Federacja Rosyjska (Российская Федерация, Rossijskaja Federacija), lub
Rosja (Россия, Rossija) – państwo rozciągające się od wschodniej
Europy poprzez północną część
Azji aż po
Ocean Spokojny. Rosja jest największym państwem na świecie, jej powierzchnia jest prawie dwa razy większa od
Stanów Zjednoczonych czy
Chin. Pod względem liczby ludności zajmuje 7. miejsce (po Chinach,
Indiach, USA,
Indonezji,
Brazylii i
Pakistanie)
W
ZSRR Rosja (czyli
Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka, w skrócie
RFSRR) pełniła rolę dominującą, od 1991 roku jest samodzielnym państwem.
Rosja graniczy z
Norwegią,
Finlandią,
Estonią,
Łotwą,
Białorusią,
Ukrainą,
Gruzją,
Azerbajdżanem,
Kazachstanem,
Chinami,
Mongolią,
Koreą Północną oraz
Litwą i
Polską (z dwiema ostatnimi poprzez
obwód kaliningradzki). Rosja graniczy także z kilkoma państwami poprzez
Bałtyk,
Morze Czarne i
Morze Kaspijskie.
Ponieważ większość
terytorium,
ludności i produkcji
przemysłowej ZSRR była w Rosji, po upadku ZSRR Rosja nadal pełni ważną rolę w
polityce światowej.
Kraj ten należy do
G8 mimo, że jego
produkt krajowy brutto, ważony parytetem siły nabywczej, jest znacznie mniejszy od PKB Chin czy Indii
1. Rosja została oficjalnie włączona do G7 w roku 1998 nie ze względu na znaczenie ekonomiczne, lecz z przyczyn politycznych; był to wyraz wdzięczności dla prezydenta
Jelcyna za przeprowadzenie reform gospodarczych w Rosji i za jego neutralną postawę wobec rozszerzenia NATO na wschód, co dało G7 + Rosję. G8 utworzono już za rządów Władimira Putina, wraz ze wzrostem znaczenia Rosji na arenie międzynarodowej.
Widać wyraźną różnicę między obecną pozycją Rosji a czasami
zimnej wojny, kiedy ZSRR był jednym z dwóch światowych supermocarstw. Obecnie Rosja posiada argumenty w postaci starego arsenału atomowego i zasobów ropy naftowej i gazu, co wykorzystuje do kształtowania polityki w republikach postradzieckich.
Ustrój polityczny
Państwo federacyjne o
prezydenckim systemie rządów; I 1918–25 XII 1991 p.n. Ros. FSRR, od 30 XII 1922 w składzie ZSRR, od 12 VI 1990
suwerenna, od 17 IV 1992 używa 2 równorzędnych nazw Rosja i Federacja Rosyjska. Współtwórczyni (wraz z Białorusią i Ukrainą) utworzonej 8 XII 1991
Wspólnoty Niepodległych Państw.
Zgodnie z
konstytucją, zaaprobowaną w
referendum z 12 XII 1993,
głową państwa jest
prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 4-letnią
kadencję; prezydent ma szerokie uprawnienia w zakresie
władzy ustawodawczej (
prawo wydawania
dekretów z mocą
ustawy) i
władzy wykonawczej (jest m.in. gwarantem konstytucji, praw i swobód obywatelskich, nacz. dowódcą
sił zbrojnych oraz arbitrem w sprawach między władzą centralną i regionalną).
Organem władzy ustawodawczej jest
2-izbowy parlament — Zgromadzenie Federalne, składający się z
izby wyższej — Rady Federacji i izby niższej — Dumy Państwowej. W skład Rady Federacji wchodzi 178 czł. (po 2 przedstawicieli z każdego z 89 podmiotów federacji: po 1 reprezentancie władzy ustawodawczej i wykonawczej). Duma Państwowa składa się z 450
deputowanych wybieranych na 4-letnią kadencję w wyborach powszechnych (225
mandatów zostaje obsadzonych w okręgu federalnym na podstawie
systemu proporcjonalnego z list partyjnych, 225 — w okręgach 1-mandatowych). Zgodnie z dekretem prezydenta z 12 X 1993 wybory do Zgromadzenia Narodowego na pierwszą 2-letnią kadencję przeprowadzono 12 XII 1993; następne wybory na 4-letnią kadencję do obu izb parlamentarnych odbyły się 17 XII 1995.
Organem władzy wykonawczej jest
rząd, na którego czele stoi przewodniczący (
premier) powoływany przez prezydenta w uzgodnieniu z Dumą Państw.; członków rządu mianuje prezydent na wniosek premiera.
