Wojna polsko-bolszewicka (zwana również
wojną polsko-rosyjską 1919-1921,
wojną 1920 r.,
wojną bolszewicką i - niepoprawnie -
wojną polsko-sowiecką) to określenie
wojny pomiędzy nowo powstałą
Drugą Rzecząpospolitą Polską a znajdującą się w środku wojny domowej
Rosją, przekształcającą się w
ZSRR.
Początek walki
Wojna rozpoczęła się 14 lutego 1919 starciem koło miasteczka Mosty na
Białorusi. Szczupłe siły polskie, składające się z 12
batalionów piechoty, 12
szwadronów kawalerii i 3 baterii
artylerii, działały tam na dwóch, dość równomiernie obsadzonych odcinkach frontu. Formacjami odcinka południowego (rzeka
Prypeć - miasteczko Szczytno), czyli Grupy Podlaskiej, przemianowanej potem na Grupę Poleską, dowodził gen. Antoni Listowski. Jego oddziały prawym swym skrzydłem utrzymywały łączność z Grupą Wołyńską gen.
Edwarda Rydza-Śmigłego i koncentrowały się głównie pod Antopolem na kierunku
Brześć-
Pińsk i koło
Berezy Kartuskiej. Oddziały odcinka północnego (Szczytno-Skidel) należały do Dywizji Litewsko-Białoruskiej gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego, który swoje oddziały skupiał przede wszystkim w rejonie Wołkowyska. Na tych pozycjach walczono z niewielkimi siłami
Armii Czerwonej, zaangażowanej wówczas głównie w działaniach zbrojnych przeciw kontrrewolucyjnym
białym generałom.
Na początku marca formacje zgrupowań polskich przeszły do akcji zaczepnej, opanowały na wschodzie Słonim (2 marca) i
Pińsk (5 marca), a na północy dotarły pod
Lidę, gdzie zatrzymały się na kilka tygodni. Dalsze decyzje w sprawie działań na wschodzie zostały podjęte w pierwszej dekadzie kwietnia, zgodnie z wolą
Józefa Piłsudskiego, który uznał konieczność przejęcia inicjatywy na północno-wschodnim teatrze wydarzeń wojennych.
Kalendarium wydarzeń:
- kwiecień 1919 - zdobycie Wilna przez Polaków
- sierpień 1919 - zdobycie Mińska przez Polaków
- styczeń 1920 - Armia Czerwona formuje 700 tysięczne siły nad Berezyną
- 10 marca - rozpoczęcie ofensywy na zachód przez wojska rosyjskie
- bitwa o Mozyrz
- 24 kwietnia 1920 roku - sojusz wojskowy pomiędzy Polską a Ukraińską Republiką Ludową, rozpoczęcie marszu polsko ukraińskich wojsk na Kijów
- 7 maja 1920 wyzwolenie Kijowa
- czerwiec 1920 dodatkowe 40 tysięcy żołnierzy powoduje przejście inicjatywy na stronę bolszewicką
- opór wojsk polskich nad Berezyną
- Galicja - przerwanie oporu wojsk polskich przez armię Budionnego
- sierpień
- oblężenie i bohaterska obrona Lwowa
- pięć armii rosyjskich zbliża się do okolic Warszawy
- brak bolszewickiej zgody na linię graniczną zaproponowaną przez Brytyjczyków (tzw. Linia Curzona)
- Wielka Brytania odmawia pomocy Polsce
- Francja ogranicza się do niewielkich kontyngentów wojskowych
- niemieccy dokerzy w Gdańsku i czescy kolejarze w Brnie opóźniają dostawy dla Polski
- 10 sierpnia Wisłę przekraczają Kozacy Gaj Chana
- 13 sierpnia armia rosyjska pod wodzą Michaiła Tuchaczewskiego uderza na Warszawę
- odparcie pierwszego ataku na przyczółek mostu na Wiśle
- zatrzymanie wojsk rosyjskich nad Wkrą przez Piątą Armię pod dowództwem Władysława Sikorskiego
- 16 sierpnia polska ofensywa przedziera się przez tyły armii Tuchaczewskiego
- 18 sierpnia - otoczenie armii Tuchaczewskiego ("Cud nad Wisłą")
- 31 sierpnia - okrążenie armii Budionnego (Komarowo)
- 12 października - podpisanie rozejmu
- 18 października - wejście w życie rozejmu
- 18 marca 1921 roku - podpisanie traktatu w Rydze