Polska -
państwo położone w środkowej części
Europy nad
Morzem Bałtyckim, należące do
Unii Europejskiej oraz
NATO. Graniczy z
Niemcami,
Czechami,
Słowacją,
Ukrainą,
Białorusią,
Litwą i
Rosją.
Nazwa
Polska wywodzi się od
plemienia Polan, zamieszkującego tereny obecnej
Wielkopolski. Słowo
Polanie można tłumaczyć jako "mieszkający na otwartych polach". Można przypuszczać, że głównym zajęciem tego plemienia była
uprawa roli, w odróżnieniu od innych plemion np.
Wiślan i
Mazowszan, zamieszkujących tereny
lesiste.
W przeszłości używano
łacińskich określeń
terra Poloniae - ziemia Polska lub
Regnum Poloniae. Nazwa
Polska zaczęła być używana w odniesieniu do całego
państwa w XI wieku. Ziemie Polan od XIV wieku nazywano Staropolską, a później Wielkopolską. A dla kontrastu ziemie południowe
Małopolską.
Inne nazwy Polski (
Lechia,
tureckie Lechistan,
litewskie Lenkija) i Polaków (ruskie
Lach,
węgierskie Lengyel) wywodzi się od nazwy plemienia
Lędzian, które, jak się przypuszcza, zamieszkiwało w obecnej południowo-wschodniej części Polski.
- Zobacz też Wikisłownik nazwa Polska w różnych językach świata.
Symbole narodowe
Zgodnie z
konstytucją z 2 kwietnia 1997 symbole narodowe Rzeczypospolitej Polskiej to:
Polska nie ma oficjalnej dewizy. Zamiast niej na wielu sztandarach i odznaczeniach, zarówno wojskowych jak i innych organizacji, widnieją słowa "Bóg, Honor, Ojczyzna", "Honor i Ojczyzna", "Żywią y bronią" lub "Za wolność waszą i naszą". Podobną rolę pełnią też czasem pierwsze słowa hymnu: "Jeszcze Polska nie zginęła", czy też "Roty": "Nie rzucim ziemi skąd nasz ród".
Ustrój polityczny
Polska jest
republiką,
demokracją parlamentarną. Zasady funkcjonowania państwa określa
konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku.
Święta narodowe w Polsce to:
Święto Niepodległości Polski przypadające w dniu 11 listopada, w rocznicę odzyskania niepodległości po
rozbiorach oraz Święto
Konstytucji 3 Maja (1791).
Przestrzeganie praw i swobód
Wolność i demokracja:
W raporcie
Freedom in the World 2005, ogłoszonym przez
Freedom House, Polska została zakwalifikowana do kategorii państw „Wolne” ze wskaźnikiem 1,0 (najwyższy) w 7-stopniowej skali
Freedom in the World 2005 (s. 21)
Raport „Freedom in the World” jest efektem monitorowania przez organizację Freedom House zmian w zakresie respektowania i ochrony przez władze państwowe praw politycznych (swoboda działalności konkurencyjnych partii polit., wolne wybory) i wolności obywatelskich (religijnych, etnicznych, ekonomicznych, językowych, praw kobiet i rodziny, wolności osobistych, wolności prasy, przekonań i stowarzyszeń) w 192 krajach i 14 największych terytoriach zależnych i spornych. Raport ocenia państwa i terytoria w skali od "1" (najlepszy) do "7" (najgorszy) i kwalifikuje do jednej z 3 kategorii: "Wolne", "Częściowo wolne" i "Bez wolności" Raporty są opracowywane od 1972 roku.
Wolność prasy i mediów:
Organy władzy
władza ustawodawcza
władza wykonawcza
władza sądownicza
organy kontroli państwowej i ochrony prawa
inne ważne instytucje państwowe
Życie polityczne w Polsce
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV kadencji
Dnia 8 kwietnia 2005 roku podział
mandatów wyglądał następująco:
Oprócz tego 38 posłów jest niezrzeszonych.
Podział administracyjny
Od 1 stycznia 1999 roku obowiązuje trzystopniowy podział administracyjny kraju na
województwa,
powiaty i
gminy.
