Piotrków Trybunalski -
powiat grodzki oraz
miasto powiatowe, położone w centralnej polsce na zachodzie Równiny Piotrkowskiej. Drugie pod względem wielkości miasto w
województwie łódzkim.
Liczba ludności w 2004 r. - 81,2 tys.
Położenie geograficzne
Piotrków Trybunalski jest położony na Równinie Piotrkowskiej nad Strawą w pobliżu u zbiegu historycznych granic
Mazowsza,
Wielkopolski i
Małopolski. Obecnie miasto jest węzłem, gdzie krzyżują się główne szlaki
komunikacyjne przebiegające przez województwo - drogi międzynarodowe: E75 łącząca wybżeże Bałtyku z wybżeżem greckim Morza Śródziemnego z jedynym odcinkiem
Autostrady A-1; E67
Warszawa -
Praga oraz linia kolejowa
Warszawa -
Górny Śląsk - dawna
kolej Warszawsko-Wiedeńska. Ponadto Piotrków przecinają drogi krajowe: nr 1 z
Katowic do
Gdańska, nr 8
Warszawa -
Wrocław, nr 12 łączące miasto z
Wielkopolską i granicą zachodnią oraz z
Lublinem i granicą wschodnią, droga nr 91 Piotrków -
Częstochowa oraz droga regionalna nr 716 Piotrków -
Koluszki. Miasto położone jest w pobliży głównego
działu wodnego tuż przy zachodniej granicy
dorzecza Wisły, stąd przepływająca przez miasto Strawa wraz z
dopływami Strawką, Wierzejką i Śrutowym Dołkiem są niewielkimi ciekami wodnymi.
Historia
- 1846 2 września odjazd pierwszego pociągu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej z dworca piotrkowskiego
- 1867 13 stycznia utworzenie guberni piotrkowskiej, obejmującej m.in. Łódź, Częstochowę i Zagłębie Dąbrowskie
- 1873 5 stycznia rozpoczęcie wydawania "Tygodnia"
- 1905 1 lutego początek strajku szkolnego
- 1914 w pierwszych miesiącach I wojny światowej Piotrków kilkakrotnie opanowywały wojska niemieckie i ponownie rosyjskie, ostatecznie zajęty w grudniu przez wojska austriackie
- 1915 umiejscowienie w Piotrkowie siedziby Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego, największy w historii rozwój piotrkowskiego ośrodka wydawniczo-prasowego
- 1918 2-5 listopada rozbrojenie okupantów austriackich
- 1919 2 sierpnia włączenie Piotrkowa do województwa łódzkiego
- 1939 5 września zajęcie miasta przez Wehrmacht, początek okupacji hitlerowskiej
- 1939 (wg różnych źródeł 30 września, 5 lub 8 października utworzenie pierwszego getta w okupowanej Europie
- 1939 26 października włączenie Piotrkowa do Generalnego Gubernatorstwa
- 1942 14-29 października likwidacja getta piotrkowskiego (ok. 20 tys. Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince, 3500 pozostało w tzw. "małym getcie", zlikwidowanym w 1944)
Najważniejsze zabytki
- Stare miasto - staromiejski układ urbanistyczny sięga początkami średniowiecznej lokacji, zabudowa jest znacznie późniejsza. W obrębie rynku można obejrzeć około 100 kamienic o ciekawej architekturze. Po pożarze w 1835 roku przebudowano domy w stylu klasycystycznym. Wewnątrz niektórych zachowały się sklepienia kolebkowe, ślady podcieni sklepione piwnice, sienie i belkowane stropy.
- Mury miejskie - Zachowane fragmenty wybudowane w XIV i XV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego. Wysokość murów 4,5 m,szerokość 2 m.
- Zamek królewski - zbudowany w latach 1512 - 1519 przez mistrza Benedykta z Sandomierza na polecenie Zygmunta I Starego. Budowla w stylu kamienicy renesansowej z cegły i piaskowca, czterokondygnacyjny, przykryty dachem namiotowym pochodzącym z roku 1670 czyli okresu odbudowy po potopie szwedzkim. Obecnie muzeum.
- Synagoga (1791 - 1793), obecnie Miejska Biblioteka Publiczna. Zbudowana na miejscu poprzednie drewnianej z roku 1689 zniszczonej podczas pożaru w 1740.
- Cerkiew prawosławna pw. Wszystkich Świętych (XIX w.)
- Wieża wodna (1925 - 1927) - ok. 50 m wysokości. Zabytek sztuki inżynierskiej.
- Pałac Jaxa Bykowskich (XV w.) - w 1604 przebudowany na pałac renesansowy.
- Kościół farny pw. św. Jakuba (XIII w.)
- Kościół Nawiedzenia Panny Marii (XIV w.) - zniszczony podczas najazdu szwdzkiego, w XVIII w. odrestaurowany. Wewnątrz zabytkowe obrazy z XVII i XVIII wieku.
- Kościół podominikański pw. św. Jacka i św. Doroty (XIV-XVII w.)
- Kościół i klasztor o.o. Bernardynów (XVII w.)
- Kościół o.o. Pijarów (XVII - XVIII w.) - obecnie ewangelicki. Budynki kolegium Pijarów zaadaptowane na budynek więzienny użytkowany do 2004 roku.
- Kościół pw. NP Marii Śnieznej (XVII w.) - dawniej Dominikanek, oparty o mur miejski.
- Kościół o.o. Jezuitów pw. św. Franciszka Ksawerego (XVIII w.)
