Kukurydza zwyczajna (Zea mays L.) - gatunek rośliny jednorocznej z rodziny wiechlinowatych. Należy do zbóż. Pochodzi z Meksyku. Praktycznie nie występuje w formie dzikiej.
Charakterystyka
- Pokrój
- O wzniesionym, pojedynczym źdźble, wysokości 0,5 do 2,5 m - zależnie od odmiany (w tropikach nawet do 6m).
- Łodyga
- W węzłach pełna, międzywęźla wypełnione gąbczastym rdzeniem. W wilgotniejszym klimacie niektóre odmiany w węzłach tworzą przybyszowe korzenie podporowe.
- Liście
- Skrętoległe, sfalowane, o szerokiej blaszce i krótkim języczku, z wierzchu lekko omszone, pojedynczo wyrastające z węzła.
- Kwiaty
- Roślina jednopienna i wiatropylna. Kwiatostany męskie w postaci wiechy o dł. 10 do 40 cm osadzone na wierzchołkach źdźbeł. Wiecha składa się z licznych, dwukwiatowych kłosków osadzony parami, spiralnie, na osi kwiatostanowej. W kwiecie trzy pręciki z pylnikami zawierającymi do 2500 ziaren pyłku. Kwiatostany żeńskie osadzone na skróconych pędach bocznych przekształconych w osadki tworzące kolby stojące pojedynczo w pachwinach liści, okryte pochwami liściowymi. Kłoski kolby są dwukwiatowe, z których jeden ma normalnie rozwinięty słupek z bardzo długim znamieniem (nawet do 70 cm), drugi jest szczątkowy, niezdolny do zapłodnienia i tworzenia nasion. Masa kwitnącej kolby waha się od 40 do 500 g.
- Owoc
- Ziarniak o bardzo zmiennym kształcie i ubarwieniu zależnym od odmiany (patrz zdjęcie). Dojrzałe od koloru białego poprzez żółty, pomarańczowy, brunatny do ciemnofioletowego.
- System korzeniowy
- Wiązkowy, sięgający od 100 do 200 cm w głąb gleby.
Systematyka
Odmiany botaniczne kukurydzy zwyczajnej:- kukurydza twarda (kukurydza zwykła) (Zea mays var. indurata) - agrotechnicznie dzieli się na odm. drobno- i gruboziarniste. Ziarno ma gładkie, głównie o barwie żółtopomarańczowej i szklistym przełomie. Ziarno w postaci śrutowanej jest jedną z najcenniejszych pasz dla tuczników. Jednocześnie służy do produkcji mąk i kasz.
- kukurydza koński ząb (Zea mays var. indentata) - Owoce tworzą ziarna spłaszczone, o wydłużonym kształcie z wgłębieniem na wierzchołku. Zaletą odmiany jest tworzenie bardzo dużej ilości masy zielonej, która w postaci zielonki, kiszonki oraz zmielonego suszu są bardzo cenną paszą dla bydła i trzody.
- kukurydza cukrowa (Zea mays var. saccharata) - Ziarno pomarszczone, wewnątrz szkliste. Najczęściej wykorzystywane jako warzywo do produkcji mrożonek i konserw.
- kukurydza pękająca (Zea mays var. everta syn. Z. m. var. microsperma)
Zastosowanie
- Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski: Znamię kukurydzy - Stigma Maydis, skrobia kukurydziana - Amylum Maydis
Ciekawostki
- Historia: Uprawa kukurydzy miała istotne znaczenie dla społeczeństw Ameryki od czasów prekolumbijskich. Już u zarania uprawy roli dzięki selekcji udało się wyhodować duże kolby kukurydzy. Początki uprawy tej rośliny w Meksyku datuje się na ok. 5 tys. lat p.n.e.; w Andach - na lata 4300-2500 p.n.e.
- Po raz pierwszy o uprawach kukurydzy Europa dowiedziała się od Kolumba w 1492 r., który opisał jej uprawę na Kubie (Hispanioli). On też nazwał ją "mais" od indiańskiej nazwy "machiz". Przypuszcza się, że pierwsze nasiona kukurydzy przywiozła do Hiszpanii druga wyprawa Kolumba, która szybko rozprzestrzeniła się na półwyspie Iberyjskim i Italii. Portugalczycy już na pocz. XVI w. przenieśli jej uprawę do zachodniej Afryki i Indii. Bardzo wcześnie, bo już w 1525 r. kukurydza dotarła do Chin.
- Literatura po raz pierwszy odnotowała nową roślinę w zielniku Leonarda Fuchsa w 1542 roku, gdzie po raz pierwszy przedstawiono jej rycinę.
- W Polsce pojawiła się najprawdopodobniej w w. XVII lub na pocz. XVIII; dotarła do nas z Rumunii lub Węgier za czym przemawia polska nazwa "kukurydza" pochodząca od węgierskiego "kukuruc".