Zamość nazywany "Perłą Renesansu" i "Padwą Północy" jest miastem powiatowym położonym na Wyżynie Lubelskiej. Liczy 66.675 mieszkańców (2004 r.).
Historia
Został założony i prawa miejskie uzyskał w 1580 roku na mocy przywileju lokacyjnego wystawionego przez kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego.Oblegany przez wojska Bohdana Chmielnickiego w 1648 roku, który odstąpił po przyjęciu okupu. Niezdobyty przez wojska szwedzkie w czasie potopu w 1656 roku.
W czasie wielkiej wojny północnej zajęty przez wojska szwedzkie (1704) i saskie (1715 - 1716).
Był siedzibą Akademii Zamojskiej, na której wykładał m.in. Stanisław Staszic. Kres jej istnieniu w roku 1784 położyli Austriacy, którzy zajęli miasto w wyniku I rozbioru (1772).
W 1809 roku w wyniku kampanii księcia Józefa Poniatowskiego przyłączony do Księstwa Warszawskiego.
Po kongresie wiedeńskim w ramach Królestwa Polskiego. W trakcie powstania listopadowego twierdza Zamość odegrała dużą rolę i skapitulowała jako ostatni polski punkt oporu.
W wyniku bolesnej porażki Rosjan w wojnie krymskiej (1856) i ukazania nieprzydatności punktów oporu podobnych do twierdzy zamojskiej - twierdza została skasowana (1866).
W grudniu 1918 roku Zamość był miejscem komunistycznej rewolty, która w czasach PRLu była nazywana powstaniem zamojskim. Zostało ono stłumione przez przybyłe z Lublina oddziały wojskowe pod dowództwem majora Lisa-Kuli.
W 1920 roku pod pobliskim Komarowem oraz na przedmieściach Zamościa rozegrała się bitwa, które wraz bitwą warszawską pozwoliły odeprzeć bolszewików. Dowódcą obrony był major Mikołaj Bołtuć, późniejszy generał i dowódca Grupy Operacyjnej "Wschód" w czasie kampanii wrześniowej.
W 1939 roku Zamojszczyzna była miejscem zaciekłych walk z hitlerowcami, które zakończyły się dzień przed kapitulacją Warszawy. Po zakończeniu wojny obronnej 1939 roku Zamojszczyzna została podzielona pomiędzy Niemcy (większość regionu) a Związek Radziecki (południowo-wschodnia część).
W czasie okupacji hitlerowskiej na terenie Zamojszczyny miała miejsce masowa akcja eksterminacyjna prowadzona przez hitlerowców, którzy dążyli do stworzenia tu siatki niemieckiego osadnictwa - jako przyczółka do germanizacji Wschodu. Zamość nosił nazwę Himmlerstatd, a w jego granicach, na zamojskiej Rotundzie mieścił się obóz zagłady, w którym zginęło ponad 8 tysięcy ludzi. Znajdował się tu także obóz jeńców radzieckich, obóz tymczasowy dla wysiedlonych mieszkańców Zamojszczyzny (dzieci zamojszczyzny) oraz getto.
W wyniku wojny i okupacji Zamość stracił ponad 50% mieszkańców, ale samo miasto nie zostało zburzone.
W latach 1975-1998 Zamość był stolicą województwa. Odtąd jest siedzibą powiatów grodzkiego i ziemskiego w województwie lubelskim.
Znane osobistości pochodzące z Zamościa
- Róża Luksemburg
- Icchak Perec
- Marek Grechuta
Turystyka
Pierwszy "Pan na Zamościu" Jan Zamoyski zlecił zaprojektowanie miasta architektowi Barnardo Morando, który je projektując nawiązał do koncepcji antropomorficznych. Głową miał być pałac Zamoyskich, kręgosłupem ulica Grodzka, ramiona to ulice poprzeczne. Trzy rynki to organy wewnętrzne. Bastiony to ręce i nogi służące do obrony. Układ ten w zasadzie przetrwał do dzisiaj w stanie praktycznie nie zmienionym. To on stanowi główna atrakcję dla odwiedzających licznie Zamość urbanistów i architektów, jest dowodem jak starano się zrealizować koncepcję miasta idealnego.
Niestety, rosyjski zaborca w 1866 roku wysadza większość umocnień obronnych, które wcześniej poważnie rozbudował. Pozostał jedynie szaniec VII z fragmentem murów oraz dwa Nadszańce, dające nam wyobrażenie o potędze umocnień. W jednym z Nadszańców władze carskie utworzyły więzienie w którym był więziony Walerian Łukasiński.
Edukacja
- Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna im. Jana Zamoyskiego
- Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji
- Akademia Rolnicza w Lublinie Instytut Nauk Rolniczych w Zamościu
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 im. Józefa Piłsudskiego