Stygmatyzacja,
etykietowanie to skutek ujemny
diagnozy psychiatrycznej i/lub
psychologicznej polegająca na klasyfikowaniu ludzi według procedury zerojedynkowej. Żródłem negatywnego myślenia o jednostce może być osobowość diagnosty, jego wcześniejsze kontakty z osobami z danej
grupy i oficjalne
stereotypy.
Postawa prokuratorska to przypisywanie negatywnych
etykiet czyli uproszczonych form kategoryzacji społecznej w sposób jawny lub ukryty; negatywne wartościowanie jednostki bez wyjaśnienia przyczyn
zachowania.
Stygmatyzacja jest procesem, w którym etykietę nadaje się osobom nie spełniającym oczekiwań innych - nietypowym w wyglądzie, zachowaniu, poglądach, odmiennym
kulturowo lub
rasowo, niechętnym lub nieumiejącym zachowywać się zgodnie z przyjętymi
normami (
osoby należące do subkultur).
BŁĘDNE KOŁO. Schemat wpływu stygmatu na jednostkę
Etykietowanie wpływa zwrotnie na sposób myślenia "chorego" o sobie w kategoriach zawartych w
stygmacie, jednostka zaczyna wierzyć w dysponowanie przypisywanymi właściwościami, utożsamiać się z nimi i zachowywać zgodnie z treścią stygmatu, spełniając oczekiwania społeczne.
- Delegacja najsłabszego członka rodziny do integracji systemu rodzinnego przez manifestację jego patologii zaburzeniem psychicznym. "Chory" czuje sie bezradny i bezsilny z powodu braku wsparcia dla jego działań antystygmatyzujących.
- Zmiana pozycji społecznej. Jednostka otrzymuje komunikaty o nieufności, strachu, podejrzliwości.
- Odrzucenie przez otoczenie społeczne.
- Obniżenie poczucia własnej wartości, poczucia bezpieczeńtwa i zaufania do siebie i innych, wrost poczucia zagrożenia. Prowadzi to do zachowań, mających na celu pokazanie się z innej strony, tym bardziej wzrasta podejrzliwość otoczenia, co jednostka interpretuje w kategoriach "wszystko co robię jest złe".
- Wyuczona bezradność - myślenie o sobie i swoim zachowaniu w kategoriach braku wpływu staje się regułą. Dochodzi do izolacji społecznej, obniżenia nastroju i motywacji do zmiany sytuacji.
- Efekt Golema - samospełniające się proroctwo dotyczące negatywnych wartościowań własnej osoby. Jednostka zaczyna myśleć o sobie jako "chorym psychicznie".
Pozytywna rola procesu naznaczania
Pozytywnym skutkiem procesu naznaczania, wykorzystywanym w
terapii jest m.in. wychodzenie z
uzależnień, gdzie pierwszym krokiem jest
autonaznaczenie czyli werbalizacja braku kontroli nad sobą, warunek niezbędny powodzenia terapii.