Prusy Zachodnie

Prusy Zachodnie, dawna prowincja państwa pruskiego. Powstała na początku 1773 roku, po I rozbiorze Polski i włączeniu Pomorza do Prus. Obejmowała w przybliżeniu tereny dawnych Prus Królewskich (z dodatkiem Kwidzyna, ale bez Warmii). Stolicą prowincji został Kwidzyn, od 1793 roku Gdańsk. Z początku Prusy Zachodnie dzieliły się na dwa departamenty: gdański i kwidzyński, od 1818 przemianowane na rejencje o tych samych nazwach. W 1807 roku obszar prowincji zmniejszył się o tereny wokół Bydgoszczy i Torunia, które przeszły do Księstwa Warszawskiego. W 1815 roku Ziemia Chełmińska wróciła do Prus Zachodnich (co zresztą było złamaniem zasad ustalonych na kongresie wiedeńskim). Odtąd Westpreußen obejmowały ten sam teren (aż do 1918 roku). W latach 1824-29 funkcjonowała unia personalna między obiema prowincjami, w 1829 roku formalnie zjednoczono Prusy Zachodnie ze Wschodnimi w jedną prowincję pod nazwą Prusy. W 1878 unia została rozwiązana i wrócono do sytuacji z 1823 roku.
W wyniku traktatu wersalskiego od Prus odpadła większa część Pomorza Gdańskiego z ziemią chełmińską, Kociewiem i Kaszubami. Przy Niemczech pozostały zachodnie skrawki Westpreußen (powiaty: Wałcz, Złotów i Człuchów), które wraz z pozostałymi przy Niemczech fragmentami prowincji poznańskiej złożyły się na region Marchia Graniczna Poznań-Prusy Zachodnie. Wschodnia część prowincji z powiatami Kwidzyn, Sztum, Malbork, Susz i Elbląg stałą się częścią Prus Wschodnich i funkcjonowała w ich ramach jako rejencja zachodniopruska. Gdańsk z okolicami stworzyły wolne miasto.
W 1938 roku prowincja Marchia Graniczna Poznań-Prusy Zachodnie została rozwiązana i rozdzielono ją między sąsiednie: Brandenburgię, Śląsk i Pomorze.
W wyniku okupacji niemieckiej 1939-45 powstał region Gdańsk-Prusy Zachodnie, znacznie szerszy jednak niż w latach 1815-1918. Obejmował w przybliżeniu: całe przedwojenne województwo pomorskie, rejencję zachodniopruską i Wolne Miasto Gdańsk. Na jego czele stał Albert Forster jako gauleiter NSDAP i prezes prowincji zachodniopruskiej. Po 1945 nazwa Prusy Zachodnie wyszła w Polsce z obiegu, choć nadal używana jest w Niemczech na określenie Pomorza Gdańskiego (termin Pommern zarezerwowany jest w Niemczech tylko i wyłącznie dla Pomorza Zachodniego).
PODZIAŁ ADMINISTARCYJNY PRUS ZACHODNICH (do 1920 roku)

Rejencja Gdańska
Powiaty grodzkie:

1. Gdańsk
2. Elbląg

Powiaty ziemskie:

1. Kościerzyna
2. Gdańsk-Niziny
3. Gdańsk-Wyżyny
4. Tczew
5. Elbląg
6. Kartuzy
7. Kwidzyn
8. Wejherowo
9. Starogard Gdański
10. Puck

Rejencja Kwidzyńska:
Powiaty grodzkie:

1. Grudziądz
2. Toruń

Powiaty ziemskie

1. Wąbrzeźno
2. Chełmno
3. Wałcz
4. Złotów
5. Grudziądz
6. Chojnice
7. Lubawa
8. Kwidzyn
9. Susz
10. Człuchów
11. Świecie
12. Brodnica
13. Sztum
14. Toruń
15. Tuchola