Ocean (łac.
Oceanus,
gr. Okeanós - u starożytnych Greków i Rzymian
mityczna rzeka oblewająca cały świat, także nazwa jej
boga) - największe wyróżniane na
Ziemi części
hydrosfery, określająca rozległy obszar słonej
wody. W sumie pokrywają blisko 3/4 jej powierzchni (dokładnie 361 mln km
2, czyli 70,7% powierzchni naszego globu). Wyróżnia się następujące oceany:
Granice między oceanami zostały wyznaczone przez
Międzynarodową Organizację Hydrograficzną.
Badaniem oceanów zajmuje się dział nauki nazywany
oceanologią .
Systemy oceaniczne
Układ
kontynentów sprawia, że wyróżnia się pięć głównych, wspomnianych wyżej, systemów oceanicznych. W skład takich systemów wchodzą także mniejsze obszary wodne, takie jak
morza,
zatoki, kanały,
zalewy i
cieśniny, które od pełnych wód oceanicznych oddzielone są
półwyspami,
wyspami bądź
archipelagami.
Wszystkie zasoby oceaniczne i morskie Ziemi łącznie z zatokami, kanałami, zalewami i cieśninami określa się mianem
oceanu światowego lub
wszechoceanu.
Zobacz też:
Skład wody
W wodzie oceanicznej znajduje się od 33 do 38
promili (licząc wagowo) różnych
soli nieorganicznych. Stężenie to jest różne, lecz proporcje występujących tam
jonów są stałe. W kilogramie wody o steżeniu 35 promili znajduje się:
- 19,353 g chloru
- 10,76 g sodu
- 2,712 g siarki
- 1,294 g magnezu
- 0,413 g wapnia
- 0,387 g potasu
- 0,142 g dwuwęglanu
- 0,067 g bromu
- 0,008 g strontu
- 0,004 g bor
- 0,001 g fluoru
Ukształtowanie dna oceanicznego
Do głównych form ukształtowania dna oceanicznego zalicza się:
- szelfy kontynentalne - fragment dna, stanowiące części bloków kontynentalnych zalane przez wody oceanów, sięgają zazwyczaj do 200 m głębokości, gdzie kończą się gwałtownym załomem,
- stoki kontynentalne - strome odcinki dna oceanicznego łączące szelfy z basenami oceanicznymi,
- baseny oceaniczne - rozległe, słabo urozmaicone fragmenty dna położone na głębokości 4000 do 6000 m, zajmują aż 72% powierzchni oceanów,
- rowy oceaniczne - głębokie, wklęsłe formy dna, powstałe w strefach subdukcji dna oceanicznego, sięgają od 7000 do ponad 11000 m głębokości, długie na 300-5000 km, szerokie na 30-100 km,
- grzbiety śródoceaniczne - systemy wzniesień dna oceanicznego, tworzący podwodny łańcuch od łącznej długości 60000 km, powstają w strefachg spreadingu dna oceanicznego, gdzie lawa wydostaje się na zewnątrz rozpychając dno skorupę oceaniczną, gdzbiety wznoszą się na 2000 do 3000 m ponad dna basenów oceanicznych, w środkowej części grzbietów ciągną się głębokie rozpadliny, tzw. ryfty,
- wyspy - części grzbietów śródoceanicznych oraz czynnych wulkanów wystające ponad powierzchnię oceanu.
- równina abisalna - płaskowyż oceaniczny - wzniesienie oceaniczne - ławica oceaniczna
Falowanie i inne zjawiska oceaniczne
Wiatry wiejące nad rozległymi obszarami wodnymi powodują powstawanie na powierzchni oceanu
fal. Katastrofalne zjawiska, takie jak podwodne
trzęsienia ziemi, wybuchy
wulkanów czy rozległe
osuwiska wywołują niszczące fale
tsunami.
Dzięki stale wiejącym wiatrom, takim jak np.
pasaty, powstają
prądy morskie.
Siła przyciągania
Księżyca i
Słońca wywołują ruchy mas wodnych, które noszą nazwę
pływów.
Natomiast nagłe zmiany
ciśnienia atmosferycznego wywołują wahanie lustra wody morza lub zatoki. Zjawisko to nosi nazwę
sejszy.
Życie w oceanach
Transport morski
Transport morski stanowi jeden z najważniejszych typów transportu. Tą drogą przewozi się znaczne ilości towarów. Do przewozów używa się wielu wyspecjalizowanych
statków:
masowce,
drobnicowce,
kontenerowce,
tankowce, chemikalowce, itp.
Natomiast przewozy pasażerskie stanowią znikomy odsetek ogólnego transportu pasażerskiego, a to ze względu na długość podróży. Jedynie w niektórych obszarach, np. o silnie rozwiniętej
linii brzegowej, państwach wyspiarskich, ważną rolę odgrywa komunikacja
promowa. Popularne są także kilkutygodniowej rejsy wycieczkowe po
Morzu Śródziemnym czy
Karaibskim.
Ważniejsze drogi wodne łączące różne oceany to: Kanał Panamski, Kanał Sueski,
Cieśnina Malakka.