Mandżurska dynastia Qing (
chin. 清朝) - dynastia cesarska Qing (Czing), nazywana też dynastią mandżurską, panująca w
Chinach w latach 1644-1911.
Po opanowaniu północnych
Chin, jeszcze ponad 30 lat zajęło Mandżurom uśmierzanie buntów w południowych Chinach. Przy okazji przyłączyli do cesarstwa
Tajwan,
Tybet oraz do 1634 rozległe obszary Azji Środkowej i
Mongolię, dotąd znajdujące się pod panowaniem Wielkiego Chanatu Mongolskiego. Po tych podbojach w Chinach przez ponad sto lat panował pokój, wykorzystany z powodzeniem na rozwój gospodarczy i cywilizacyjny państwa. Po początkowym okresie twardych rządów, Mandżurowie poddali się wpływom kultury chińskiej i tradycji
konfucjańskiej. Nie asymilowali się jednakże wśród miejscowej ludności, utrzymując uprzywilejowaną pozycję i stanowiąc odrębną, arystokratyczną kastę urzędniczo-wojskową. Częściowo tylko dopuścili elity chińskie do współrządzenia krajem.
W drugiej połowie
XVII wieku Chiny, pod panowaniem cesarzy dynastii mandżurskiej Qing, powiększyły się, poprzez podboje, we wszystkich kierunkach. Na początku
XVIII wieku to najludniejsze państwo w świecie rozciągało się od Mongolii Wewnętrznej i Kraju Nadamurskiego po prowincję Yunnan i wyspę Hainan na południu kraju. Dodatkowo wasalami cesarza chińskiego były
Korea i
Annam (obecny
Wietnam). W przeciwieństwie do poprzednich stuleci Kraj Środka nie był zagrożony z zewnątrz. Od wschodu wyspiarska
Japonia prowadziła politykę ścisłej samoizolacji od świata. Za północnymi rubieżami Chin rozpościerało się tylko jedno państwo,
Rosja, która dopiero co przejęła całą północną część kontynentu azjatyckiego i miała własne wielkie problemy z jej skolonizowaniem i zagospodarowaniem. W imię rozwijania wspólnego handlu zgodziła się nawet na przekazanie Chinom w 1689 tzw. Kraju Nadamurskiego.
Jedynym niewielkim zewnętrznym zagrożeniem dla Cesarstwa mogły być ludy mongolskie i tureckie, zamieszkałe w
Turkiestanie,
Dżungarii i
Tybecie na zachód od Chin. Ale te właśnie kraje, zresztą bardzo słabo zaludnione, stały się same terenem ekspansji chińskiej w
XVIII wieku. W kilku ekspedycjach wojskowych zostały one zajęte do 1783 aż po Jezioro Bałchasz, góry
Pamiru i
Himalaje. Na podbitych terenach wojska chińskie postępowały w bezlitosny sposób, np. prawie cała ludność Dżungarii została wymordowana, wymarła w wyniku epidemii
ospy, lub została wypędzona do
Kazachstanu.
Swą ekspansję Chińczycy skierowali również w kierunku południowym, to jest na Półwysep Indochiński, gdzie zwasalizowane zostały do 1769 roku
Birma,
Laos i
Annam. Wówczas Cesarstwo Chińskie osiągnęło swój największy zasięg terytorialny w historii. Było to państwo bardzo niejednorodne pod względem narodowościowym, gospodarczym, gęstości zaludnienia. Ludność szybko wzrastała i Chiny w 1800 liczyły już ok. 300 milionów mieszkańców. Wewnątrz kraju odbywały się ciągłe, wielkie migracje z przeludnionych dorzeczy rzek
Jangcy i
Huang He na stepy zachodnich wyżyn Turkiestanu i Tybetu oraz na górzyste terytoria prowincji południowych.
Po pewnym ożywieniu gospodarczym i kulturalnym w pierwszej połowie panowania dynastii Qing, nastąpił w kraju regres gospodarczy. Podstawą produkcji materialnej na wsi były drobne gospodarstwa chłopskie. Równocześnie znaczne obszary ziemi uprawnej znajdowały się w rękach wielkich feudałów i dworu cesarskiego. Miasta otoczone murami obronnymi były ośrodkami feudalnej władzy Mandżurów, jak również wielkimi skupiskami drobnych przedsiębiorstw handlowych i zakładów rzemieślniczych. Produkowano w nich tkaniny bawełniane i jedwabne, papier, wyroby ceramiczne i z porcelany, broń białą i palną, różnorodne wyroby artystyczne i ozdobne, kosmetyki, parasole, wachlarze, instrumenty muzyczne.
Chińczycy prowadzili bardzo ożywiony handel wewnętrzny, głównie wzdłuż szlaków wielkich rzek i w morskim pasie przybrzeżnym. Natomiast panujący Mandżurowie ograniczali handel zagraniczny, który prowadzony mógł być tylko przez uprzywilejowane, monopolistyczne przedsiębiorstwa, pod ich nadzorem. Kontakty handlowe z Europą realizowane były prawie wyłącznie przez kupców portugalskich, holenderskich i angielskich. Wyznaczono im jednakże nieliczne, ograniczone strefy handlowe, w rejonie portów
Makau i Kanton na południu Chin.
Wobec represyjnych rządów dynastii Qing, przez cały
XVIII wiek wybuchały w Chinach różne bunty i powstania, najczęściej mniejszości narodowych, chłopów i sekt religijnych. Największym z nich było powstanie zorganizowane w 1793 przez bractwo religijne Białego Lotosu, które dążyło do usunięcia Mandżurów i przywrócenia chińskiej
dynastii Ming, czyli państwa narodowego. Powstańcy opanowali górzyste terytoria środkowych i zachodnich prowincji Chin, gdzie wojska rządowe nie były w stanie uśmierzyć tych buntów. Udało im się to dopiero przy wsparciu oddziałów lokalnych feudałów ziemskich, wyższych urzędników i duchowieństwa, przeciwko którym też występowali chłopscy powstańcy.