- Kolegium Jezuickie (XVIII w.) - obecnie mieści się tu I LO im. Bolesława Chrobrego
- Sąd Okręgowy (1905-1909)
Inne ciekawe miejsca
Architektura dawna:
- Aleje 3-go Maja - budynki w stylu secesyjnym
- Dworzec PKP - zachowany w złym stanie technicznym
- Hala targowa - obecnie budynek handlowo - rozrywkowy
- Budynek Państwowej Szkoły Muzycznej
Architektura współczesna:
- Bank PeKaO S.A. przy Al. Armii Krajowej
- D.H. Millenium przy ul. Sienkiewicza
- Gimnazjum nr. 5 przy ul. Kostromskiej
- Kryta Pływalnia OSiR przy ul. Belzackiej
- Budynek handlowo - usługowy "ROKA" przy Al. M. Kopernika
- Kościół p.w. Miłosierdzia Bożego przy ul. Łódzkiej
- Kościół p.w. NMP Królowej Pokoju przy ul. Belzackiej
- Blue-Box - hotel i stacja paliw przy ul. Sulejowskiej
- Hala sportowa "Relax"
Gospodarka
Od XIX wieku ważny ośrodek przemysłu, m.in. szklarskiego (huty "Kara", "Hortensja", "Feniks"), włókienniczego (Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego "Sigmatex" - dawna Piotrkowska Manufaktura), maszynowego (Fabryka Maszyn Górniczych "Pioma", Warszawskie Zakłady Mechaniczne - Polskie Zakłady Lotnicze WZM-PZL). Obecnie, ze względu na dogodne położenie, powstaje w Piotrkowie rozbudowane centrum logistyczne. Swoje magazyny ulokowały tutaj takie firmy jak
- IKEA - 10 ha
- Unilever - 4 ha (ProLogis Park Piotrków)
- Ahold - 2 ha (ProLogis Park Piotrków)
W planach jest budowa zespołu magazynów Poland Central z docelową powierzchnią 50 ha powierzchni magazynowej oraz Logistic City - Piotrków Distribution Center - 38 ha. Piotrków to także przemysł maszynowo-precyzyjny, meblowy, papierniczy i szklarski. Swoją siedzibę ma tutaj Emerson, potentat w produkcji papieru komputerowego. W południowej części miasta działa nowoczesny
browar "Kiper". Dobrze rozwinęły się firmy budowlane. W Piotrkowie usytuowana jest FMG PIOMA - fabryka produkująca specjalistyczne maszyny dla potrzeb górnictwa oraz elementy wykorzystywane w budowie mostów. Przemysł precyzyjny reprezentuje ceniona w tym sektorze gospodarki firma HÄRING, wytwarzająca części toczone dla takich koncernów jak
Mercedes-
DaimlerChrysler, BOSCH GROUP,
Volkswagen-
Audi.
Edukacja
Poza tym w Piotrkowie Trybunalskim funkcjonuje obecnie:
- 14 przedszkoli samorządowych,
- 11 szkół podstawowych,
- 5 szkół gimnazjalnych,
- 11 szkół ponadgimnazjalnych w tym Liceum Plastyczne
Sport
- badminton Ruch Piotrków Trybunalski
- boks Ring Piotrków Trybunalski
- piłka nożna Concordia Piotrków Trybunalski - jeden z najstarszych klubów w Polsce w 2004 roku obchodził 95 rocznicę założenia.
- piłka nożna Polonia Piotrków Trybunalski
- piłka ręczna Piotrcovia Piotrków Trybunalski
- piłka ręczna Piotrkowianin-Kiper Piotrków Trybunalski
- tenis TUKS Kozica Piotrków Trybunalski
- tenis TUKS Nortenis Piotrków Trybunalski
- zapasy AKS Piotrków Trybunalski
Znane osoby blisko związane z Piotrkowem
W okresie
I wojny światowej przebywali w Piotrkowie m.in.:
W Piotrkowie urodzili się także, choć przebywali tu krótko:
Inni znani pochodzacy z Piotrkowa:
- Bogusław Wołoszański (autor bardzo popularnych programów historycznych)
- Anita Lipnicka (była wokalistka zespołu Varius Manx)
- Michał Bąkiewicz (reprezentant polski w piłce siatkowej na igrzyskach w Atenach)
Prezydenci Piotrkowa Trybunalskiego od 1990
- Michał Rżanek 1990 - 1996
- Andrzej Pol 1996 - 2002
- Waldemar Matusewicz - od 2002
Filmy kręcone w Piotrkowie Trybunalskim
Najbardziej znane filmy, które wykorzystały Piotrków Trybunalski jako naturalną scenografię to:
- "Ewa chce spać" (1957, reż. Tadeusz Chmielewski)
- "Vabank" (1981, reż. Juliusz Machulski)
- "Misja specjalna" (1987, reż. Janusz Rzeszewski)
- "Uprowadzenie Agaty" (1993, reż. Marek Piwowski)
- "Syzyfowe prace" (1998, reż. Paweł Komorowski)
- "Pan Tadeusz" (1999, reż. Andrzej Wajda)
- "Jakub Kłamca" (1999, reż. Peter Kassovitz)
- "Przeprowadzki" (2000, reż. Leszek Wosiewicz)
- "Przedwiośnie" (2001, reż. Filip Bajon)
Media
- Radio Piotrków
- Telewizja miejska iTePe
- Tydzień Trybunalski
- 7 Dni Piotrków - lokalny dodatek do Dziennika Łódzkiego