Według Długosza nazwa pochodzi od zamku Wołyń nad Bugiem (obecnie Gródek koło Hrubieszowa). Według Nestora nazwa wywodzi się od plemienia słowiańskiego Wołynian.
Główne miasta: Łuck, Kowel, Dubno, Równe, Krzemieniec, Nowogród Wołyński, Włodzimierz Wołyński.
Klimat
Klimat lądowy, ze znaczną różnicą temperatur między upalnym latem a mroźną zimą. Wiosna i jesień bardzo krótkie. W ciągu roku często nagłe skoki temeratury zależne od kierunku wiatrów.Krainy geograficzne
W części północnej znajduje się Polesie Wołyńskie, natomiast w części południowej właściwy Wołyń. Granica przebiega wzdłuż linii Luboml-Kowel-Równe-Korzec.- Polesie Wołyńskie
- Jest to równina płaska, niska, pokryta błotami, bagnami i lasami przecięta płynącymi równolegle ku północy dopływami Prypeci.
- Wołyń właściwy
- Jest to teren pagórkowaty, a w niektórych częściach górzysty. Gleby urodzajne.
- Wzgórza wododziałowe o przebiegu północno-wschodnim (Bug / Stochód) ciągną się od rzeki Bug (Uściług) po Styr tworząc lewy, urwisty brzeg tej rzeki. Najwyższe wzniesienia dochodzą do 281 m.
- Góry Krzemienieckie (Awratyńskie) o przebiegu równoleżnikowym stanowią przedłużenie Woroniaków i ciągną się między Radziwiłłowem a Zdołbunowem. Najwyższe wzniesienie to Góra Bony pod Krzemieńcem 407 m.
- Góry Pełczańskie
- Góry Dermańskie
Rzeki
Większa część Wołynia leży w dorzeczu Morza Czarnego za pośrednictwem Prypeci. Niewielka część znajduje się w dorzeczu Morza Bałtyckiego za pośrednictwem Bugu, który stanowi zachodnią granicę Wołynia.- Bug
- Bug na obszarze Wołynia ma brzeg płaski, miejscami bagnisty. Jedynym dopływem jest Ługa która wpływa do Bugu w rejonie Uściługa.
- Prypeć
- Wypływa na północ od Opalina. Ma płaskie, bagniste brzegi. Wszystkie rzeki Wołynia są jej dopływami lub dopływami dopływów.
Historia
do X wieku
W okresie Neolitu na terenie Wołynia pojawiła się kultura pucharów lejkowatych, a po niej kultura amfor kulistych. W epoce brązu - kultura strzyżowska. We wczesnym średniowieczu zamieszkały przez wschodniosłowiańskie plemiona Bużan i Dulebów które do końca X wieku tworzyli odrębne państwo.XI-XV wiek
Po podziale dzielnicowym Rusi Kijowskiej od 1199 ośrodek księstwa włodzimierskiego, połączonego potem z halickim. Szczyt hegemonii Daniła Romanowicza (panował 1201-1264).Po najeździe mongolskim w 1240 wraz ze schyłkiem Rusi Halickiej teren postępującej rywalizacji polsko-litewskiej. Podzielony pomiędzy Królestwo Polskie w 1352 i Wielkie Księstwo. W 1366 Kazimierz Wielki zajął także najważniejszy wówczas gród, Włodzimierz Wołyński.
XVI-XIX wiek
Od 1569 na mocy unii lubelskiej przyłączony w całości przez Zygmunta II Augusta do Korony. Obejmował tereny województwa wołyńskiego oraz część kijowskiego. W czasie powstania kozackiego Bohdana Chmielnickiego najdalej na zachód wysunięty teren penetracji kozackiej. W 1652 doszło tu do zwycięskiej dla wojsk Rzeczpospolitej bitwy pod Beresteczkiem.W 1772 w wyniku I rozbioru południowy fragment znalazł się w granicach Austrii. Po II rozbiorze podzielony nową granicą między Rzeczpospolitą a Cesarstwem Rosyjskim. Pozostała część w granicach Rosji od 1795, jako gubernia wołyńska ze stolicą w Żytomierzu. Teren działalności powstańczej w czasie powstania styczniowego.
XX wiek
1901-1920W okresie I wojny światowej na terenie Wołynia toczyły się ciężkie walki pozycyjne.
1921-1939
W 1921 na mocy traktatu ryskiego podzielony między Polskę (większa część) oraz Ukraińską SRR. W międzywojniu zasiedlany osadnikami wojskowymi.
1939-1945
Po agresji wojsk ZSRR z 17 września 1939 i sfałszowanym referendum włączony do Ukraińskiej SRR (obwody: łucki i rówieński). W lutym 1941 miały miejsce masowe wywózki ludności polskiej i uznawanej przez komunistów za niebezpieczną klasowo na Syberię. Na mocy umów między III Rzeszą a ZSRR liczną kolonię niemiecką wysiedlono do Niemiec.
Po ataku III Rzeszy na ZSRR w 1941 wymordowano 350 tysięcy tutejszych Żydów. Region stał się terenem aktywnej działalności OUN i UPA, dążących do stworzenia w kooperacji z Niemcami niezależnego państwa ukraińskiego.
Od 1942 do 1944 - ze szczególnym nasileniem w lecie 1943 - dochodziło do czystek etnicznych na ludności polskiej i czeskiej. Zob. Rzeź wołyńska
Teren działalności silnej działalności partyzanckiej. Zarówno grup związanych z Armią Czerwoną, oddziałów ukraińskich (zasilonych w 1943 przez byłych członków kolaborującej z Niemcami policji ukraińskiej), jak i najsilniejszego związku taktycznego AK, 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, która wspierała samoobronę organizowaną przez ludność polskich miejscowości.
1945-1991
Od 1945 w granicach Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej - części składowej ZSRR.
Po II wojnie światowej została pozostała ludność polska (ok. 200 tysięcy) została wysiedlona w 1945 roku - głównie na Śląsk i Ziemie Odzyskane. Na jej miejsce osadzano ludność ukraińską wysiedlaną z terenów wschodnich województw PRL: rzeszowskiego i lubelskiego. Ostatniego etapu przesiedleń dokonano w 1954.
od 1991
Od 1991 w niepodległej Ukrainie. Teren dawnego województwa wołyńskiego podzielony został na Wołyńską Obłast' i Rówieńską Obłast'.