarida
- Podgromada: Eumalacostraca
- Podtyp: jednogałęziowce
- Nadgromada: wije (Myriapoda)
- Gromada: dwuparce (Diplopoda)
- Podgromada: Penicillata
- Podgromada: Pentazonia
- Podgromada: Helminthomorpha
- Gromada: pareczniki (Chilopoda)
- Podgromada: Scutigeromorpha
- Podgromada: Pleurostigmophora
- Gromada: skąponogi (Pauropoda)
- Gromada: drobnonogi (Symphyla)
- Nadgromada: sześcionogi (Hexapoda)
- Typ: pazurnice, czyli Pratchawce (Onychophora)
- Gromada: † Xenusia
- Gromada: Udeonychophora
- Typ: czułkowce (Tentaculata/Lophophora?)
- Gromada: kryzelnice (Phoronidea)
- Gromada: mszywioły (Bryozoa/Polyzoa/Ectoprocta)
- Gromada: ramienionogi (Brachiopoda)
- Gromada: konodonty (Conodonta)
- Typ: niesporczaki (Tardigrada)
- Gromada: Heterotardigrada
- Gromada: Eutardigrada
- Typ: mięczaki (Mollusca)
- Podtyp: obunerwce (Aculifera/Amphineura)
- Gromada: beztarczowce/bezpłytkowce (Aplacophora)
- Gromada: wielotarczowce/chitony (Polyplacophora/Chitones)
- Gromada: † Hyolitha/Calyptoptomatida
- Podtyp: muszlowce/skorupowce (Conchifera)
- Gromada: jednotarczowce (Monoplacophora/Tryblidia)
- Gromada: ślimaki/brzuchonogi (Gastropoda)
- Gromada: † Helcionelloida
- Gromada: † Paragastropoda
- Gromada: łódkonogi/walconogi(Scaphopoda)
- Gromada: † Rostroconchida
- Gromada: małże/blaszkoskrzelne (Bivalvia/Conchophora)
- Gromada: głowonogi (Cephalopoda)
- Typ: † Procoelomata
- Gromada: Machaeridia
- Gromada: Coeloschleritophora
- Gromada: Cribricyathea
- Gromada: Thylacocephala
- Gromada: Tommotiida
Portal zoologiczny: