Pochodził z ubogiej rodziny, pracował w dzieciństwie jako pasterz. W wieku 14 lat wstąpił do zakonu dominikanów (O.P.) i przyjął imię Michele. Studiował w Bolonii, w 1528 przyjął święcenia kapłańskie. Przez 16 lat był profesorem teologii w Pawii, sprawował funkcję mistrza nowicjatu i przeora kilku dominikańskich klasztorów. W Como i Bergamo był inkwizytorem, a w 1551 po rekomendacji kardynała Gian Pietro Carafy papież Juliusz III mianował go komisarzem generalnym Inkwizycji Rzymskiej.
4 września 1556 Carafa, już jako papież Paweł IV, mianował Ghislieriego biskupem Nepi i Sutri (konsekracja 14 września 1556), a w marcu 1557 kardynałem, z tytułem S. Maria sopra Minerva. Ghislieri otrzymał także godność najwyższego inkwizytora. Papież Pius IV przeniósł go w marcu 1560 na stolicę biskupią Mondovi. Stosunki Ghislieriego z Piusem IV nie układały się najlepiej, kardynał m.in. skutecznie zablokował nominację kardynalską 13-letniego Ferdynanda Medyceusza.
Po śmierci Piusa IV konklawe wybrało kardynała Ghislieriego na papieża 7 stycznia 1566. Przyjął on imię Piusa V i został koronowany w dniu swoich urodzin, 17 stycznia 1566. Papież-asceta, wieloletni inkwizytor, poświęcił swój pontyfikat zadaniom reformy Kościoła w duchu Soboru Trydenckiego i walce z herezją. Zaprowadził porządek w Rzymie, wydając nakaz rezydującym przy Kurii biskupom powrotu do swoich diecezji. Wygnani zostali z Rzymu także mnisi pozostający przez lata poza macierzystymi klasztorami wbrew regułom zakonnym. Papież zatwierdzał wszystkie surowe wyroki inkwizycji, zezwalał na tortury i ciężkie kary (np. galery).
Pius V zdecydowanie wspierał katolików we Francji; jego działania przyczyniły się do wydarzeń Nocy Św. Bartłomieja, której jednak papież nie dożył. Był także inicjatorem Świętej Ligi przeciwko Turcji i krótko przed śmiercią świętował sukces - flota Ligi złożona z okrętów weneckich i hiszpańskich 7 października 1571 odniosła pod Lepanto zwycięstwo nad siłami sułtana Selima. W 1570 papież ekskomunikował królową Anglii Elżbietę I.
W 1567 Pius V ogłosił św. Tomasza z Akwinu Doktorem Kościoła oraz nakazał w 1570 publikację dzieł wszystkich teologa (17 tomów). Staraniem tego papieża wydane zostały odnowione, główne księgi liturgiczne rytu rzymskiego: mszał (Missale Romanum, 1570) i brewiarz (Breviarium Romanum, 1568) oraz pierwszy katechizm katolicki (Catechismus Romanus, 1566). W okresie pontyfikatu Piusa przeprowadzono trzy lokalne synody w państwach włoskich, m.in. w Neapolu i Mediolanie.
Papież zmarł w maju 1572 po chorobie nerek. Papież Klemens X ogłosił go 1 maja 1672 (w 100-lecie śmierci) błogosławionym, a Klemens XI świętym (22 maja 1712). Dniem jego pamięci liturgicznej w Kościele katolickim jest 30 kwietnia (poprzednio 5 maja).
Źródła:
- sylwetka papieża Piusa V w słowniku biograficznym kardynałów Salvadora Mirandy
- Jan Wierusz Kowalski, Poczet papieży, Warszawa 1986