Nieświadomość

Nazwa tego hasla odnosi sie do wiecej niz jednego pojecia:

1. Nieświadomy - pozbawiony cechy świadomości, nieprzytomny.

2. Nieświadomość - pojęcie zaczerpnięte z psychoanalizy określające jeden z obszarów aparatu psychicznego (obok przedświadomości i świadomości).

Nieświadomość skupia wyobrażenia które są nieakceptowane przez świadomość i między innymi z tego względu nie mogą zostać uświadomione. Zachowują jednak duży ładunek energetyczny dzięki czemu stale próbują przedostać się do świadomości. Efektem tych dążeń są takie akty psychiczne jak marzenia senne, objawy nerwicowe (np. lęki, natręctwa, objawy konwersyjne), przejęzyczenia i czynności pomyłkowe.
Zygmunt Freud używał terminu nieświadomość w dwóch znaczeniach:

deskryptywnym: określenie czy dane wyobrażenie jest obecnie w polu świadomości czy też poza tym polem; nieświadome w tym znaczeniu to nie będące aktualnie w polu świadomości
systemowym: określenie do którego systemu przynależna jest dane wyobrażenie: świadomości, przedświadomości czy nieświadomości; nieświadome w tym znaczeniu to tyle co należące do systemu nieświadomości.

Badanie stosunku wyobrażeń do świadomości/nieświadomości wskazuje topiczne ujęcie procesów psychicznych przez psychoanalizę. Z uwagi na ten kierunek badań psychoanaliza określana jest jako psychologia głębi (niem. Tiefenpsychologie).
Freud twierdził że nieświadome (w sensie systemowym) mogą być wyobrażenia, które są zespołami śladów pamięciowych obsadzone pewną ilością popędu czyli ładunku energetycznego (obsadzenie – niem. besetzung). Nie mogą nieświadome być popędy, gdyż one jako takie nie wchodzą w żadne relacje z świadomością/nieświadomością. Odniósł się także do określeń nieświadome emocje, nieświadome uczucia twierdząc, że nieświadomość tyczy się tylko wyobrażenia związanego z daną emocją czy uczuciem. Mówiąc nieświadoma miłość, nieświadomy lęk mamy na myśli nieświadome wyobrażenia, które wywołały by miłość czy lęk gdyby dostały się do świadomości.

System nieświadomości

Cechami charakterystycznymi systemu nieświadomości są:

niesprzeczność,
proces pierwotny,
bezczasowość,
brak odniesienia do rzeczywistości zewnętrznej.

Niesprzeczność

W nieświadomości wyobrażenia nie są różnicowane ze względu na treść wyobrażenia a jedynie na ilość ładunku energetycznego która jest z nim powiązana. Z tego względu wyobrażenia te nie są wzajemnie sprzeczne.

Proces pierwotny

Między znajdującymi się w systemie zwanym nieświadomością zachodzą pewne relacje, które Freud nazwał psychicznym procesem pierwotnym. Składają się na niego dwa mechanizmy psychiczne:

a) przesunięcie

b) zagęszczenie .

Bezczasowość

W systemie nieświadomym wyobrażenia nie są uporządkowane chronologiczne, czyli np. u człowieka dorosłego nieświadome wyobrażenie powstałe w dzieciństwie są tak samo aktualne jak te powstałe w dorosłości.

Brak odniesienia do rzeczywistości

Wyobrażenia tkwiące w systemie nieświadomości nie mają odniesienia do rzeczywistości. Są aktywne cały czas, bez względu na aktualną sytuację zewnętrzną. Oznacza to, że pewne życzenia są aktywne cały czas, bez względu na to czy rzeczywistość aktualnie pozwala na ich realizację, czy jest ona sprzeczna z np. normami moralnymi, interesem danej osoby, itp.