Samogłoski to
głoski, przy powstawaniu których uczestniczą jedynie wiązadła głosowe, a strumień powietrza swobodnie przepływa przez kanał głosowy. Charakteryzują się regularnym rozkładem energii akustycznej, mają wyraźną strukturę formantową, która decyduje o ich barwie.
Symbole samogłosek w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej
IPA przedstawia poniższa tabela:
Samogłoski podstawowe
|
---|
|
| przednie
|
| centralne
|
| tylne
|
---|
przymknięte
| •
|
| •
|
| • u
|
---|
prawie przymknięte
|
| •
|
|
|
|
---|
półprzymknięte
| •
|
| •
|
| •
|
---|
średnie
|
|
|
|
|
|
---|
półotwarte
| •
|
| •
|
| •
|
---|
prawie otwarte
|
|
|
|
|
|
---|
otwarte
| •
|
|
|
| •
|
---|
|
Uwaga.Jeśli podano dwa symbole, ten który znajduje się po lewej stronie oznacza samogłoskę niezaokrągloną, a po prawej zaokrągloną.
|
Samogłoski w języku polskim
W języku polskim mamy 6
fonemów samogłoskowych ustnych: , , , , , , którym to odpowiadają litery (
grafemy) samogłoskowe:
i, y, e, a, o oraz
u odpowiednio.
W tradycyjnych opisach języka polskiego przyjmuje się też, że istnieją co najmniej dwa fonemy samogłoskowe nosowe odpowiadające literom
ę i
ą. W nowszych opisach fonologii polszczyzny współczesnej fonemów samogłoskowych nosowych nie wymienia się, uznając że grafemom
ę,
ą odpowidają w istocie zawsze ciągi złożone z dwu fonemów, ustnej samogłoski oraz odpowiedniego fonemu spółgłoskowego
nosowego:
, lub . W randze
alofonów, przed spółgłoskami nosowymi, występują nosowe (nazalizowane) odpowiedniki wszystkie samogłosek ustnych.
Klasyfikacja samogłosek polskich: podziału można dokonać ze względu na
- poziomy ruch języka - s. przednie, środkowe, tylne
- pionowy ruch języka - s. wysokie, średnie, niskie
- kształt warg - s. płaskie, półokrągłe, okrągłe
- udział rezonatora nosowego - s. ustne, nosowe
Graficznie da się powyższą klasyfikację przedstawić następująco: