Lex ( łac.
lex - l.mn.
leges) –
1) ustawa, czyli uchwała w
starożytnym Rzymie zwłaszcza w okresie
republikańskim, ustanowiona przez kompetentny organ prawodawczy, głównie przez
komicjum centurialne, podjęta na wniosek urzędnika je zwołującego. Stała ona najwyżej w hierarchii
norm prawnych i dlatego uchylona mogła być tylko przez inną ustawę lub poprzez długie niestosowanie w praktyce (
desuetudo).
Ustawy (
leges) najczęściej nosiły nazwy swoich wnioskodawców (od nazwiska rodowego –
nomen gentilicum) np.
lex Hortensia od Kwintusa Hortensjusza.
W czasach
Augusta, czyli w początkowym okresie
pryncypatu wydano jeszcze sporo ustaw, jednak stopniowo działalność ustawodawcza, tak jak i rola zgromadzeń ludowych malała. Ostatnia znana nam ustawa to
lex agraria z 96 r. uchwalona w czasach
Nerwy.
2) Lex w szerszym sensie to także od r. 287 p.n.e. uchwała
concilium plebis (
plebiscita), kiedy to na mocy
lex Hortensia nadano im moc ogólnie obowiązującą.
3) Lex to także konstytucja cesarska od czasów końca pryncypatu.
