| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane ogólne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa, symbol, l.a.* | Miedź, Cu, 29 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Własności metaliczne | metal przejściowy | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Grupa, okres, blok | 11 , 4, d | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gęstość, twardość | 8920 kg/m3, 3,0 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kolor | czerwonawy | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Własności atomowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa atomowa | 63,546 u | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Promień atomowy (obl.) | 135 (145) pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Promień kowalencyjny | 138 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Promień van der Waalsa | 140 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Konfiguracja elektronowa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| e- na poziom energetyczny | 2, 8, 18, 1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stopień utlenienia | 1, 2, 3, 4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Własności kwasowe tlenków | średnio zasadowe | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Struktura krystaliczna | regularna ściennie centrowana | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Własności fizyczne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Stan skupienia | stały | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura topnienia | 1357,6 K (1084,4 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatura wrzenia | 2840 K (2567 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Objętość molowa | 7,11×10-3 m3/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ciepło parowania | 300,3 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ciepło topnienia | 13,05 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ciśnienie pary nasyconej | 0,0505 Pa (1358 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Prędkość dźwięku | 3570 m/s (293,15 K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pozostałe dane | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektroujemność | 1,90 (Pauling) 1,75 (Allred) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ciepło właściwe | 380 J/ | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przewodność właściwa | 59,6×106 S/m | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przewodność cieplna | 401 W/ | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| I Potencjał jonizacyjny | 745,5 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| II Potencjał jonizacyjny | 1957,9 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| III Potencjał jonizacyjny | 3555 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| IV Potencjał jonizacyjny | 5536 kJ/mol | Najbardziej stabilne izotopy* | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tam, gdzie nie jest zaznaczone inaczej, użyte są jednostki SI i warunki normalne. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
| *Wyjaśnienie skrótów: l.a.=liczba atomowa wyst.=występowanie w przyrodzie, o.p.r.=okres połowicznego rozpadu, s.r.=sposób rozpadu, e.r.=energia rozpadu, p.r.=produkt rozpadu, w.e.=wychwyt elektronu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Chemia > Pierwiastek chemiczny > H - He - Li - Be - B - C - N - O - F - Ne - Na - Mg - Al - Si - P - S - Cl - Ar - K - Ca - Sc - Ti - V - Cr - Mn - Fe - Co - Ni - Cu - Zn - Ga - Ge - As - Se - Br - Kr - Rb - Sr - Y - Zr - Nb - Mo - Tc - Ru - Rh - Pd - Ag - Cd - In - Sn - Sb - Te - I - Xe - Cs - Ba - La - Ce - Pr - Nd - Pm - Sm - Eu - Gd - Tb - Dy - Ho - Er - Tm - Yb - Lu - Hf - Ta - W - Re - Os - Ir - Pt - Au - Hg - Tl - Pb - Bi - Po - At - Rn - Fr - Ra - Ac - Th - Pa - U - Np - Pu - Am - Cm - Bk - Cf - Es - Fm - Md - No - Lr - Rf - Db - Sg - Bh - Hs - Mt - Ds - Rg - Uub - Uut - Uuq - Uup - Uuh - Uus - Uuo
Miedź (Cu, łac. cuprum) - pierwiastek chemiczny, metal z XI grupy pobocznej. Posiada 18 izotopów z przedziału mas 58-73. Trwałe są tylko dwa: 63 i 65.
Znana jest od starożytności, od kiedy to była podstawowym składnikiem brązów.
Występowanie
Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach 55 ppm w postaci minerałów: chalkopirytu, chalkozynu, malachitu i innych.Z punktu widzenia żywienia, najwięcej miedzi znajduje się w nieprzetworzonych produktach spożywczych. Szczególnie dużo jest jej w owocach morza (ostrygi, homary), ale można ją znaleźć również w chlebie gruboziarnistym, warzywach strączkowych, gotowanych podrobach i kiwi.
Właściwości
Czysta miedź metaliczna jest różowo-brązowym, miękkim metalem o bardzo dobrym przewodnictwie cieplnym i elektrycznym.Nie ulega na powietrzu korozji, ale reaguje z zawartym w powietrzu dwutlenkiem węgla pokrywając się charakterystyczną zieloną patyną. Gdy w powietrzu zawarte jest dużo dwutlenku siarki zamiast zielonej patyny obserwuje się czarny nalot siarczku miedzi.
Związki
Siarczan miedzi CuSO4 ma własności odkażające, a bezwodny ma silne własności higroskopijne i jest stosowany do suszenia rozpuszczalników. Kompleksy miedzi są trwałe, jednak dość łatwo jest zmieniać stopień utlenienia miedzi w takich kompleksach i dlatego są one często stosowane jak katalizatory reakcji redoks. Roztwory wodne soli miedzi(I) są intensywnie zielone, a roztwory soli miedzi(II) intensywnie niebieskie, co wykorzystuje się w miareczkowaniu kolorymetrycznym układów redoks.Miedź z cyną, cynkiem, molibdenem i innymi metalami przejściowymi tworzy cały zestaw stopów zwanych ogólnie brązami. Najbardziej znane z nich to: udający złoto tombak i posiadający bardzo dobre własności mechaniczne oraz znaczną odporność na korozję mosiądz. sandra
Zastosowanie
Jest ona masowo wykorzystywana do produkcji przewodów elektrycznych i ogólnie w elektronice. Ze względu na duże zapotrzebowanie i stosunkowo małe zasoby neutralne miedź stanowi materiał strategiczny. Miedź jest dodawana do wielu stopów, zarówno do stali jaki i do stopów aluminium. Miedź jest też dodawana do srebra i złota poprawiając znacznie ich własności mechaniczne.Znaczenie biologiczne
Miedź jest mikroelementem występującym w centrach reaktywności wielu enzymów. Potrzebna jest do tworzenia się krwinek czerwonych, wchodzi w skład hemocyjaniny, wpływa pozytywnie na błonę otaczającą komórki nerwowe, bierze udział w przesyłaniu impulsów nerwowych. Wchodzi w skład enzymu o działaniu przeciwutleniającym, zwanego dysmutazą podtlenkową, chroniącego błony komórkowe przed wolnymi rodnikami. Ponadto bierze udział w tworzeniu tkanki łącznej i sytnezie prostaglandyn, związków zwanych hormonami miejscowymi, wpływających między innymi na czynność serca i ciśnienie tętnicze krwi.Jej minimalne dzienne spożycie wynosi 0,5 ppm. Genetycznie uwarunkowany defekt metabolizmu miedzi prowadzi do wystąpienia schorzenia nazywanego chorobą Wilsona (zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe).
Niedobór miedzi może stać się przyczyną niedokrwistości, ponieważ zbyt mała ilość tego pierwiastka powoduje gorsze wchłanianie żelaza i zmniejszenie liczby czerwonych krwinek. Ponadto przypuszcza się, że powoduje uszkodzenie serca i tętnic, zaburzenia pracy systemu nerwowego (np. mrowienia, brak koncentracji). Niewystraczająca ilość miedzi obniża również ilość białych krwinek, a zatem zmniejsza odporność organizmu.