Ludwik XIV (5 września 1638 - 1 września 1715) to król
Francji od 1643 r., syn
Ludwika XIII, z dynastii
Burbonów. W chwili śmierci ojca miał tylko 4 lata. Do czasu pełnoletniości rządy regencyjne sprawowali jego matka
Anna Austriaczka i Włoch, kardynał Giulio
Mazzarini, wyznaczony na regenta jeszcze przez swego poprzednika kardynała
Richelieu.
Mazzarini kontynuował politykę umacniania władzy centralnej. Między innymi rozwiązał parlament
paryski.
Fronda zwolenników parlamentu, występujących zwłaszcza za zwiększeniem udziału mieszczaństwa w życiu politycznym, a przeciwko absolutyzmowi króla, została bezwzględnie stłumiona przy użyciu wojska.
Faktycznie Ludwik XIV przejął samodzielne rządy dopiero po śmierci
Mazzariniego w 1661 r., w wieku 23 lat. Przygotował się do nich starannie i już w pierwszym roku swego panowania wydał 17 edyktów, zapoczątkowując szerokie i wszechstronne reformy we
Francji. Obejmowały one prawodawstwo, finanse, gospodarkę, nowy podział administracyjny kraju, wojsko, porządki publiczne, podatki, cła i inne. Wszystkie miały na celu umocnienie potęgi i roli państwa oraz centralnej władzy królewskiej. Ludwik XIV chciał sam rządzić i decydować o wszystkim, co się działo w królestwie. Znane jest jego powiedzenie, że „
państwo to ja!”. Swój kult władzy budował także na wystawności i bogactwie dworu królewskiego oraz na organizowaniu licznych festynów, widowisk i przedstawień teatralnych, sławiących monarchę i jego czyny.
Król otaczał się kompetentnymi i zdolnymi urzędnikami. Byli takimi minister finansów
Jean B. Colbert (1661-83), który, dbając o rozwój handlu i manufaktur, znacznie powiększył skarb królewski, oraz komisarz fortyfikacji
Sebastian Vauban, który zbudował rozległy system
twierdz i fortyfikacji wzdłuż wschodnich i północnych granic państwa. Król wspierał i dbał też o rozwój kultury,
nauki i
sztuki. W okresie jego panowania powstało wiele monumentalnych budowli, realizowanych w stylu dojrzałego
baroku. Głównym z nich jest zespół pałacowo-ogrodowy w
Wersalu, będący siedzibą dworu królewskiego.
Ludwik XIV nie był władcą tolerancyjnym. W 1685 r. anulował
edykt nantejski z 1598 r. o równouprawnieniu innowierców. Związana z tym fala represji spowodowała emigrację ponad 200 tys.
hugenotów i odbiła się negatywnie na gospodarce kraju i na stosunkach politycznych z państwami protestanckimi
Europy. Między innymi państwa niemieckie Rzeszy odmówiły współdziałania z
Francją w jej konfliktach z katolickimi
Habsburgami.
Ludwik XIV prowadził liczne wojny. W wojnie z
Hiszpanią w latach 1667-1668 i w wojnie z
Holandią w latach 1672-1679 terytorium
Francji powiększone zostało o pas terenów wzdłuż północno-wschodnich granic, od
Alp po Kanał La Manche. Między innymi
Francja w 1670 r. zajęła
Lotaryngię, a w 1681 r.
Alzację oraz
Strasburg. Natomiast żadnych zdobyczy terytorialnych nie przysporzyły dziewięcioletnia wojna z państwami
Ligi Augsburskiej (
Anglia,
Hiszpania,
Austria,
Sabaudia,
Bawaria,
Saksonia i inne), toczona w latach 1689-1697 oraz wojna sukcesyjna o tron
hiszpański w pierwszym dziesięcioleciu XVIII w.
Wszystkie te
wojny bardzo wiele
Francję kosztowały. Również kosztowna była zewnętrzna ekspansja kolonialna, przy czym w 1697 r. posiadłości francuskie powiększyły się, między innymi, o wyspę
Santo Domingo (Haiti) w centrum Archipelagu Karaibów.
W 1701 r. Francja uwikłana została w wojnę sukcesyjną o tron hiszpański, po bezpotomnej śmierci króla
Hiszpanii Karola II Habsburga. Mianowicie w swym testamencie na następcę tronu wyznaczył on wnuka Ludwika XIV Filipa d’Anjou. Stworzyło to perspektywę dominacji francusko-hiszpańskiej w Europie i stało się przyczyną zawiązania wojennej koalicji
angielsko-
holendersko-
niemieckiej, skierowanej przeciwko
Francji i
Hiszpanii. Wojna o tron hiszpański objęła całą zachodnią Europę i okazała się, zwłaszcza dla Francji, wyniszczającą i bardzo kosztowną. Zakończyła się w 1713 r. traktatem w
Utrechcie. Zgodnie z nim hiszpańskie
Niderlandy oraz
Neapol i
Sardynia przypadły
Habsburgom, to jest
Austrii, a
Anglicy przejęli francuskie kolonie na wschodnich wybrzeżach
Kanady i uzyskali przywileje handlowe w Ameryce kosztem Francji i Hiszpanii. Od tego czasu, mimo utrzymania się na tronie hiszpańskim francuskiej dynastii
Burbonów,
Francja straciła swą pozycję pierwszego mocarstwa w
Europie i świecie na rzecz
Anglii.
Wojny prowadzone przez Ludwika XIV przyczyniły się w dużym stopniu do głębokiego kryzysu gospodarczego, jaki dotknął Francję w okresie ostatnich kilkunastu lat jego panowania. Do załamania gospodarczego przyczyniły się także nieurodzaje, w związku z żywiołowymi katastrofami, jakie nawiedziły rolnictwo Francji w 1709 r. i kilku latach następnych. Kryzys był bardzo dotkliwy, przejawił się głównie w spadku produkcji żywności i wielkiej pauperyzacji ludności, co spowodowało klęskę głodu, jaka ogarnęła całe regiony kraju.
Król Ludwik XIV zmarł w 1715 r., pozostawiając po sobie wielkie, zmodernizowane państwo o scentralizowanej, absolutystycznej władzy królewskiej, będące wzorem dla wielu innych państw Europy, mimo przejściowego krachu gospodarki i finansów królestwa. Zaś francuski dwór w
Wersalu stał się salonem mody i etykiety. Bardzo rozbudował się
Paryż, osiągając ponad ćwierć miliona mieszkańców i uzyskując nowe eleganckie dzielnice, place, bulwary, mosty, parki oraz liczne obiekty architektoniczne. Odtąd na wiele stuleci stolica Francji stała się równocześnie architektoniczną i kulturalną stolicą całej Europy. Zaś
język francuski stał się językiem dyplomacji i arystokracji europejskiej.
Król-Słońce Ludwik XIV, był najdłużej panującym monarchą europejskim, bo aż 72 lata (wliczając okres regencji). Po nim na tronie francuskim zasiadł jego prawnuk
Ludwik XV (1715-1774)
Bibliografia
- Magdziarz Wojciech Stanisław "Ludwik XIV"