Republiki wchodzące w skład Federacji Rosyjskiej mają własne konstytucje i organy władzy ustawodawczej oraz wykonawczej.
Przestrzeganie praw i swobód
System penitencjarny:
Rosyjskie Gławnoje Uprawlienie Ispołnienija Nakazanii (GUIN) - Główny Zarząd Wykonania Kar - jest drugą co do wielkości (po amerykańskiej) machiną penitencjarną na świecie. W więzieniach przetrzymywanych jest siedemset tysięcy osób, GIUN składa się
z 2004 roku z 765 obozów, 598 zakładów przemysłowych i 70 gospodarstw rolnych, z roczną produkcją o wartości 16 miliardów rubli. System penitencjarny w Rosji zatrudnia 350 tysięcy osób. Ponad 38% skazańców to recydywiści. Ponad 150 tysięcy więźniów choruje na gruźlicę i AIDS, w latach 2003-2004 zmarło lub popełniło samobójstwo ok. 1600 osób.
Wolność i demokracja:
W raporcie
Freedom in the World 2005, ogłoszonym przez
Freedom House, Rosja znalazła się w kategorii państw „Bez wolności” ze wskaźnikiem 5,5 w 7-stopniowej skali
Freedom in the World 2005 (s. 21).
Raport „Freedom in the World” jest efektem monitorowania przez organizację Freedom House zmian w zakresie respektowania i ochrony przez władze państwowe praw politycznych (swoboda działalności konkurencyjnych partii polit., wolne wybory) i wolności obywatelskich (religijnych, etnicznych, ekonomicznych, językowych, praw kobiet i rodziny, wolności osobistych, wolności prasy, przekonań i stowarzyszeń) w 192 krajach i 14 największych terytoriach zależnych i spornych. Raport ocenia państwa i terytoria w skali od "1" (najlepszy) do "7" (najgorszy) i kwalifikuje do jednej z 3 kategorii: "Wolne", "Częściowo wolne" i "Bez wolności" Raporty są opracowywane od 1972 r.
Wolność prasy i mediów:
- w raporcie Freedom of the Press 2005 (Freedom House) Rosja znalazła się w kategorii państw „Bez wolności” na 145 miejscu na 194 (razem min. z Afganistanem, Bangladeszem, Kamerunem i Etiopią, tuż przed Nepalem i Irakiem) ze wskaźnikiem 68 w 100-stopniowej skali "Freedom of the Press 2005", mapa wolności prasy
- w rankingu Press Freedom Index 2004 organizacji Reporterzy bez granic, Rosja jest na 140 miejscu na 167 (daleko za: Etiopią 112. i Ruandą 113., przed Uzbekistanem 142. i Białorusią 144): ranking 2004. Prezydent Putin jest zaliczany przez tę organizację do "Prześladowców wolności prasy", tj. do grona głów państw, dyktatorów, przywódców religijnych i szefów grup militarnych na świecie, odpowiedzialnych za pogwałcenie wolności mediów przez stosowanie cenzury, uwięzienie, porwania, torturowanie a nawet przypadki mordowania dziennikarzy (artykuł).
Najważniejsze osoby w państwie
- Prezydent Władimir Putin (Владимир Путин)
- Premier Michaił Fradkow (Михаил Фрадков)
- Przewodniczący Dumy Państwowej Borys Gryzłow (Борис Грызлов)
- Przewodniczący Rady Federacji Siergiej Mironow (Сергей Миронов)
- Minister Spraw Zagranicznych Siergiej Ławrow (Сергей Лавров)
Statystyki demograficzne
Według
Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), 2003:
- Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia: Rosja zajmuje 48 miejsce w Europie (na 52, łącznie z azjatyckimi państwami b. ZSRR). W całej populacji: 65 lat, w tym: mężczyźni 58 lat, kobiety 75 lat. Polska: 28., odpowiednio: 75, 71, 79 lat. WHO1
- Pod względem oczekiwanej długości życia mężczyzn, Rosja jest na 50 miejscu w Europie (na 52). Polska: 28. WHO2
- Śmiertelność chłopców poniżej 5 roku życia: 15 miejsce w Europie (18 na 1000; dziewczynki 14 na 1000). Polska 25., odpowiednio: 7 i 9 na 1000. WHO3
- Śmiertelność dorosłych mężczyzn (15-59 lat): 1 miejsce w Europie (480 na 1000; kobiety 182 na 1000). Polska: 20., 202 na 1000; kobiety 81 na 1000. WHO4
- Oczekiwane dalsze trwanie życia w zdrowiu osób w wieku 60 lat (2002): 48 miejsce w Europie na 52. Mężczyźni: 10,1 lat, kobiety 14,2 lat. Polska: 28., mężczyźni: 17,3 lat, kobiety: 22,17 lat. WHO5
Geografia
Duże zróżnicowanie ukształtowania powierzchni. Terytorium Rosji obejmuje północną i środkową część Niziny Środkowoeuropejskiej, północny
Kaukaz,
Ural, prawie całą
Syberię oraz
Daleki Wschód.
Większe miasta Rosji:
Moskwa,
Sankt Petersburg,
Nowosybirsk,
Niżny Nowogród,
Jekaterynburg,
Samara,
Omsk,
Czelabińsk,
Kazań,
Perm,
Ufa,
Rostów nad Donem i
Wołgograd.
Historia
- Patrz 'historia Rosji.
Rosja w rankingach
1)
Wskaźnik Rozwoju Społecznego 2004 (uwzględniający dane z roku 2002) (
Human Development Index,
UNDP): Rosja zajęła 57. miejsce na 177, w grupie krajów średnio rozwiniętych, za Kubą, Meksykiem i
Bułgarią, tuż przed
Libią (
Polska 37. w grupie krajów wysoko rozwiniętych).
2)
Wskaźnik Jakości Życia 2004 (Quality of Life Index,
The Economist): 105. miejsce na 111 (Polska 48.). Rosja znalazła się bezpośrednio za
Botswaną, tuż przed
Uzbekistanem,
Tadżykistanem i
Nigerią ranking, s. 4).
3)
Wskaźnik Wolności Gospodarczej 2005 (Index of Economic Freedom): w dorocznym raporcie Heritage Foundation i "
Wall Street Journal", Rosja została zakwalifikowana do grupy państw "w zasadzie bez wolnej gospodarki" i zajęła 124 miejsce (na 155), bezpośrednio za
Indonezją i
Rwandą, przed
Rumunią i
Kamerunem (Polska: 41.)
Ranking od s. 9,
mapa wolności gospodarczej na świecie.
4)
Wskaźnik Konkurencyjności Gospodarki
5)
Wskaźnik Percepcji Korupcji 2004 (Corruption Perceptions Index 2004,
Transparency International): 90. miejsce na 146, razem z
Gambią,
Indiami,
Malawi i
Mozambikiem) (Polska: 67.)
Ranking
6)
Wskaźnik Zaufania Inwestorów Zagranicznych 2004 (Foreign Direct Investment Confidence Index wg firmy konsultingowej A.T. Kearney): 11 miejsce, co oznacza spadek o 3 pozycje od 2003 (Polska: 12.)
Ranking, s. 5.
7)
Wskaźnik Globalizacji, obrazujący stopień integracji państw i społeczeństw ze światem (Globalization Index 2005, A.T. Kearney i Foreign Policy Magazine): 52. miejsce na 62 (Polska 31.)
Ranking, s. 4
8)
Światowy Wskaźnik Rozwoju Handlu Detalicznego, określający perspektywy rozwoju handlu (Global Retail Development Index, A.T. Kearney), Rosja zajmuje 1. miejsce na świecie, co oznacza, że w rosyjskim handlu wiele jeszcze jest do zrobienia (
Ranking s. 2)
9)
Produkt krajowy brutto
- Pod względem wielkości PKB Rosja jest:
- według jednych źródeł (2004) 10. gospodarką świata (Polska 24.): World Factbook
- według innych źródeł (prognoza na 2005) 9. gospodarką świata (Polska 23.): ang. Wikipedia za MFW,
- PKB na 1 mieszkańca (przy zachowaniu parytetu siły nabywczej) wynosi:
- wg jednych źródeł (2004) 9.800 USD (67 miejsce na świecie; Polska 12.000 USD, 57.) World Factbook
- wg innych źródeł (prognoza na 2005): 11.209 USD (61 miejsce na świecie; Polska 13.275 USD, 51.) ang. Wikipedia za MFW
- Wzrost PKB (2004): 7,1% (Polska 5,3%) Bank Światowy, Russian Economic Report 2005 (RER), s. 2.
- W strukturze PKB (2003) udział rolnictwa wynosi 5%, przemysłu 34%, usług 61% (Polska odpowiednio: 3%, 31%, 66%) World Factbook
10)
Inflacja w 2004 wyniosła 11,7% wobec prognozowanych 10%. Gromadzenie znacznych środków walutowych w Funduszu Stabilizacyjnym uchroniło jednak Rosję przed jeszcze wyższą inflacją (
RER, s. 7). Polska: 3,5%
GUS
11)
Bezrobocie (2004): 8,0% (
RER, s.9), co stanowi ok. 5,8 mln osób (Polska: 19,5 %, ok. 3 mln osób,
GUS).