Województwa:
br />
Według
Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), 2003:
- Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia dla całej populacji: Polska zajmuje 28 miejsce w Europie (na 52, łącznie z azjatyckimi państwami b. ZSRR). W całej populacji: 75 lat, w tym: mężczyźni 71 lat, kobiety 79 lat. WHO1
- Pod względem oczekiwanej długości życia mężczyzn, Polska jest również na 28 miejscu w Europie. WHO2
- Śmiertelność chłopców poniżej 5 roku życia: 25 miejsce w Europie (7 na 1000; dziewczynki 9 na 1000). WHO3
- Śmiertelność dorosłych mężczyzn (15-59 lat): 20 miejsce w Europie (202 na 1000; kobiety 81 na 1000). WHO4
- Oczekiwane dalsze trwanie życia w zdrowiu osób w wieku 60 lat (2002): 28 miejsce w Europie. Mężczyźni: 17,3 lat, kobiety: 22,17 lat. WHO5
Miasta Polski
Największym miastem Polski jest
stolica -
Warszawa. Inne większe miasta to:
Religie i wyznania
Polska jest nazywana krajem
katolickim. Ok. 90% mieszkańców jest
ochrzczonych w obrządku
rzymskokatolickim. Nieco ponad 100 tys. wyznawców liczy
kościół greckokatolicki. Wśród innych zakorzenionych w Polsce wyznań chrześcijańskich wyróżniają się liczebnie
prawosławie z co najmniej 700 tysiącami wyznawców, oraz
protestantyzm podzielony na kilkanaście konfesji (w sumie blisko ćwierć miliona).
Świadkowie Jehowy liczą ponad 100 tys. wierzących. Z dużej w czasach przedwojennych grupy wyznawców
judaizmu pozostała niewielka kilkutysięczna wspólnota. Trzy wyznania mają swoje źródła w Polsce, tzn. powstały w kraju lub w środowiskach polskich za granicą - są to
mariawityzm,
kościół polskokatolicki oraz
kościół greckokatolicki.
Geografia
Granice współczesnej Polski ukształtowały się w roku 1945, po zakończeniu działań
wojennych. W stosunku do 1939 roku granice państwa zostały przesunięte na zachód, kosztem obszarów położonych na wschodzie. Po 1945 roku dokonano dwóch korekt terytorialnych:
Długość
granic Polski wynosi 3582 km, w tym 528 km przypada na
wybrzeże Morza Bałtyckiego.
Graniczy z następującymi państwami:
Polska zajmuje 9. miejsce w Europie pod względem powierzchni oraz 8. pod względem liczby ludności.
W wymiarze północ-południe Polska rozciąga się na długości 649 km, to jest 5
0 i 50'. Powoduje to różnicę w długości trwania dnia między północną i południową częścią Polski. Latem na północy dzień jest dłuższy o ponad godzinę niż na południu, zimą — odwrotnie. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość Polski wynosi 689 km, co w miarze kątowej daje 10
0 01'.
Polska leży w strefie czasu środkowoeuropejskiego, jest to czas słoneczny
południka 15
0.
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów Polski:
Geometryczny środek Polski znajduje się we wsi
Piątek koło
Łęczycy. W pobliżu Warszawy znajduje się geometryczny środek Europy. Przez Polskę przebiega również granica pomiędzy kontynentalnym blokiem Europy Wschodniej, a rozczłonkowaną przez morza wewnętrzne Europą Zachodnią.
Najdłuższe rzeki w Polsce to:
- Wisła (1047 km)
- Odra (854 km, w tym na terenie Polski 742 km)
- Warta (808 km)
- Bug (772 km, w tym na terenie Polski 587 km)
Budowa geologiczna
Na obszarze Polski stykają się 3 wielkie jednostki tektoniczne:
- platforma prekambryjska wschodniej Europy (wschodnia i północno-wschodnia Polska), a więc Niż Wschodnioeuropejski.
- platforma paleozoiczna środkowej i zachodniej Europy (Pozaalpejska Europa Środkowa). Spod pokrywy osadowej tej platformy wyłaniają się części górotworów kaledońskich i hercyńskich (Sudety Zachodnie i Wschodnie, Góry Świętokrzyskie).
- alpidy (Karpaty z Podkarpaciem).
Ukształtowanie powierzchni
Przeważającą część obszaru Polski zajmują tereny
nizinne wschodniej części Niżu Środkowoeuropejskiego, a średnie wzniesienie wynosi 173 m
n.p.m. Krainy geograficzne ułożone są równoleżnikowo (pasowo) przechodząc od terenów nizinnych na północy i w Polsce centralnej do terenów
wyżynnych i
górskich na południu. Najwyższym punktem kraju są
Rysy - szczyt w
Tatrach - 2499 m n.p.m., najniżej położonym punktem jest
depresja na
Żuławach Wiślanych - -1,8 m n.p.m.
Zobacz:
Flora Polski
Fauna Polski
Ochrona przyrody w Polsce
Zobacz też:
Historia
Krainy historyczne Polski
Gospodarka
Jednostka monetarna: 1
złoty = 100
groszy.
Polska w rankingach
1)
Wskaźnik Rozwoju Społecznego 2004 (
Human Development Index, HDI) - wskaźnik stosowany przez
Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych: Polska zajęła 37 miejsce na 177 w grupie krajów wysoko rozwiniętych. Lokaty naszych sąsiadów:
Niemcy 19.,
Czechy 32.,
Słowacja 42.,
Ukraina 70.,
Białoruś 62.,
Litwa 41.,
Rosja - 57. miejsce.
2)
Wskaźnik Jakości Życia 2004 (Quality of Life Index,
The Economist): 48 miejsce na 111
Ranking, s. 4.
