Określani dziś jako "pierwsi między równymi" nie posiadają szczególnej władzy, pełniąc najczęściej funkcje reprezentacyjne. W Polsce tytuł prymasów był związany z pierwszą stolicą biskupstwa w Gnieźnie. Prymas Polski nosi tytuł "legata urodzonego" oraz ma przywilej noszenia stroju kardynalskiego nawet wówczas, gdy nie jest kardynałem. Od 1572 roku pełnił funkcję interreksa, głowy państwa w czasie wakującej monarchii, koronował i grzebał królów, udzielał im i ich rodzinom sakramentów i pełnił inne funkcje czysto polityczne.
Pierwszym prymasem w Polsce był od 1417 roku Mikołaj Trąba (według Jana Długosza tytuł prymasa nadał Trąbie Sobór w Konstancji).
W okresie 1807-1831 istniał prymas w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim.
Bez uzgodnienia ze Stolicą Apostolską w 1817 cesarz Franciszek I utworzył godność prymasa Galicji i Lodomerii, związaną ze stolicą arcybiskupią obrządku łacińskiego we Lwowie (pierwszym został Andrzej Ankwicz); Franciszek Józef I przeniósł tytuł na arcybiskupa lwowskiego obrządku greckiego Michała Lewickiego (1848). Po śmierci Lewickiego tytuł nie był przyznawany.
W 1992 nastąpiło rozdzielenie godności prymasa Polski od stolicy metropolitalnej Gniezno. Józef Glemp zachował po reformie administracyjnej Kościoła polskiego tytuł prymasa jako kustosz relikwii św. Wojciecha, przestał jednocześnie pełnić funkcję arcybiskupa Gniezna. W 1994 oddzielono także funkcje prymasa od przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski; przez pierwsze dwie kadencje przewodniczącym Konferencji pozostawał nadal wybierany kardynał Glemp, od marca 2004 przewodniczącym - niezależnym od prymasa - jest arcybiskup Józef Michalik.
W chwili obecnej prymas Polski jest wyłącznie tytułem honorowym. Kardynał Józef Glemp prymasem będzie dożywotnio. Po jego śmierci (lub ustąpieniu) tytuł ten ma jednak na powrót zostać przywiązany do Gniezna.
W innych krajach prymasami są arcybiskupi: Lyonu (Francja), Toledo (Hiszpania), Esztergom (Węgry), Armagh (Irlandia), Canterbury i York (Anglia); prymasem Rzeszy Niemieckiej był arcybiskup Salzburga, a Bułgarii (w XIII wieku) arcybiskup Tyrnowa.
Tytuł prymasa nosili także opaci ważnych klasztorów benedyktyńskich - w Fuldzie, Monte Cassino, Fleury i Rzymie (klasztor św. Anzelma).