Faktycznie Ludwik XIV przejął samodzielne rządy dopiero po śmierci Mazzariniego w 1661 r., w wieku 23 lat. Przygotował się do nich starannie i już w pierwszym roku swego panowania wydał 17 edyktów, zapoczątkowując szerokie i wszechstronne reformy we Francji. Obejmowały one prawodawstwo, finanse, gospodarkę, nowy podział administracyjny kraju, wojsko, porządki publiczne, podatki, cła i inne. Wszystkie miały na celu umocnienie potęgi i roli państwa oraz centralnej władzy królewskiej. Ludwik XIV chciał sam rządzić i decydować o wszystkim, co się działo w królestwie. Znane jest jego powiedzenie, że „państwo to ja!”. Swój kult władzy budował także na wystawności i bogactwie dworu królewskiego oraz na organizowaniu licznych festynów, widowisk i przedstawień teatralnych, sławiących monarchę i jego czyny.
Król otaczał się kompetentnymi i zdolnymi urzędnikami. Byli takimi minister finansów Jean B. Colbert (1661-83), który, dbając o rozwój handlu i manufaktur, znacznie powiększył skarb królewski, oraz komisarz fortyfikacji Sebastian Vauban, który zbudował rozległy system twierdz i fortyfikacji wzdłuż wschodnich i północnych granic państwa. Król wspierał i dbał też o rozwój kultury, nauki i sztuki. W okresie jego panowania powstało wiele monumentalnych budowli, realizowanych w stylu dojrzałego baroku. Głównym z nich jest zespół pałacowo-ogrodowy w Wersalu, będący siedzibą dworu królewskiego.
Ludwik XIV nie był władcą tolerancyjnym. W 1685 r. anulował edykt nantejski z 1598 r. o równouprawnieniu innowierców. Związana z tym fala represji spowodowała emigrację ponad 200 tys. hugenotów i odbiła się negatywnie na gospodarce kraju i na stosunkach politycznych z państwami protestanckimi Europy. Między innymi państwa niemieckie Rzeszy odmówiły współdziałania z Francją w jej konfliktach z katolickimi Habsburgami.
Ludwik XIV prowadził liczne wojny. W wojnie z Hiszpanią w latach 1667-1668 i w wojnie z Holandią w latach 1672-1679 terytorium Francji powiększone zostało o pas terenów wzdłuż północno-wschodnich granic, od Alp po Kanał La Manche. Między innymi Francja w 1670 r. zajęła Lotaryngię, a w 1681 r. Alzację oraz Strasburg. Natomiast żadnych zdobyczy terytorialnych nie przysporzyły dziewięcioletnia wojna z państwami Ligi Augsburskiej (Anglia, Hiszpania, Austria, Sabaudia, Bawaria, Saksonia i inne), toczona w latach 1689-1697 oraz wojna sukcesyjna o tron hiszpański w pierwszym dziesięcioleciu XVIII w.
Wszystkie te wojny bardzo wiele Francję kosztowały. Również kosztowna była zewnętrzna ekspansja kolonialna, przy czym w 1697 r. posiadłości francuskie powiększyły się, między innymi, o wyspę Santo Domingo (Haiti) w centrum Archipelagu Karaibów.
W 1701 r. Francja uwikłana została w wojnę sukcesyjną o tron hiszpański, po bezpotomnej śmierci króla Hiszpanii Karola II Habsburga. Mianowicie w swym testamencie na następcę tronu wyznaczył on wnuka Ludwika XIV Filipa d’Anjou. Stworzyło to perspektywę dominacji francusko-hiszpańskiej w Europie i stało się przyczyną zawiązania wojennej koalicji angielsko-holendersko-niemieckiej, skierowanej przeciwko Francji i Hiszpanii. Wojna o tron hiszpański objęła całą zachodnią Europę i okazała się, zwłaszcza dla Francji, wyniszczającą i bardzo kosztowną. Zakończyła się w 1713 r. traktatem w Utrechcie. Zgodnie z nim hiszpańskie Niderlandy oraz Neapol i Sardynia przypadły Habsburgom, to jest Austrii, a Anglicy przejęli francuskie kolonie na wschodnich wybrzeżach Kanady i uzyskali przywileje handlowe w Ameryce kosztem Francji i Hiszpanii. Od tego czasu, mimo utrzymania się na tronie hiszpańskim francuskiej dynastii Burbonów, Francja straciła swą pozycję pierwszego mocarstwa w Europie i świecie na rzecz Anglii.
Wojny prowadzone przez Ludwika XIV przyczyniły się w dużym stopniu do głębokiego kryzysu gospodarczego, jaki dotknął Francję w okresie ostatnich kilkunastu lat jego panowania. Do załamania gospodarczego przyczyniły się także nieurodzaje, w związku z żywiołowymi katastrofami, jakie nawiedziły rolnictwo Francji w 1709 r. i kilku latach następnych. Kryzys był bardzo dotkliwy, przejawił się głównie w spadku produkcji żywności i wielkiej pauperyzacji ludności, co spowodowało klęskę głodu, jaka ogarnęła całe regiony kraju.
Król Ludwik XIV zmarł w 1715 r., pozostawiając po sobie wielkie, zmodernizowane państwo o scentralizowanej, absolutystycznej władzy królewskiej, będące wzorem dla wielu innych państw Europy, mimo przejściowego krachu gospodarki i finansów królestwa. Zaś francuski dwór w Wersalu stał się salonem mody i etykiety. Bardzo rozbudował się Paryż, osiągając ponad ćwierć miliona mieszkańców i uzyskując nowe eleganckie dzielnice, place, bulwary, mosty, parki oraz liczne obiekty architektoniczne. Odtąd na wiele stuleci stolica Francji stała się równocześnie architektoniczną i kulturalną stolicą całej Europy. Zaś język francuski stał się językiem dyplomacji i arystokracji europejskiej.
Król-Słońce Ludwik XIV, był najdłużej panującym monarchą europejskim, bo aż 72 lata (wliczając okres regencji). Po nim na tronie francuskim zasiadł jego prawnuk Ludwik XV (1715-1774)
Bibliografia
- Magdziarz Wojciech Stanisław "Ludwik XIV"