|
Gruźlica
|
|
| Nazwa naukowa: tuberculosis | |
|
Zarazek
|
|
| Nazwa: u człowieka zazwyczaj Mycobacterium tuberculosis (bakteria) | |
| Rezerwuar: człowiek, bydło | |
|
Epidemiologia
|
|
| Droga szerzenia: zazwyczaj kropelkowa | |
| Liczba zgłoszonych zachorowań w roku wg PZH: | |
| 2001: BD | 2002: BD |
| Występowanie: cały świat | |
|
Prawo
|
|
| Przymusowe leczenie: Nie | Podlega zgłoszeniu WHO: Nie |
Nazwa
Polska nazwa gruźlica pochodzi od zmian widocznych w badaniu histopatologicznym w tkance zmienionej gruźliczo - tzw. gruzełków. Łaciński odpowiednik tuberculosis wywodzi się od tuberculum, czyli tłumacząc dosłownie guzka. Używany jest także skrót TB. Dawna nazwa suchoty (łac. phthisis) nie jest już używana; została wprowadzona przez Hipokratesa ze względu na wyniszczający ("wysuszający") przebieg choroby.Postacie
Mikroorganizmy wywołujące gruźlice, prątki, atakują różne narządy, przede wszystkim płuca, znacznie rzadziej skórę, układ kostny, układ płciowy, ośrodkowy układ nerwowy, węzły chłonne i inne. Znane są także przypadki gruźlicy wielonarządowej.Czynnik etiologiczny
Gruźlicę człowieka wywołują prątki ludzkie (Mycobacterium tuberculosis nazywane też Mycobacterium tuberculosis hominis), zwane prątkami Kocha na cześć niemieckiego bakteriologa, który wyizolował bakterię w 1882 roku. Znacznie rzadziej zdarzają się zakażenia M. bovis, M. africanum lub M. microtti. Zakażenie poszczepienne może u osób z osłabioną odpornością wywołać szczep BCG (atenuowany M. bovis). Patogenny dla bydła jest przede wszystkim prątek bydlęcy (M. bovis). Wszystkie te gatunki określa się wspólną nazwą Mycobacterium complex - prątki właściwe. Prątki wrażliwe są na popularne środki czyszczące, promienie nadfioletowych (giną w świetle słonecznym), temperaturę.Droga szerzenia
Do zakażenia zazwyczaj dochodzi przez układ oddechowy, rzadziej innymi drogami. Źródłem zakażenia jest prątkujący chory na płucną postać gruźlicy. Do zakażenia dochodzi najczęściej w źle wentylowanych budynkach. Stosunkowo duża ilość prątków potrzebna jest do wywołania choroby. W większości przypadków organizm człowieka potrafi sam obronić się przed rozwojem zachorowania. Jak się ocenia, tylko u 2-3% zakażonych rozwinie się gruźlica, a u ok. 5% może się rozwinąć po kilku (a nawet kilkunastu) latach.Zakażenie człowieka drogą jelitową występuje bardzo rzadko. Spowodowane jest spożyciem mleka, które zawiera prątki bydlęce Mycobacterium bovis. Znane są przypadki infekcji przez skórę. Dotyczą one pracowników zajmujących się zwierzętami (weterynarze, rolnicy).
Odporność organizmu na zachorowanie zależy od zastosowanych szczepień przeciwgruźliczych, ogólnego stanu zdrowia, odżywiania, stosowanych leków i np. alkoholu, czy chorób współistniejących.
Objawy i rozpoznawanie
Objawy kliniczne występujące w przebiegu choroby to chudnięcie, gorączka, a w przypadku gruźlicy płucnej także długotrwały kaszel oraz (występujące coraz rzadziej) w zaawansowanej postaci odpluwanie plwociny z krwią. Na podstawie symptomów klinicznych nie można rozpoznać choroby, w przypadku gruźlicy płucnej nasuwają one tylko podejrzenie schorzenia. Podobnie diagnostyka radiologiczna (RTG klatki piersiowej) gruźlicy płuc nie może stanowić definitywnego rozpoznania (nie zawsze da się odróżnić obraz gruźlicy od podobnych zmian chorobowych w płucach). Przy stosowaniu prób tuberkulinowych należy wziąć pod uwagę występowanie wyników zarówno fałszywie dodatnich, jak i ujemnych. Ostatecznym potwierdzeniem rozpoznania gruźlicy jest diagnostyka mikrobiologiczna, np. preparat bezpośredni plwociny (BK) i hodowla na pożywkach.| RTG klatki piersiowej u pacjenta z obustronną gruźlicą płuc |
Odczyt próby tuberkulinowej Mantoux |
22 TBC.jpg|thumb|240px|left|Zaawansowane zmiany swoiste w obu płucach, 2004 |
Leczenie
- leczenie lekami przeciwgruźliczymi - podstwowy typ leczenia. Stosuje się w nim długotrwałą (zazwyczaj trwającą 6 miesięcy) kurację kilkoma (trzema lub czterema) antybiotykami przeciwprątkowymi. Ma to na celu zabicie prątków o specyficznych cechach (np. gwałtownie rozmnażających się, utajonych w gruzełkach itp.), a także zapobiega wytworzeniu lekooporności.
- leczenie operacyjne w niektórych przypadkach
- leczenie klimatyczne - stosowane od starożytności