Utwór opisuje starcie dwóch cywilizacji: chrześcijańskiej i muzułmańskiej, przedstawiając dzieje wyprawy wojennej Karola Wielkiego do Hiszpanii przeciw Saracenom w roku 778, a szczególnie bitwę w wąwozie Roncevaux. Wydarzenia przedstawione są w sposób nieco odbiegający od prawdy historycznej, a znaczenie bitwy zostało wyolbrzymione dla osiągnięcia efektu. Ambitny hrabia Roland, siostrzeniec Karola, dowodzący strażą tylną zostaje tam wciągnięty w zasadzkę i ponosi śmierć wraz z towarzyszącymi mu rycerzami w walce ze znacznie przewyższajacymi go liczebnie siłami, nie chcąc wzywać na pomoc sił głównych Karola.
Pieśń najpełniej oddaje ideały rycerza chrześcijańskiego. Występują w niej postaci charakterystyczne dla tego typu eposu, a więc:
- władca (Karol Wielki, majestatyczny i dysponujący władzą pochodzącą od Boga)
- rycerz (dzielny i wierny władcy, ginie w walce w obronie wiary, a aniołowie zanoszą jego duszę do Raju)
- kobieta (Oda, narzeczona rycerza. Umiera na wieść o śmierci ukochanego i to wszystko)
- zdrajca (Ganelon, ojczym Rolanda)