12)
Ludność poniżej minimum egzystencji: 19%
RER, s.9 (Polska: 12%
GUS).
- Na podstawie statystyk opracownych na stronie http //www.rosjapl.info/rosja/gospodarka/statystyki.php
PKB: Wzrost gospodarczy: 2000: 10%, 2001: 5,1%, 2002: 4,7%, 2003: 7,3%, 2004: 7.5%( według innych danych 7,7% albo 7,1%). Tempo wzrostu PKB w pierwszym kwartale 2005 roku wyniosło 8% r/r (w styczniu o 7,9% r/r, w lutym o 8,7% r/r, a w marcu o 7,5% r/r).
Wydajność pracy oraz zatrudnienie w roku 2004 wzrosły odpowiednio o 6,3 % i o 2,7%.
Inwestycje w Rosji: 2004: 18.2% PKB. Od roku 2003 zanotowano gwałtowny wzrost napływu inwestycji zagranicznych.
Ludność poniżej minimum socjalnego: 1999:40% 2004:18,7% około 2400 rubli(blisko 300 złotych). W 2004 r. 60% Polaków żyło poniżej ustawowego minimum socjalnego.
Bezrobocie: 8%*
- Podano faktyczną stopę bezrobocia, wraz z osobami nie zarejestrowanymi. Zarejestrowani bezobotni to około 2% ludności zawodowo czynnej. W Polsce tylko zarejestrowani bezrobotni w roku 2004 stanowili 19-20% ogólnej ludności zawodowo czynnej.
Inflacja: 2004:12%, 2005(prognoza): 8%. Do 2010 roku inflacja spadnie do 3%, a już w 2007 ma wynieść 4-6%.
Realny wzrost dochodów ludności w stosunku do roku poprzedniego: 2001: 18%, 2002: 17%, 2003: 13%, 2004:14%. Podczas okresu 1993-2003 realne płace Rosjan wzrosły o około 90%. W roku 2004 w Rosji zanotowano największy wzrost płac w Europie i na świecie(o 14,4%), wtedy także wyniosły one 6832 rubli.
Handel zagraniczny(2004): import: 130 mld USD, eksport: 204 mld USD.
Rosyjski handel zagraniczny zanotował w ostatnich 5 latach gigantyczny wzrost eksportu i dynamiczny wzrost importu, który jednak wciąż pozostaje około 2 razy mniejszy od eksportu, co stanowi silny czynnik w rozwoju rosyjskiej gospodarki. Już na początku 2003 roku wymiana zagraniczna Rosji osiągnęła poziom przewyższający sytuację przedkryzysową.
Kodeks prawny. Podatek od osób prawnych: 24%, podatek od osób fizycznych: liniowo 13%, VAT: planowany jest liniowy 13%, jak na razie podstawowa stawka VAT wynosi 18%.
Wartość wytworzonych dóbr przez rolnictwo rosyjskie w roku 2003 wyniosła 1135 mld rubli i była o 1,5% wyższa niż w roku poprzednim. Pierwszy raz od kilkunastu lat Rosja stała się znaczącym eksporterem zbóż (2004: 6-9 mln ton rocznie) podczas, gdy Rosja w latach 90. XX wieku i Związek Radziecki importowały zboża w wysokości nawet do 30 mln ton rocznie.
Wartość wytworzonych dóbr przez przemysł rosyjski w roku 2003 wyniosła 8498 mld rubli, co stanowi wzrost o 7% w skali do roku poprzedniego.
Rosyjskie rezerwy w walutach zagranicznych i złocie w roku 2004 wyniosły aż 125 mld USD. Natomiast w roku 2005, wedle analiz ministra gospodarki FR, Germana Grefa, zwiększą się aż o 51 mld USD i przekroczą 175 mld USD.
Struktura zatrudnienia( udział w % do ludności zawodowo czynnej):
po upadku komunizmu i obecnie:
Rosja: Przemysł: 43,3 %, 30,9 %; Usługi: 43,1 %, 56,9%; Rolnictwo: 13,6 % , 12,2%.
Polska: Przemysł: 33,3%, 28,5%; Usługi: 16,9%, 51,8%; Rolnictwo: 30,1%, 19,6%.
