Paryż (
fr. Paris) -
stolica i największa
aglomeracja miejska Francji, położona w centrum Basenu Paryskiego, nad
Sekwaną (
La Seine). Miasto stanowi centrum polityczne, ekonomiczne i kulturalne kraju, a także Europy. Znajdują się tu liczne zabytki i atrakcje turystyczne, co powoduje, że Paryż jest co roku odwiedzany przez miliony turystów.
W granicach administracyjnych Paryża zamieszkuje ponad 2 mln osób (wg spisu ludności z 1999 było to 2 147 857), ale w całym zespole miejskim już ponad 11 mln (w 1999 paryskie
aire urbaine zamieszkiwało 11 174 743 osób). Stanowi tym samym największą
aglomerację miejską Unii Europejskiej).
Paryż, który stanowi osobny
departament o numerze 75, jest jednocześnie stolicą
regionu administracyjnego Île-de-France. Oprócz departamentu paryskiego w jego skład wchodzą departamenty: Essonne (91), Hauts-de-Seine (92), Seine-Saint-Denis (93), Seine-et-Marne (77), Val-de-Marne (94), Val-d'Oise (95) oraz Yvelines (78).
Miasto ma układ koncentryczny z rozchodzącymi się gwiaździście
bulwarami. Jego oś stanowi wcięta
dolina Sekwany, która dzieli Paryż na dwie części: prawobrzeżną (północną)
Rive Droite oraz lewobrzeżną (południową)
Rive Gauche.
Historia
Historyczne jądro Paryża stanowi wyspa
Île de la Cité na
Sekwanie, na której położony jest m.in.
Palais de Justice oraz katedra
Notre-Dame de Paris. Jest ona połączona z mniejszą wyspą Île Saint-Louis, gdzie znaleźć można XVII i XVIII-wieczne kamienice.
Paryż był pierwotnie osadą
celtycką, głównym ośrodkiem plemienia
Paryzjów (łac.
Parisii), którzy zasiedlili
Île de la Cité w III wieku p.n.e. W 52 r.
n.e. przybyli tu Rzymianie. Miasto znane jest wówczas pod nazwą
Lutetia Parisiorum, gdzie
Lutetia oznacza
podmokłe miejsce. Niedługo później miasto zaczęło się rozwijać na lewym brzegu Sekwany (dzisiejsza
Dzielnica Łacińska). Powoli coraz częściej używano jedynie nazwy
Paris i tak zostało do dzisiaj. Przez cały okres starożytności Paryż był mało znaczącą osadą i pozostawał w cieniu takich miast jak
Lyon czy
Bordeaux. Rozwój miasta datuje się od XIII-XIV wieku z małej osady. W XIV wieku Paryż miał około 250 tys. mieszkańców, pod koniec
XVIII wieku 0,5 mln, około roku 1835 1 mln, a w roku 1900 2,9 mln.
Rzymianie władali miastem aż do 508, kiedy to
Chlodwig, król Franków, założyciel dynastii
Merowingów uczynił go swoją stolicą. Najazdy
wikingów w VIII wieku zmusiły mieszkańców do postawienia fortecy. Mimo to 28 marca 845 miasto zostało złupione przez
wikingów. Słabość
karolińskich królów Francji doprowadziła do wzrostu potęgi książąt Paryża. W 987 królem Francji obrany został
Hugo Kapet.
W XI wieku miasto rozbudowuje się silnie na prawym brzegu. W XII i XIII wieku, a zwłaszcza za rządów
Filipa II miasto przeżywa gwałtowny rozwój. Powstaje pierwsza forteca
Luwru oraz ważniejsze paryskie kościoły, w tym katedra Notre Dame. Kilka szkół na lewym brzegu zostaje połączone - tak powstał znany paryski uniwersytet
Sorbona. Miasto świetnie prosperuje jako ośrodek handlu oraz centrum naukowe, przerwane jedynie przez
epidemię Czarnej Śmierci. Król
Ludwik XIV przenosi rezydencję królewską z Paryża do pobliskiego
Wersalu.
14 lipca 1789 wybuchła
rewolucja francuska, którą zapoczątkowało zdobycie paryskiego więzienia
Bastylii.
Pod koniec XIX wieku Paryż przeżywa okres rozkwitu zwany
La Belle Époque. Wówczas to powstaje symbol miasta -
wieża Eiffla.
