Ocean Atlantycki (Atlantyk) – drugi pod względem wielkości
ocean na Ziemi pokrywający około jednej piątej jej powierzchni. Nazwa wywodzi się z
mitologii greckiej i oznacza
"Morze Atlasa".
Ocean ten ma kształt pogrubionej i nieco rozciągniętej litery "S". Znajduje się pomiędzy:
Europą i
Afryką a
Ameryką Północną i
Ameryką Południową oraz
Antarktydą. Ocean ten połączony jest z
Oceanem Spokojnym poprzez
Ocean Arktyczny na północy oraz
Cieśninę Drake'a na południu. Stworzonym przez człowieka połączeniem obu zbiorników jest Kanał Panamski. Na wschodzie linią oddzielającą Oceany: Atlantycki i
Indyjski jest południk 20°E.
Oceanu Atlantyckiego
Atlantyk wraz z przyległymi morzami zajmuje powierzchnię ok. 106 450 000 km², a bez nich 82 362 000 km². Przybliżona objętość tegoż oceanu wynosi 354 700 000 km³ (z morzami) i 323 600 000 km³. (bez mórz). Średnia głębokość: 3600 m; największa – Rów Portorykański – 9220 m. Długość linii brzegowej: 111 855 km (najbardziej urozmaicona w części północnej). Rozciągłość równoleżnikowa w największym przewężeniu między wybrzeżami Ameryki Południowej i Afryki wynosi 2800 km, a 13 500 km licząc od zachodnich krańców Zatoki Meksykańskiej do wschodniego brzegu
Morza Czarnego.
W jego skład wchodzą morza:
Arktyczne (czasem wydzielane jako oddzielny ocean),
Baffina,
Beauforta,
Czukockie,
Wschodniosyberyjskie,
Łaptiewów,
Karskie,
Białe,
Barentsa,
Grenlandzkie, Hebrydzkie,
Irlandzkie,
Celtyckie,
Norweskie,
Północne,
Bałtyckie,
Śródziemne,
Liguryjskie,
Tyrreńskie,
Jońskie,
Adriatyckie,
Egejskie,
Trackie,
Mirtejskie,
Morze Kreteńskie,
Marmara,
Czarne,
Azowskie,
Sargassowe,
Karaibskie, Południowoantylskie,
Weddella, Łazariewa.
Największe rzeki uchodzące do Oceanu Atlantyckiego to:
Nil,
Amazonka,
Missisipi-
Missouri,
Kongo.
Geneza
i utworzenie Oceanu Atlantyckiego
Atlantyk powstał w wyniku największego na naszym globie pęknięcia
skorupy ziemskiej. Doprowadziło to do rozpadu superkontynentu
Pangei (ok. 180 mln lat temu, w okresie
jury) w wyniku czego powstał zalążek środkowego Atlantyku. Następnie zaczęły pękać dwa wielkie kontynenty:
Laurazja oraz
Gondwana (135 mln lat temu, w okresie
kredy). W wyniku ich rozpadu powstał dzisiejszy układ lądów i położony między nimi Atlantyk. Ocean ten wciąż się poszerza, ponieważ w jego centralnej części, w
Grzbiecie Śródatlantyckim wydostają się i zastygają nowe porcje
magmy, które rozsuwają starsze skały
płyt kontynentalnych. Z czasem Atlantyk stanie się największym oceanem świata gdyż wraz z jego rozwojem płyta
Pacyfiku jest jednocześnie naciskana przez rozsuwane kontynenty i wciągana w głąb
płaszcza ziemskiego.
Ukształtowanie dna
Charakterystyczne dla dna Oceanu Atlantyckiego są wzniesienia Grzbietu Śródatlantyckiego rozciągające się przez środek dna. Głębia Romanche (7 758 m) dzieli
Grzbiet Śródatlantycki na północnoatlantycki i Południowoatlantycki. Na wschód od Grzbietu Śródatlantyckiego występują baseny oceaniczne Angolski, Afrykańsko-Antarktyczny, Gwinejski, Hiszpański, Islandzki, Kanaryjski, Przylądkowy, Sierra Leone, Zachodnioeuropejski i Zielonego Przylądka, natomiast zachodnia część Oceanu Atlantyckiego zawiera baseny – Argentyński, Brazylijski, Gujański, Labradorski i
Północnoamerykański.
Klimat
Ocean Atlantycki położony jest we wszystkich strefach
klimatycznych. Warunki klimatyczne Atlantyku kształtują się pod wpływem dużej rozciągłości południkowej i
cyrkulacji powietrza, stałej nad oceanem i zmiennej nad sąsiadującymi kontynentami.
Huragany mogą występować głównie u wybrzeży
Ameryki Środkowej od maja do grudnia, ale najczęstsze są w miesiącach od sierpnia do listopada.
Sztormy są powszechne na Północnym Atlantyku (szczególnie podczas zimy) czyniąc przekraczanie oceanu trudnym i niebezpiecznym.
Temperatura i zasolenie
Temperatura wody powierzchniowej kształtuje się w zimie od +27 °C (w okolicy
równika) do -1 °C (w okolicach biegunów), w lecie na poziomie od +26 °C (wybrzeża Afryki) do -1 °C (przy biegunach), średnia temperatura wód powierzchniowych Oceanu Atlantyckiego wynosi 16,9 °C. Zasolenie wynosi od 3,7% (strefy zwrotnikowe) do 3,4% (okolice Antarktydy), średnie zasolenie wód powierzchniowych wynosi 3,53%.
Prądy morskie ciepłe: Północnorównikowy, Karaibski, Antylski, Zatokowy (
Golfsztrom), Północnoatlantycki, Norweski, Zachodniogrenlandzki, Gwinejski, Gujański, Południoworównikowy oraz Prąd Brazylijski.
Prądy zimne to: Labradorski, Wschodniogrenlandzki, Kanaryjski, Benguelski, Falklandzki i
Dryf Wiatrów Zachodnich.
Prądy powierzchniowe
Prądy powierzchniowe na Oceanie Atlantyckim przybierają kształt dwóch wielkich kręgów, na półkuli północnej (poruszających się zgodnie z ruchem wskazówek zegara) i południowej (poruszających się przeciwnie do ruchu wskazówek zegara).
Na półkuli południowej wzdłuż równika od zachodnich wybrzeży
Afryki w kierunku Ameryki Południowej płynie ciepły Prąd Południoworównikowy, w okolicach Przylądka Branco, na wschodnim wybrzeżu Ameryki Południowej rozdziela się na Prąd Gujański oraz na Prąd Brazylijski, który płynie na południe do ujścia rzeki
La Platy, gdzie w okolicach 40°S łączy się z zimnym Prądem Wiatrów Zachodnich i wraca jako zimny
Prąd Benguelski do zachodnich wybrzeży Afryki.
Na półkuli północnej wzdłuż równika od zachodnich wybrzeży Afryki w kierunku Ameryki Południowej płynie ciepły Prąd Północnorównikowy, u zachodnich wybrzeży Ameryki Południowej łączy się z Prądem Gujańskim i płynie w kierunku Zatoki Meksykańskiej, a następnie wzdłuż wybrzeży
Ameryki Północnej (przełęcz ciepłego Prądu Zatokowego – Golfstromu), w okolicach 40?N skręca na wschód i płynie w kierunku
Europy, gdzie rozdziela się na ciepły Prąd Północnoatlantycki, płynący na północ w kierunku
Półwyspu Skandynawskiego, oraz na zimny Prąd Kanaryjski, który płynie na południe do zachodnich wybrzeży Afryki, gdzie łączy się z ciepłym Prądem Północnorównikowym.
Prądy głębinowe
Prądy głębinowe Oceanu Atlantyckiego podzielone są na kilka warstw – najzimniejsze wody antarktyczne, zajmują obszar w okolicach dna i płyną w kierunku równika, wody północnoatlantyckie zajmują obszar pomiędzy 2000 a 3000 m i płyną na południe, natomiast wody pochodzące z topnienia lodów płyną na głębokości 1000 m i kierują się na północ.
Flora Oceanu Atlantyckiego jest mało urozmaicona, składa się z brunatnic (strefa przybrzeżna Północnego Atlantyku), tasiemnic (przy ujściach rzek),
zielenic (strefa gorąca). Na
plankton roślinny składają się
okrzemki,
bruzdnice, kokolitofory i
sinice.
Faunę Oceanu Atlantyckiego tworzą ssaki morskie (płetwonogie i
wieloryby),
ptaki oceaniczne, rurkopławy,
krążkopławy, oraz niezliczone gatunki
ryb. Ocean Atlantycki, a w szczególności jego północna część stanowi ogromne łowisko rybne (prawie 1/2 połowów światowych), łowi się tu głównie dorsze,
makrele, śledzie,
tuńczyki i sardyny.
Wyspy i archipelagi
Ogólna powierzchnia wysp położonych na Oceanie Atlantyckim wynosi 8,6 mln km².
Większe
wyspy i
archipelagi:
Grenlandia,
Wyspy Brytyjskie,
Islandia,
Ziemia Baffina,
Nowa Fundlandia, Wielkie i Małe
Antyle,
Bahamy,
Azory,
Wyspy Kanaryjskie oraz
Wyspy Zielonego Przylądka.
Mniejsze wyspy:
Wyspa Bouveta,
Georgia Południowa,
Sandwich Południowy,
Tristan da Cunha,
Gough,
Wyspa Świętej Heleny.
Znaczenie gospodarcze
Atlantyk jest bogaty w złoża
ropy naftowej,
gazu ziemnego, rud metali, żwiru oraz kamieni szlachetnych. Flora morska jest słabo rozwinięta w przeciwieństwie do fauny oceanu. Północna część oceanu tworzy potężne łowisko ryb (blisko 50% połowów światowych). Poławia się tu dorsze,
makrele, śledzie, sardynki i
tuńczyki.
大西洋
Atlantiski ocean
Oshimiri Atlantic
Oseano Atlantiko
Ucean Atlantich
المحيط الاطلنطى
اطلس اوقیانوس
Ouceano Atlántico
Atlantische Ozeoan
एट्लान्टिक महासागर
Oceano Atlanteco
Etlantic Oshen
Atlantic Ocean
Dayat Atlantic
بحر اوقیانوس
Atlantic Ocean
Atlantycki Uocean
Badweynta Atlaantik
ئوقیانووسی ئاتلانیک
Atlantik
Atlandi suurmeri
Kalawdan Atlantiko
大西洋
大西洋
Atlantischen Oceaon