- więcej na stronie http //www.rosjapl.info/ częściowo za http //www.unido.pl/pdf/Rosja2004.pdf , strony, na których podano stosowne informacje, podano w dyskusji.
Eksport, import
Rosyjskimi towarami eksportowymi są: ropa naftowa, gaz ziemny, rudy żelaza i innych metali, drewno, węgiel kamienny, produkty rolnicze, stal i żelazo, broń, maszyny. Główne kierunki eksportu:
Niemcy,
Włochy, Chiny, Ukraina, Białoruś,
Holandia,
Szwajcaria, USA. Partnerzy importowi: Niemcy, Białoruś, Chiny, Ukraina, Włochy, USA,
Francja. W 2004 wartość eksportu (183,2 mld USD) była prawie dwukrotnie większa od importu (94,8 mld USD) (
RER, s. 21). Ropa, gaz, metale i drewno stanowią ponad 80% eksportu, co powoduje dużą wrażliwość rosyjskiej gospodarki na wahania światowych cen surowców (
The World Factbook 2005).
- Dodatkowe informacje można znaleźć na stronach
- 1) Światowej Organizacji Handlu
- 2) UNDP
- 3) Banku Światowego
- 4) prezydenta Rosji
- 5) Federalnej Służby Statystyki Państwowej Rosji
- 6) Polskiej strony o Rosji
Inne informacje
Wyjątkowo wysokie
ceny surowców w 2004 (np. cena
ropy marki Urals w styczniu 2005 była prawie 2,5-krotnie wyższa, niż przed trzema laty) spowodowały wzrost dochodów
budżetu. Powstała nadwyżka budżetowa (ponad 4% PKB; planowano 0,5%). Dzięki temu środki zgromadzone w Funduszu Stabilizacyjnym przekroczyły na koniec 2004 r. 18 mld USD, co pozwoliło na przedterminową spłatę długu wobec
Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Trwają rozmowy o przedterminowej spłacie długu wobec
Klubu Paryskiego źródło. W 2005 w
przetargach o
koncesje na wydobywanie nośników energii i
metali strategicznych mogą uczestniczyć jedynie
firmy, w których przynajmniej 51% będzie stanowił kapitał rosyjski.
Kultura
Święta państwowe
Data
| Polska nazwa
| Oryginalna nazwa
|
1 stycznia-2 stycznia
| Nowy Rok
| Новый год
|
7 stycznia-8 stycznia
| prawosławne Boże Narodzenie
| Рождество Христово православное
|
23 lutego
| Dzień Obrońcy Ojczyzny
| День защитника Отечества
|
8 marca
| Międzynarodowy Dzień Kobiet
| Международный женский день
|
1 maja
| Święto Wiosny i Pracy
| Праздник весны и труда
|
9 maja
| Dzień Zwycięstwa
| День Победы
|
12 czerwca
| Dzień Rosji
| День России
|
4 listopada
| Dzień Jedności Narodowej
| День народного единства
|
Roślinność
Roślinność i gleby układają się równoleżnikowo, wyróżnia się 4 zasadnicze strefy:
1) tundrową, zajmującą ok. 25% powierzchni, pozbawioną drzew, rosną tu głównie
mchy,
porosty, na południu zarośla karłowate. Rozwinięta hodowla reniferów. Strefa ta przechodzi stopniowo w lasotundrę porosłą karłowatymi drzewami (modrzewiem lub brzozą), gdzie hoduje się bydło i uprawia małe poletka
ziemniaków, kapusty, rzodkiewki.
2) leśną, zajmującą ok. 60% powierzchni i ok. 80% wszystkich
lasów kraju. W jej skład wchodzą głównie drzewa iglaste (85%), z dominacją
modrzewia (tzw.
tajga modrzewiowa typowa dla wschodniej Syberii, na wschód od
Jeniseju), oraz drzewa liściaste, z dominacją
brzozy (15% powierzchni), występujące głównie w centralnej części kraju oraz na Syberii Zachodniej, gdzie tworzą kompleks tzw. białej tajgi. Obszar bardzo dobrych gleb (czarnoziemów), ok. 40% powierzchni stanowią grunty orne. Dominuje tu uprawa pszenicy, buraka cukrowego, kukurydzy.
3) stepową - brak roślinności drzewiastej, występują
gleby kasztanowe i czarnoziemy. Grunty orne stanowią ponad połowę powierzchni. Uprawia się
pszenicę,
kukurydzę, słonecznik.
4) subtropikalną, obejmującą wybrzeże Morza Czarnego, gdzie występuje roślinność śródziemnomorska.