Nowa Gwinea (
ang. New Guinea,
indonez. Irian) -
wyspa w zachodniej części
Oceanu Spokojnego, w
Melanezji. Druga, po
Grenlandii, pod względem wielkości
wyspa świata. Od zachodu przylega do niej
Archipelag Malajski, od wschodu -
Archipelag Bismarcka i
Wyspy Salomona, a od południa -
Australia oddzielona od niej
Cieśniną Torresa. Wnętrze wyspy zajmuje potężny łańcuch górski, którego najwyższy
szczyt osiąga 5030 m n.p.m., natomiast na południu znajduje się zabagniona
nizina, porośnięta bujnym lasem tropikalnym z licznymi
endemicznymi gatunkami roślin. Z centralnych
pasm górskich wypływają
rzeki Fly, Sepik, Mamberamo. Z surowców mineralnych występuje tu
ropa naftowa i
złoto.
Powierzchnia Nowej Gwinei wynosi 785 tys. km
2, a zamieszkuje ją ok. 4,7 mln mieszk. (1987), z czego większość stanowią
Papuasi.
Historia
Wyspa została odkryta w 1526 roku przez Portugalczyków. W XIX w. została podzielona pomiędzy Holendrów (część zachodnia -
Irian Zachodni), Niemców (część północno-wschodnia -
Ziemia Cesarza Wilhelma) i Brytyjczyków (część południowo-wschodnia -
Papua). Irian Zachodni był w latach 1949-62 przedmiotem sporu pomiędzy
Holandią a niepodległą
Indonezją, by w końcu w 1963 stać się częścią tego drugiego państwa. Niemiecki protektorat został w czasie
I wojny światowej przekazany Australii i od 1921 jako
Nowa Gwinea Australijska stanowił
terytorium mandatowe Ligi Narodów, a od 1946
terytorium powiernicze ONZ znajdujące się pod administracją australijską. Jednocześnie brytyjska kolonia Papui przeszła w 1905 pod zarząd Australii. W 1949 obie administrowane przez Australię części wyspy połączono w jedno terytorium zależne
Terytorium Papui i Nowej Gwinei. Istniało ono aż do 1975, kiedy uzyskało ono niepodległość jako
Papua-Nowa Gwinea.
