Ta strona dotyczy rzeki Wisły.
Następujące strony, opisują inne
znaczenia słowa Wisła:
|
Wisła - najważniejsza i najdłuższa
rzeka Polski i największa rzeka w
zlewisku Morza Bałtyckiego. Długość Wisły wynosi 1047 km. Źródła rzeki znajdują się na wysokości 1106 m
n.p.m., na zachodnim stoku
Baraniej Góry w
Beskidzie Śląskim (
Biała i, uznawana za pierwotne źródło,
Czarna Wisełka). Zasadniczy kierunek biegu Wisły jest południkowy. Średni przepływ roczny (przy ujściu rzeki) wynosi 1054 m³/s, a maksymalna różnica stanów wody - 10 m.
Zanieczyszczenie Wisły jest bardzo duże: na 894 km kontrolowanego biegu rzeki aż 93% jest nadmiernie zanieczyszczona, a 7% (między
Radomką i
Świdrem) ma III klasę czystości. Rocznie Wisła transportuje do Bałtyku około 2,2 mln m³ rumowiska rzecznego, w tym m.in. około 5 tys. ton
soli dziennie z kopalni węgla kamiennego, rośnie w niej także zanieczyszczenie bakteryjne.
W
starożytności Wisła była znana i opisywana przez geografów jako
Vistula, i choć pochodzenie nazwy jest nieznane wiadomo, że nie jest ono
słowiańskie. Jej
etymologię można jednak wywieść od sło "wi" - wieść, prowadzić i "sklo" - prasłowiańska nazwa
bursztynu (jantaru).
Bieg Wisły umownie dzieli się na 3 odcinki:
Dorzecze Wisły zajmuje powierzchnię 194424 km
2 (w Polsce 168,7 tys. km
2). Urzeźbienie dorzecza Wisły charakteryzuje średnie wzniesienie 270 m n.p.m., przy czym przeważająca część dorzecza (55%) położona jest na wysokościach 100-200 m n.p.m.; od 100-300 m zawiera się ponad 3/4 dorzecza. Najwyższy punkt dorzecza leży na wysokości 2663 m n.p.m. (szczyt
Gerlach w
Tatrach). Cechą dorzecza Wisły jest asymetria - w znacznej mierze konsekwencja kierunku nachylenia Niżu Środkowoeuropejskiego ku północnemu zachodowi i kierunku spływu wód lodowcowych, przy równocześnie znacznej predyspozycji w budowie starszego podłoża. Asymetria dorzecza (prawostronnego do lewostronnego): 73-27%.
)
Dopływy prawobrzeżne od źródeł do ujścia:
Dopływy lewobrzeżne od źródeł do ujścia:
Miasta nad Wisłą
Najważniejsze miasta położone nad Wisłą:
Zbiorniki na Wiśle
Delta Wisły
W miejscowości Biała Góra k/Sztumu około 50 km od ujścia rozdzielając się na dwa ramiona
Leniwka (lewe) i
Nogat (prawe), tworzy szeroką
deltę zwaną
Żuławami. W miejscowości
Gdańska Głowa od
Leniwki odziela się w kierunku wschodnim kolejne ramię zwane
Szkarpawa w celu ochrony przeciwpowodziwej zamknięte śluzą. Kolejne ramię
Martwa Wisła odziela się w Przegalinie. Uchodzi do
Zatoki Gdańskiej.
Do XIV wieku ujście Wisły dzieliło się na główne wschodnie ramię Wisłę Elbląską i mniejsze zachodnie ramię Wisłę Gdańską. Od roku 1371 głównym ramieniem staje się Wisła Gdańska. Po powodzi w 1840 roku tworzy się
dodatkowe ramię Wisła Śmiała. W latach 1890-1895 wykonano przekop koło Świbna.
Żegluga na Wiśle
Wisła jest
żeglowna na długości 940 km.
Jesienią żeglugę utrudniają lub wręcz uniemożliwiają
niżówki.
Już pod koniec listopada na Wiśle pojawiają się zjawiska lodowe. Początkowo występują w okolicy
Narwi i
Drwęcy, najpóźniej docierają do górnego odcinka rzeki.
Lód pokrywa Wisłę od 2. połowy stycznia do końca lutego. Topniejący lód prowadzi do zatorów śryżowych w okolicy
Góry Kalwarii, a niżej do powodzi.
- sierpień 2004
Wody Wisły często wzbierają, często powodując
powodzie. W górnym biegu rzeki dzieje się tak zwykle w lipcu, pod wpływem obfitych opadów w górach, a w środkowym i dolnym biegu w marcu, pod wpływem roztopów wiosennych. W historii dochodziło wielokrotnie do katastrofalnych powodzi, m.in. w latach: 1813, 1844, 1888, 1934, 1960. Aby im zapobiec powstały
zbiorniki retencyjne na dopływach w górnym biegu rzeki, w niższych partiach jest kanalizowana (koło
Krakowa; planowane są także stopnie wodne w
Wyszogrodzie,
Płocku,
Ciechocinku,
Solcu Kujawskim,
Chełmnie, Opalenicy i
Tczewie), a w odcinku środkowym postępuje regulacja, jednak całościowa regulacja jest oprotestowywana jako zagrożenie dla unikalnego na skalę Europy środowiska naturalnego.
Wisła jest połączona za pomocą
kanałów z: