Poeta i poliglota (porozumiewał się swobodnie w językach: polskim, włoskim, francuskim, niemieckim, angielskim, hiszpańskim, portugalskim, łacińskim i klasycznym greckim), a także aktor, dramaturg i pedagog. Jako filozof i teolog przedstawiciel personalizmu katolickiego.
Dzieciństwo i młodość
Karol Wojtyła urodził się w Wadowicach jako drugi syn Karola Wojtyły seniora i Emilii z Kaczorowskich. Ród Wojtyłów wywodzi się z Czańca koło Kęt i Lipnika (obecnie dzielnica Bielska-Białej). Ród Kaczorowskich pochodzi z Michalowa k. Szczebrzeszyna.
Karol Wojtyła ochrzczony został dnia 20 czerwca 1920 roku. Rodzina Wojtyłów żyła skromnie. Jedynym źródłem utrzymania była pensja ojca – wojskowego urzędnika w Powiatowej Komendzie Uzupełnień w stopniu porucznika. Matka pracowała dorywczo jako szwaczka. Edmund, brat Karola, po ukończeniu wadowickiego gimnazjum studiował medycynę w Krakowie.
W dzieciństwie Karola nazywano najczęściej zdrobnieniem imienia – Lolek. Był chłopcem bardzo utalentowanym i usportowionym. Regularnie grał w piłkę nożną oraz jeździł na nartach. Bardzo ważnym elementem życia Karola były wycieczki krajoznawcze, a także spacery po okolicy Wadowic. W większości wycieczek towarzyszył mu ojciec.
Jego matka zmarła 13 kwietnia 1929 roku, w wieku 45 lat. Trzy lata później, w 1932 r., zmarł na szkarlatynę w wieku 26 lat Edmund, brat Karola. Chorobą zaraził się od swojej pacjentki w szpitalu w Bielsku.
Od września 1930 roku, po zdaniu egzaminów wstępnych, Karol Wojtyła rozpoczął naukę w 8-letnim Państwowym Gimnazjum Męskim im. Marcina Wadowity w Wadowicach. Nie miał żadnych problemów z nauką. Już w tym wieku, według jego katechetów, wyróżniała go także ogromna wiara. W pierwszej klasie ks. Kazimierz Figlewicz zachęcił go do przystąpienia do kółka ministranckiego, którego stał się prezesem. Katecheta ten miał znaczny wpływ na rozwój duchowy młodego Karola Wojtyły.
Podczas nauki w gimnazjum Karol zainteresował się teatrem - występował w przedstawieniach Kółka Teatralnego stworzonego przez polonistów z wadowickich gimnazjów: żeńskiego im. Michaliny Mościckiej i męskiego im. Marcina Wadowity (
Studia
14 maja 1938 Karol Wojtyła zakończył naukę w gimnazjum otrzymując świadectwo maturalne z oceną celującą, która umożliwiała podjęcie studiów na większości uczelni bez egzaminów wstępnych. Karol Wojtyła wybrał studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia rozpoczął w październiku 1938 roku.W pierwszym roku studiów Karol przeprowadził się wraz z ojcem do rodzinnego domu matki przy ul. Tynieckiej 10 w Krakowie. Czas od października 1938 do lutego 1941 roku to okres wytężonej nauki Karola na studiach, spotkań grupy literackiej, a także tworzenia własnej poezji. Dnia 18 lutego 1941 roku po długiej chorobie zmarł ojciec Karola.
Wojna odebrała Karolowi Wojtyle możliwość kontynuowania studiów, po śmierci ojca zatrudnił się więc w zakładach chemicznych Solvay w Borku Fałęckim. W tym okresie Karol związał się też z organizacją podziemną „Unia”, powiązaną ze środowiskiem katolickim, która starała się między innymi ochraniać zagrożonych Żydów.
Na jesieni roku 1941 Karol wraz z przyjaciółmi założył Teatr Rapsodyczny, który swoje pierwsze przedstawienie wystawił 1 listopada 1941. Rozstanie Wojtyły z teatrem nastąpiło nagle w roku 1942, gdy postanowił on studiować teologię i wstąpił do tajnego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Krakowie oraz rozpoczął w konspiracji studia na Wydziale Teologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W okresie od kwietnia 1945 do sierpnia 1946 roku Karol Wojtyła pracował na uczelni jako asystent i prowadził seminaria z historii dogmatu.
Kapłaństwo
1 listopada 1946 roku kardynał Adam Stefan Sapieha wyświęcił Karola Wojtyłę na księdza, 2 listopada neoprezbiter odprawił Mszę św. prymicyjną w krypcie św. Leonarda na Wawelu. 15 listopada Karol Wojtyła wyjechał do Rzymu, aby kontynuować studia na uczelni Instituto Internazionale Angelicum (teraz Papieski Uniwersytet w Rzymie). W 1948 roku ukończył studia – jednak z powodu braku funduszy na wydanie pracy doktorskiej drukiem nie uzyskał stopnia doktorskiego. Tytuł ten został mu przyznany dopiero w Polsce.Karol Wojtyła został skierowany do pracy w parafii Niegowić na okres 7 miesięcy. Od tego momentu rozpoczął się dla młodego księdza okres wycieczek i podróży z młodzieżą po Polsce. Wolny czas zawsze starał się spędzać z chłopcami i dziewczętami na łonie natury. W marcu 1949 roku Karol Wojtyła został przeniesiony do parafii św. Floriana w Krakowie. Tam też założył mieszany chór gregoriański. Nadal często wyprawiał się na wycieczki z młodzieżą. Podczas wielu wycieczek ksiądz Wojtyła starał się zmylić ówczesną milicję i dlatego zdejmował sutannę i kazał nazywać się „wujkiem”.
Po śmierci w roku 1951 kardynała Sapiehy, Karol Wojtyła został skierowany na urlop w celu ukończenia pracy habilitacyjnej. W tym okresie dużo uwagi poświęcił także pracy publicystycznej. Pisał wiele m.in. na temat chrześcijańskiej etyki seksualizmu. Dnia 12 grudnia 1953 jego praca Ocena możliwości oparcia etyki chrześcijańskiej na założeniach systemu Maxa Schelera została przyjęta jednogłośnie przez Radę Wydziału Teologicznego UJ, jednak Wojtyła nie uzyskał habilitacji z powodu odmowy Ministerstwa Oświaty.
Karol Wojtyła powrócił do przerwanych obowiązków. Wykładał m.in. w seminariach diecezji: krakowskiej, katowickiej i częstochowskiej (mieściły się one wszystkie w Krakowie) oraz na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Jego wykłady obejmowały głównie teologię moralną i etykę małżeńską.
Biskupstwo
W roku 1958 Karol Wojtyła został mianowany biskupem tytularnym Ombrii, a także biskupem pomocniczym Krakowa. Konsekracji biskupiej ks. Karola Wojtyły dokonał 28 września 1958 w katedrze na Wawelu metropolita krakowski i lwowski, arcybiskup Eugeniusz Baziak. W 1962 roku został krajowym duszpasterzem środowisk twórczych i inteligencji. Na okres biskupstwa Karola Wojtyły przypadły także obrady Soboru Watykańskiego II, w których aktywnie uczestniczył. Już w tym okresie Karol Wojtyła bardzo dużo czasu poświęcał na podróże zagraniczne w celach ewangelizacyjnych i religijnych.30 grudnia 1963, półtora roku po śmierci swego poprzednika, arcybiskupa Eugeniusza Baziaka, Karol Wojtyła został mianowany arcybiskupem metropolitą krakowskim. W roku 1967 otrzymał tytuł kardynała, a jego kościołem tytularnym stał się kościół św. Cezarego Męczennika.
Na zwołanym po śmierci Jana Pawła I drugim konklawe w roku 1978 Wojtyła został wybrany na papieża i przybrał imię Jana Pawła II. Wynik wyboru ogłoszono 16 października o 18:44.
Wykładniki pontyfikatu
Od 14 marca 2004 roku pontyfikat Jana Pawła II jest uznawany za najdłuższy, po pontyfikacie Świętego Piotra oraz bł. Piusa IX. Był papieżem przez 26 i pół roku (9665 dni). Długość jego pontyfikatu podkreśla także kontrast z papiestwem jego poprzednika – Jana Pawła I – który papieżem był jedynie 33 dni.
Jan Paweł II beatyfikował i kanonizował o wiele więcej osób niż jakikolwiek poprzedni papież. Według danych na październik 2004 r. ogłosił on błogosławionymi w sumie 1340 osób. To, czy kanonizował więcej świętych, niż wszyscy poprzedni papieże razem wzięci, jest trudne do dowiedzenia, ponieważ wiele zapisów wczesnych kanonizacji jest niekompletnych, zaginionych lub niedokładnych.
Podczas swego pontyfikatu Jan Paweł II powołał więcej kardynałów, niż którykolwiek z jego poprzedników. Na dziewięciu konsystorzach papież kreował kardynałami 231 duchownych katolickich.
Podczas jego pontyfikatu ponad 300 milionów ludzi przeszło na katolicyzm.
Osobistym sekretarzem Jana Pawła II przez cały pontyfikat był arcybiskup Stanisław Dziwisz.
Papież – Polak
Jan Paweł II był pierwszym papieżem z Polski, jak również pierwszym po 455 latach biskupem Rzymu, nie będącym Włochem. Wybór na głowę Kościoła osoby z kraju socjalistycznego wpłynął znacząco na wydarzenia w Europie wschodniej i Azji w latach 80. XX wieku.Papież był także honorowym obywatelem wielu polskich miast.
Zamach na Jana Pawła II
W dniu 13 maja 1981, podczas audiencji generalnej na Placu św. Piotra w Rzymie, Jan Paweł II został postrzelony przez tureckiego zamachowca Mehmeta Ali Agcę. Do tej pory nie wyjaśniono, kto tak naprawdę stał za tym zamachem. Podejrzewano np. że Ali Agca działał na zlecenie bułgarskiej służby bezpieczeństwa, której z kolei zleciła zamach radziecka KGB. Ostatecznie "bułgarski ślad" uznany został za fałszywy. Wiadomo także, że zamachowi można było zapobiec, gdyby nie zaniedbanie i lekceważenie sygnałów ostrzegawczych dawanych przez amerykańską CIA.Papież wybaczył swojemu zamachowcy i odwiedził go w więzieniu.
Konsekwencją tego zamachu stało się odtąd opancerzenie papamobile - pojazdu, którym poruszał się papież.
Podróże
- Więcej w osobnym artykule 'Zagraniczne podróże apostolskie Jana Pawła II
Charakterystycznym elementem pontyfikatu Jana Pawła II były liczne podróże zagraniczne. Odbył ich 104, odwiedzając wszystkie zamieszkane kontynenty. W wielu z miejscach, które odwiedził Jan Paweł II, nigdy przedtem nie postawił stopy żaden papież. Był m.in. pierwszym papieżem, który odwiedził Wielką Brytanię (od roku 1534 Kościół Anglii nie uznaje władzy zwierzchniej Stolicy Apostolskiej). Mimo wielu zabiegów nie udało mu się jednak odbyć pielgrzymki do Rosji, prawdopodobnie ze względu na niechęć ze strony patriarchatu moskiewskiego, który zarzuca Watykanowi prozelityzm.
Jan Paweł II jako papież odwiedził m.in. Polskę (9 razy), USA (7 razy), Francję (7 razy).
Podróże apostolskie do Polski:
- I pielgrzymka (2–10 czerwca 1979)
- II pielgrzymka (16–23 czerwca 1983)
- III pielgrzymka (8–14 czerwca 1987)
- IV pielgrzymka (1–9 czerwca, 13–20 sierpnia 1991)
- V pielgrzymka (22 maja 1995)
- VI pielgrzymka (31 maja–10 czerwca 1997)
- VII pielgrzymka (5–17 czerwca 1999)
- VIII pielgrzymka (16–19 sierpnia 2002)
- 29 października 1978 – Mentorella
- 20 – 22 maja 1985 – Mediolan
- 8 – 10 maja 1993 – Sycylia
- 5 września 2004 – Loreto
Papież a wyznawcy judaizmu
Jan Paweł II wygłosił wiele przemówień i napisał dużą ilość listów na temat stosunku chrześcijan do społeczności żydowskiej. Skupił się nie tylko na fenomenie holocaustu, ale również na aspektach teologicznych w relacjach między chrześcijaństwem a Narodem Wybranym, rozwijając i wprowadzając w praktykę myśl zaistniałą w dokumencie soborowym Nostra Aetate. Wedle watykanistów, należy widzieć w tej papieskiej wrażliwości echa jego przeżyć sprzed II wojny światowej i zwłaszcza z czasów wojennych. Potępił antysemityzm, który nazwał nie do pogodzenia z chrześcijaństwem. W okresie Wielkiego Jubileuszu roku 2000 dokonał historycznego wyznania win Kościoła – w tym win względem Żydów. Ważnymi etapami pojednawczymi były:- wizyta w Synagodze Większej w Rzymie 13 kwietnia 1986 roku – pierwsza papieska wizyta w synagodze praktycznie od początku chrześcijaństwa,
- pielgrzymka do Ziemi Świętej (20-26 marca 2000), w czasie której modlił się przed Ścianą Płaczu.
Ekumenizm
Ekumenizm w wydaniu Jana Pawła II stał się pojęciem bardzo szerokim, ogarniającym nie tylko jak do tej pory wiernych poszczególnych wyznań chrześcijańskich, ale także członków innych religii i ateistów. W 1999 r. papież ucałował Koran przywieziony w prezencie przez muzułmańskich duchownych.Wiele czasu poświęcił budowie jedności pomiędzy Kościołami chrześcijańskimi. Sam podkreślał także ważność ekumenizmu w jego pontyfikacie, m.in. w encyklice Redemptor hominis: nigdy nie przestanę tego podkreślać i będę popierał każdy wysiłek podejmowany w tym kierunku na wszystkich płaszczyznach, w których spotkamy naszych braci chrześcijan.
Zwyczaje Jana Pawła II
Za pontyfikatu Jana Pawła II, dzięki samemu papieżowi, nastąpiły ogromne zmiany w Watykanie, a także w postrzeganiu osoby papieża przez społeczność zarówno katolicką jak i pozostałych chrześcijan oraz wyznawców innych religii. Zaraz po swoim wyborze na Stolicę Apostolską Jan Paweł II nie pozwolił prymasowi Wyszyńskiemu uklęknąć przed sobą. Pierwsze przemówienie wygłosił po włosku, a więc w języku narodu, do jakiego przemawiał. Do tej pory przyjęte było, że papież zawsze swoje pierwsze przemówienie wygłasza w łacinie. To był dopiero początek wielkich zmian. Należą do nich:
- liczne pielgrzymki (zagraniczne oraz parafii we Włoszech),
- zwyczaj całowania ziemi kraju, do którego przybywał z pielgrzymką,
- msze święte dla wielkich tłumów, organizowane na stadionach, lotniskach, placach itp.,
- wygłaszanie całych homilii lub choćby krótkich sentencji w języku kraju, do którego przybywał z pielgrzymką,
- udział zespołów folklorystycznych w czasie mszy,
- spotkania z duchownymi innych wyznań oraz odwiedziny świątyń różnych religii (wyznań niekatolickich oraz niechrześcijańskich),
- udział w przedsięwzięciach artystycznych: koncertach, występach zespołów, projekcjach filmowych,
- wykonywanie kapłańskich posług
- prywatne spotkania z wiernymi,
- bezpośrednie spotkania z tłumem w trakcie pielgrzymek,
- żarty i bezpośredniość w kontaktach z ludźmi.
Papież młodych
Jan Paweł II chętnie spotykał się z młodymi ludźmi i poświęcał im dużo uwagi. Na spotkanie w Rzymie 31 marca 1985 roku, który ONZ ogłosiło Międzynarodowym Rokiem Młodzieży, napisał list apostolski na temat roli młodości jako okresu szczególnego kształtowania drogi życia, a 20 grudnia zapoczątkował tradycję Światowych Dni Młodzieży. Odtąd co roku przygotowywał orędzie skierowane do młodych, które stawało się tematem tego międzynarodowego zlotu, organizowanego w różnych miejscach na świecie (w Polsce w Częstochowie w 1991 roku).Choroba i śmierć
Jan Paweł II od początku lat 90. cierpiał na postępującą chorobę Parkinsona. Mimo licznych spekulacji i sugestii ustąpienia z funkcji, które nasilały się w mediach zwłaszcza podczas kolejnych pobytów papieża w szpitalu, pełnił ją aż do śmierci. Jego długoletnie zmagania z chorobą i starością są osobistym przykładem głoszonych na ten temat poglądów, w których podkreślał godność ludzkiego cierpienia oraz odnosił je do męki Chrystusa. 13 maja 1992 papież ustanowił nawet Światowy Dzień Chorego.
Nagłe pogorszenie stanu zdrowia papieża zapoczątkowane było grypą oraz zabiegiem tracheotomii. Zmarł 2 kwietnia 2005 o godzinie 21:37, po zakończeniu Apelu Jasnogórskiego, w pierwszą sobotę miesiąca i wigilię Święta Miłosierdzia Bożego oraz dwa dni przed świętem Zwiastowania NMP (dzień świętości życia, którego był orędownikiem), w 9665. dniu swojego pontyfikatu. Odszedł po dwóch dniach cierpienia, podczas których nieustannie towarzyszyli mu wierni z całego świata, śledząc na bieżąco wiadomości dochodzące z Watykanu.
Podkreśla się, że papież do ostatnich chwil był przytomny. Uczestniczył jeszcze we mszy, odprawianej już w liturgii ze Święta Bożego Miłosierdzia (wigilia), przyjmując eucharystię i po raz drugi sakrament chorych. Umierał tuż przed jej końcem; trzymając za rękę swojego osobistego sekretarza, arcybiskupa Stanisława Dziwisza, wypowiedział słowo amen. Bezpośrednią przyczyną śmierci był wstrząs septyczny i towarzysząca mu zapaść sercowo-naczyniowa. Były to następstwa infekcji dróg moczowych w osłabionym chorobą Parkinsona i niewydolnością oddechową organizmie.
7 kwietnia 2005 został opublikowany testament Jana Pawła II.
Pogrzeb
- Więcej w artykule 'Żałoba w Polsce po śmierci Jana Pawła II
Jan Paweł Wielki
Po śmierci papieża, wielu duchownych przedstawicieli Watykanu, a także wielu wiernych oraz w mass-mediach zaczęto dodawać mu nowy przydomek nazywając go Janem Pawłem Wielkim. Tylko trzech papieży w historii kościoła katolickiego nosiło taki przydomek. Przydomek ten pojawił się po raz pierwszy w homilii wygłoszonej przez kardynała Angelo Sodano w czasie żałobnej mszy na Placu św. Piotra w niedzielę 3 kwietnia 2005 (nazajutrz po śmierci Jana Pawła II) oraz w publikacjach Tygodnika Powszechnego. Również nowy papież, Benedykt XVI, rozpoczął swoje wystąpienie od słów: "Po wielkim papieżu Janie Pawle II...". Wyraz temu daje często, kiedy wspomina Jana Pawła II.Następca Jana Pawła II
Następcę Jana Pawła II konklawe wybrało 19 kwietnia 2005. Został nim jeden z najbliższych współpracowników zmarłego papieża, niemiecki kardynał Joseph Ratzinger, który przyjął imię Benedykta XVI.Beatyfikacja
13 maja 2005 papież Benedykt XVI zezwolił na natychmiastowe rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Jana Pawła II, udzielając dyspensy od pięcioletniego okresu oczekiwania od śmierci kandydata, jaki jest wymagany przez prawo kanoniczne. Od momentu zezwolenia na rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Janowi Pawłowi II przysługuje tytuł Sługi Bożego. Formalne rozpoczęcie procesu jest zapowiedzine na 28 czerwca 2005.Krytyka i kontrowersje
Mimo zdobycia wielkiego autorytetu i popularności zarówno wśród wiernych jak i poza Kościołem, Jan Paweł II był także obiektem krytyki. Na liście najczęściej padających zarzutów znajdują się:- idolatria - negatywną stroną charyzmy tego papieża stało się odwrócenie uwagi od Boga oraz od treści nauczania i wytworzenie swoistego kultu jednostki; w Polsce zwykło się ujmować to zjawisko słowami, że "Polacy kochają papieża, ale go nie słuchają". Po śmierci Jana Pawła II abp Józef Życiński streścił stosunek Polaków do papieża słowami "Kremówki tak, encykliki nie".
- konserwatyzm - w tym zawiera się poparcie jakiego udzielił organizacji Opus Dei, utrzymanie celibatu księży, sprzeciw wobec kapłaństwa kobiet, nieuznawanie małżeństw homoseksualnych, zwalczanie teologii wyzwolenia w Ameryce Łacińskiej i w ogóle zamykanie ust niepokornym teologom; część krytyków uznała wręcz, że pontyfikat Jana Pawła II był odejściem od ducha Soboru Watykańskiego II
- zbyt łagodne traktowanie heterodoksyjnych teologów; z tego powodu niektórzy krytycy uznali Jana Pawła II za modernistę
- niekonsekwentny ekumenizm, wyrażający się między innymi wydaniem kontrowersyjnej deklaracji Dominus Iesus; do tego przedstawiciele patriarchatu moskiewskiego oskarżali Kościół katolicki pod jego rządami o prozelityzm
- zbyt daleko posunięty ekumenizm, prowadzący, poprzez zrównanie katolicyzmu z innymi wyznaniami, do religijnego synkretyzmu; szczególnie krytykowane były spotkania międzyreligijne w Asyżu
- sztywna etyka seksualna, zakazująca nie tylko aborcji, ale także odbywania stosunków pozamałżeńskich oraz stosowania wszelkich sztucznych metod antykoncepcji nawet w małżeństwie, prowadząca do podwójnej moralności wśród wiernych
- milczenie wobec ujawnionych przypadków pedofilii wśród księży, które odczytywano jako źle pojmowaną próbę utrzymywania twarzy całej hierarchii kościelnej
- uproszczenie i obniżenie standardu procedur beatyfikacji i kanonizacji prowadzące do "inflacji świętych"
- zarzut "ręcznego sterowania" polskim Kościołem
- podczas jednej z pielgrzymek głośnym echem odbiło się papieskie stwierdzenie, że chrześcijanie są prześladowani także współcześnie
- po ujawnieniu w roku 2001 użycia przez Piotra Sławińskiego (ówczesnego szefa Wiadomości TVP) w wewnętrznym piśmie sformułowań "pan Karol Wojtyła", "przywódca religijny rzymskich katolików" czy "lider Państwa Watykańskiego" został on ukarany dyscyplinarnie, a cała sprawa przebiegała w atmosferze skandalu
- po śmierci Jana Pawła II jezuita Stanisław Obirek za krytykę papieża w wywiadzie dla Le Soir został ukarany zakazem kontaktów z prasą i prowadzenia wykładów w Wyższej Szkole Filozoficzno-Pedagogicznej Ignatianum.
Dokumenty papieskie
Encykliki Jana Pawła II
- Redemptor Hominis – Jezus Chrystus – Odkupiciel człowieka – 4 marca 1979
- Dives in Misericordia – Boże miłosierdzie – 30 listopada 1980
- Laborem Exercens – O pracy ludzkiej – 14 września 1981
- Slavorum Apostoli – Na 1100 rocznicę dzieła ewangelizacji Św. Cyryla i Metodego – 2 czerwca 1985
- Dominum et Vivificantem – Duch Święty w życiu Kościoła i świata – 18 maja 1986
- Redemptoris Mater – Błogosławiona Maryja Dziewica w życiu pielgrzymującego Kościoła – 25 marca 1987
- Sollicitudo Rei Socialis – Społeczna troska – 30 grudnia 1987
- Redemptoris Missio – O stałej aktualności posłania misyjnego – 7 grudnia 1990
- Centesimus Annus – W stulecie encykliki Leona XIII Rerum Novarum – 1 maja 1991
- Veritatis Splendor – Podstawowe problemy nauczania moralnego Kościoła – 6 sierpnia 1993
- Evangelium Vitae – O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego – 25 marca 1995
- Ut Unum Sint – O działalności ekumenicznej – 25 maja 1995
- Fides et Ratio – O relacjach między wiarą a rozumem – 14 września 1998
- Ecclesia De Eucharistia – Eucharystia w życiu Kościoła – 17 kwietnia 2003
Adhortacje apostolskie
- Catechesi Tradendae – O katechizacji w naszych czasach – 1979
- Familiaris Consortio – O zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym – 1981
- Redemptionis Donum – O konsekracji zakonnej w świetle tajemnicy odkupienia – 1984
- Reconciliatio et Paenitentia – O pojednaniu i pokucie w dzisiejszym posłannictwie Kościoła – 1984
- Christifideles Laici – O powołaniu i misji świeckich w Kościele i w świecie dwadzieścia lat po Soborze Watykańskim II – 1988
- Redemptoris Custos – O świętym Józefie i jego posłannictwie w życiu Chrystusa i Kościoła – 1989
- Pastores Dabo Vobis – O formacji kapłanów we współczesnym świecie – 1992
- Ecclesia in Africa – O Kościele w Afryce – 1995
- Vita Consecrata – O życiu konsekrowanym i jego misji w Kościele i w świecie – 1996
- Ecclesia in America – O Kościele w Ameryce – 1999
- Ecclesia in Asia – O Kościele w Azji 1999
- Ecclesia in Oceania – O Kościele w Oceanii – 2001
- Ecclesia in Europa – O Kościele w Europie 2003
- Pastores gregis – O biskupie, słudze Ewangelii Jezusa Chrystusa dla nadziei świata – 2003
Konstytucje apostolskie
- Ut Sit – o powołaniu Prałatury Personalnej Świętego Krzyża i Opus Dei – 1982
- Sacrae Disciplinae Leges – ogłoszona z okazji wprowadzenia nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego – 1983
- Ex corde Ecclesiae – o uniwersytetach katolickich – 1990
- Sacri Canones - ogłoszona z okazji wprowadzenia Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich - 1990
- Fidei Depositum – z okazji publikacji Katechizmu Kościoła Katolickiego 1992
- Universi Dominici Gregis – o wakacie Stolicy Piotrowej – 1996
Testament Jana Pawła II
- Testament Jana Pawła II – opublikowano – 7 kwietnia 2005
Twórczość i publikacje
Karol Wojtyła jako poeta był zafascynowany romantyzmem, a szczególnie twórczością Norwida. Swoje wczesne utwory publikował od roku 1950 w prasie katolickiej pod pseudonimami literackimi Andrzej Jawień, AJ i Piotr Jasień, a po 1961 roku - Stanisław Andrzej Gruda. Był wieloletnim współpracownikiem Tygodnika Powszechnego.Wszelka działalność artystyczna (wcześniej aktorstwo, później twórczość literacka) zakończyła się z chwilą jego wyboru na papieża. Jedynym wyjątkiem jest wydany 6 marca 2003 poemat "Tryptyk rzymski", który sygnował już jako Jan Paweł II.
Teatr
Z teatrem Karol Wojtyła zetknął się już w gimnazjum w Wadowicach, gdzie brał udział jako aktor w przedstawieniach szkolnych. Swoje zainteresowania teatralne traktował bardzo poważnie, a na kształtowanie jego osobowości jako artysty miał największy wpływ jego mistrz, reżyser teatralny Mieczysław Kotlarczyk. Brał udział w stworzonym jesienią roku 1941 przez Kotlarczyka Teatrze Słowa (później nazywany Teatrem Rapsodycznym). W 1942, ku rozczarowaniu Kotlarczyka, Wojtyła zrezygnował z kariery artystycznej i postanowił studiować teologię w tajnym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Krakowie, a potem na konspiracyjnym Wydziale Teologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.Mimo że Karol Wojtyła w latach 40. wybrał drogę kapłaństwa, nie zerwał swoich związków z teatrem - był dramaturgiem i krytykiem teatralnym. W swoim dorobku ma kilka dzieł teatralnych, a uważa się, że jedna ze sztuk o tematyce starotestamentowej zaginęła w czasie wojny.
Sztuka Brat naszego Boga została zainspirowana postacią żyjącego na przełomie XIX i XX wieku Adama Chmielowskiego. Chmielowski, malarz i teoretyk sztuki, stał się założycielem zgromadzenia albertynów, i zajmował się w Krakowie pomocą biednym, upośledzonym i chorym. W roku 1989 Adam Chmielowski został przez Jana Pawła II kanonizowany.
Najbardziej znana jest sztuka z 1960 roku pod tytułem Przed sklepem jubilera. Traktuje ona o miłości i małżeństwie w obliczu miłości Boga do ludzi.
Znane dramaty Karola Wojtyły:
- "Hiob" (1940)
- "Jeremiasz" (1940)
- "Brat naszego Boga" (1944-1950)
- "Przed sklepem jubilera" (1960)
- "Promieniowanie ojcostwa" (1964)
Książki wydane jako Karol Wojtyła
- Świętego Jana od Krzyża nauka o wierze
- Miłość i odpowiedzialność - Lublin 1960, KUL
- Osoba i czyn
- Znak, któremu sprzeciwiać się będą
- Zagadnienie podmiotu moralności
- Elementarz etyczny
- Aby Chrystus się nami posługiwał
Książki wydane jako Jan Paweł II
- Przekroczyć próg nadziei - Lublin, 1994 KUL - ISBN 83-228-0395-8
- Tryptyk rzymski (poemat) - Kraków 2003, Wydawnictwo Literackie - ISBN 83-88971-43-3
- Dar i Tajemnica (Fragmenty książki dostępne online)
- Wstańcie, chodźmy - Kraków 2004, Wydawnictwo św. Stanisława - ISBN 83-88971-86-7
- Pamięć i tożsamość - Kraków 2005, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak - ISBN 83-240-0525-0