Zespół paranoiczny (dawniej paranoja prawdziwa, obłęd) - z
grec. para - "obok, poza" i noos - "rozum, sens" - obecnie, według
ICD-10, nazywana
zespołem paranoicznym (reakcją paranoiczną). W
DSM-IV zespół ten nosi nazwę
zespół urojeniowy ("delusional disorder"). Są to usystematyzowane urojenia (najczęsciej prześladowcze i oddziaływania, rzadziej wielkościowe lub inne).
Reakcja paranoiczna czasem dotyka osoby głuche i niedosłyszące (
zaburzenia homilopatyczne), u których zaburzenie powoduje zła komunikacja z innymi osobami, niepewność co do ich intencji. Reakcji sprzyjają także
paranoicznych (paranoidalne) cechy osobowości (
zaburzenia osobowości), sytuacja nagłego lub przewlekłego
stresu psychologicznego, nadużywanie alkoholu, izolacja (np. więzienna, przez barierę językową, w trakcie samotnych, wielomiesięcznych wypraw).
Ze względu na treść urojeń zespoły paranoiczne dzieli się na:
- inividia - paranoja zazdrości
- querulatoria - paranoja pieniacza
- presecutoria - paranoja przesladowcza
- reformatoria - paranoja reformatorska
- inventoria - paranoja wynalazcza
Istnieje równeiż
paranoja indukowana (udzielona). Jest to stan w którym osoba blisko zwiazana z chorym zaczyna traktować bezkrytycznie paranoiczne myśli chorego.
Podobne zespoły
Zespół parafreniczny (urojeniowo-omamowy) - określenie procesu psychotycznego, na który składają się urojenia (najczęściej prześladowcze i odnoszące) oraz omamy - najczęściej słowne. Najczęściej występuje w przebiegu schizofrenii paranoidalnej.
Zespół paranoidalny - zespół w którym omamy nie tworzą spójnego systemu, często sa to urojenia wypływu lub owładnizęcia. Występują również
halucynacje, zaburzenia jaźni i toku myślenia. Ponadto u pacjenta występują dodatkowo objawy negatywne takie jak deficyty myślenia, uczuć i motywacji, wahania nastroju i inne. Jego odmianą jest zespół
automatyzmu psychicznego (zespół andinskiego-Clerambaulta), który łączy cechy zespołu paranoidalnego, przede wszystkim urojenia kierowania i owładnięcia, z automatyzmami psychicznymi takimi jak:
- automatyzm asocjacyjny, dotyczący toku i treści myślenia
- automatyzm kinestetyczny, dotyczącej sfery rucowej pacjenta
- automatyzm cenestopatyczny, dotyczący poczucia oddziaływania na narzdy wewnętrzne pacjenta
Zespół paranoidalno-depresyjny - proces, w którym obok urojeń i omamów (podobnych do zespołu paranoidalnego) występują objawy depresyjne. Najczęściej występuje w przebiegu psychoz schizoafektywnych.