Rozwój demograficzny
Zespół miejski Paryża
Uwaga: zasięg obszaru metropolitalnego Paryża, wyznaczany przez francuski urząd statystyczny INSEE, zmienia się z roku na rok; dane historyczne są szacunkowe i oparte są na podstawie danych z różnych źródeł
rok
| liczba mieszkańców
| komentarz
|
---|
59 p.n.e.
| 25,000
|
|
150 n.e.
| 80,000
| najwięcej w okresie Cesarstwa rzymskiego
|
510
| 30,000
| straty po najazdach w III i IV w.
|
1000
| 20,000
| najniższy stan po najazdach Wikingów
|
1200
| 110,000
| rozwój w późnym Średniowieczu
|
1328
| 250,000
| rozkwit w XIII i XIV w., złoty wiek za króla Ludwika
|
1500
| 200,000
| straty po epidemii dżumy i wojnie stuletniej
|
1550
| 275,000
| rozwój w okresie Renesansu
|
1594
| 210,000
| straty po wojnach religijnych i domowych
|
1634
| 420,000
| bardzo szybki rozwój za Henryka IV
|
1700
| 515,000
|
|
1750
| 565,000
|
|
1789
| 630,000
| szczyt rozwoju w XVIII w.
|
1801
| 548,000
| straty w czasie rewolucji francuskiej
|
1835
| 1,000,000
|
|
1860
| 2,000,000
| najszybszy w historii rozwój za cesarza Napoleona III i Haussmanna
|
1885
| 3,000,000
|
|
1905
| 4,000,000
|
|
1911
| 4,500,000
|
|
1921
| 4,850,000
| stagnacja na skutek strat po I wojnie światowej
|
1931
| 5,600,000
|
|
1936
| 6,000,000
|
|
1946
| 5,850,000
| straty po II wojnie światowej
|
1950
| 6,460,000
|
|
1960
| 7,600,000
|
|
1970
| 8,750,000
| koniec powojennego boomu urodzeń, koniec dodatniego salda migracji
|
1982
| 9,500,000
| saldo migracyjne ujemne, wzrost ludności trochę wolniejszy
|
1990
| 10,291,851
|
|
1999
| 11,174,743
|
|
Ludność Paryża w latach 1801-1999
rok
| liczba mieszkańców
|
---|
1801
| 547,800
|
1831
| 714,000
|
1851
| 1,053,000
|
1881
| 2,240,000
|
1901
| 2,661,000
|
1926
| 2,871,000
|
1936
| 2,829,746
|
1946
| 2,725,374
|
1954
| 2,850,189
|
1962
| 2,753,014
|
1968
| 2,590,771
|
1975
| 2,317,227
|
1982
| 2,188,918
|
1990
| 2,152,423
|
1999
| 2,125,246
|
Atrakcje turystyczne Paryża
W Paryżu znajduje się wiele zabytków z różnych epok, dzieł sztuki, budowli architektonicznych, muzeów, uczelni oraz instytucji o znaczeniu międzynarodowym. Paryż to również światowe centrum
mody.
Zabytkowe budowle
Muzea:
- Luwr (Le Musée du Louvre) - jedno z największych muzeów sztuki na świecie, w jej zbiorach znajduje się m.in. Mona Lisa oraz Wenus z Milo
- Musee d'Orsay - muzeum sztuki w budynku dawnego dworca kolejowego, zbiory malarstwa impresjonistycznego,
- Centre Georges Pompidou- muzeum sztuki współczesnej oraz centrum kultury, znany ze względu na swoją ciekawą architekturę z rurami na zewnątrz budynku,
- muzeum Auguste'a Rodina - kolekcja rzeźb tego znanego francuskiego rzeźbiarza,
- Muzeum Montparnasse - zbiory komuny artystycznej ze wzgórza Montparnasse,
- Musée Cluny - muzeum sztuki średniowiecznej.
Znane ulice i dzielnice
Cmentarze
Parki
- Lasek Buloński (Bois de Boulogne)
- Vincennes (Jardin de Vincennes)
- Ogród Luksemburski (Jardin du Luxembourg)
Inne
Edukacja
Paryskie uczelnie to :
- Uniwerystet Sorbona założony w roku 1150
- College de France
- Uniwersytet Denisa Diderot
- Instytut Nauk Politycznych