3)
Wskaźnik Wolności Gospodarczej 2005 (Index of Economic Freedom, Heritage Foundation i "
The Wall Street Journal"): podobnie jak większość "starej" UE, Polska została zakwalifikowana do grupy państw o "w zasadzie wolnej gospodarce" i zajęła 41 miejsce, za
Japonią (39.), przed
Francją (44.) i
Koreą Pd. (45.)
Ranking od s. 9,
mapa wolności gospodarczej na świecie.
4)
Wskaźnik Konkurencyjności Gospodarki
5)
Wskaźnik Percepcji Korupcji 2004 (Corruption Perceptions Index 2004,
Transparency International): 67 miejsce na 146.
Ranking
6)
Wskaźnik Zaufania Inwestorów Zagranicznych 2004 (Foreign Direct Investment Confidence Index wg firmy konsultingowej A.T. Kearney): 12 miejsce.
Ranking, s. 5.
7)
Wskaźnik Globalizacji, obrazujący stopień integracji państw i społeczeństw ze światem (Globalization Index 2005, A.T. Kearney i Foreign Policy Magazine): 31 miejsce na 62.
Ranking, s. 4
8)
Produkt krajowy brutto
- Pod względem wielkości PKB Polska jest:
- PKB na 1 mieszkańca (przy zachowaniu parytetu siły nabywczej) wynosi:
- wg jednych źródeł (2004) 12.000 USD (57 miejsce na świecie wśród niepodległych państw). World Factbook
- wg innych źródeł (prognoza na 2005): 13.275 USD (51 miejsce na świecie wśród niepodległych państw) ang. Wikipedia za MFW
- Wzrost PKB (2004): 5,3% GUS
- W strukturze PKB (2003) udział rolnictwa wynosi 3%, przemysłu 31%, usług 66% World Factbook
9)
Inflacja w 2004 wyniosła 3,5%
GUS
10)
Bezrobocie (maj 2005): 18,3 %, ok. 2,8 mln osób
GUS).
11)
Ludność poniżej ustawowej granicy ubóstwa (2004): 19,2%
GUS (
12)
Handel zagraniczny (2004)
- Eksport: 73,78 mld USD. Eksportuje się głównie: maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy 38,4%, towary przemysłowe (surowcowe) 23,7%, różne wyroby przemysłowe 15,2%, żywność i zwierzęta żywe 7,6%, do: Niemiec 30,1%, Włoch 6,1%, Francji 6,0%, Wielkiej Brytanii 5,4%, Czech 4,3%, Holandii 4,3%, Rosji 3,8%.
- Import: 88,16 mld USD. Importuje się maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy 38,7%, towary przemysłowe (surowcowe) 21%, chemikalia 14%, paliwa mineralne, smary i materiały pochodne 9,1%, różne wyroby przemysłowe 8,3% (2004), z: Niemiec 24,4%, Włoch 7,9%, Rosji 7,2%, Francji 6,7%, Chin 4,6%, Czech 3,6%, Holandii 3,5%.
Komunikacja
Transport samochodowy
Polska nie dysponuje dobrym stanem dróg. Rozmieszczenie sieci drogowej jest nierównomierne. Najważniejsze drogi prowadzą: z
Jakuszyc na granicy polsko-
czeskiej przez
Zieloną Górę,
Gorzów Wielkopolski i
Szczecin na przeprawę promową do
Szwecji i
Danii ze
Świnoujścia (E65 - droga krajowa nr 3); z granicy polsko-niemieckiej w
Świecku przez
Poznań i
Warszawę do granicy z
Białorusią w
Terespolu i dalej do
Mińska i
Moskwy (E30 - droga krajowa nr 2); z granicy polsko-niemieckiej w
Zgorzelcu przez
Wrocław,
Opole,
Katowice,
Kraków i
Rzeszów do granicy
ukraińskiej w
Medyce i dalej do
Kijowa (E40 - droga krajowa nr 4). Dużą rolę odgrywać może też w przyszłości trasa E75 z
Gdańska do granicy
czeskiej w
Cieszynie, czyli planowana
autostrada A1, oraz droga E67 przebiegająca przez całą Polskę - od granicy z Litwą w Budzisku do granicy czeskiej w
Kudowie Zdrój. Ta 790-kilometrowa (polski odcinek) trasa ma się stać częścią tzw. arterii "via baltica" łączącej
Litwę,
Łotwę i
Estonię z
Europą Południową i
Zachodnią.
Drogi odgrywają duże znaczenie, ponieważ ponad 85% ładunków jest przewożonych ciężarówkami. Oprócz tego przez Polskę porusza się wiele jadących po towary do Europy Zachodniej ciężarówek z krajów wschodniej części kontynentu - Estonii, Białorusi, Litwy, Łotwy, Rosji, Ukrainy i innych państw.
Zobacz też:
Kultura