Czytaj więcej"/> Drukuj

Kraków -

Kraków -

Kraków -
Kraków -

Kraków -

Kraków -
Kraków -

Kraków (oficjalna nazwa: Stołeczne Królewskie Miasto Kraków) – miasto w południowej części Polski nad Wisłą. Dawna stolica kraju, obecnie miasto na prawach powiatu (powiat krakowski grodzki), siedziba władz województwa małopolskiego.
Miasto leży na styku kilku krain geograficznych: Bramy Krakowskiej, Kotliny Sandomierskiej, Kotliny Oświęcimskiej i Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Wydłużoną równoleżnikowo oś miasta stanowi dolina Wisły. Sieć rzeczną tworzą Wisła i jej dopływy: Wilga (prawy), Rudawa, Białucha, Dłubnia i in. (lewe).
Powierzchnia miasta – 326,8 km².
Pełnione funkcje: administracyjna, kulturalna, edukacyjna, przemysłowa, usługowa, turystyczna i in. Węzeł drogowy i kolejowy, w pobliżu port lotniczy o znaczeniu międzynarodowym (Balice).

Etymologia nazwy

Według legendy zapisanej przez Kadłubka nazwa Krakowa pochodzi od imienia księcia Kraka. Bardzo prawdopodobne jest pochodzenie tej nazwy od Celtów, zaludniających te okolice, których osadnictwo jest poświadczone archeologicznie oraz przez źródła rzymskie i inne. Brzmiałoby owo imię wówczas Carragh lub podobnie. W czeskich legendach również występuje bohater Krok. W innych źródłach podaje się, że nazwa pochodzi od Kruka, czyli osoby o ptasim imieniu, często występującym w książęcych rodzinach słowiańskich.

Historia

Najstarszy ośrodek osadniczy znajdował się m.in. na obronnym Wzgórzu Wawelskim; był to jeden z najważniejszych grodów w plemiennym państwie Wiślan. Być może ziemie Wiślan znajdowały się przez pewien czas pod władaniem Państwa Wielkomorawskiego. W X w. Kraków wchodził w skład państwa pierwszych Przemyślidów. Ok. 990 znalazł się w granicach państwa piastowskiego. Pierwsza znana pisemna wzmianka o Krakowie (jako ważnym grodzie handlowym) pochodzi z relacji Ibrahima ibn Jakuba z ok. 966. Co najmniej od 1000 w Krakowie znajdowała się siedziba biskupstwa, a za panowania Kazimierza Odnowiciela Kraków stał się główną siedzibą książęcą.
W okresie rozbicia dzielnicowego Kraków był siedzibą księcia seniora, z czasem jednak książęta krakowscy stracili faktyczne zwierzchnictwo nad innymi władcami piastowskimi. W 1241 miasto zostało zniszczone podczas najazdu tatarskiego. Mogło to zadecydować o niepowodzeniu pierwszej lokacji Krakowa, która najprawdopodobniej miała miejsce na początku XIII w. Rozpoczęto odbudowę Krakowa, a książę Bolesław Wstydliwy, jego matka Grzymisława i żona św. Kinga w dniu 5 czerwca 1257 nadali miastu lokację na prawie magdeburskim.
Wtedy też powstał charakterystyczny szachownicowy układ miasta, w który wpasowano zachowane elementy wcześniejsze (ul. Grodzka, Kościół Mariacki). Pomiędzy Krakowem a Wawelem istniała osada Okół, dawne podgrodzie, która została wcielona do Krakowa przez króla Władysława Łokietka po buncie wójta Alberta. W 1320 w katedrze wawelskiej miała miejsce koronacja Władysława Łokietka, kończąca symbolicznie okres rozbicia dzielnicowego. Odtąd, aż do 1734, Kraków był miejscem koronacji królów Polski.
W XIV wieku na przedmieściach Krakowa powstały dwa kolejne miasta: na południu Kazimierz (1335) i na północy Kleparz (1366).
Będąc w XV i XVI w. stolicą jednego z mocarstw europejskich, Kraków rozwijał się pod każdym względem - architektonicznym, handlowym, rzemieślniczym, kulturalnym, naukowym. Kompleks zamkowy na Wawelu przebudowano i rozbudowano w stylu renesansowym. Odnowiono powstały w 1364 Uniwersytet. Zbudowany został również Barbakan. W czasach Zygmunta Augusta Kraków liczył około 30 tys. mieszkańców.
Po unii polsko-litewskiej i powstaniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów Kraków znalazł się na uboczu wielkiego państwa. Sejmy i elekcje nowych monarchów odbywały się w Warszawie, położonej mniej więcej w połowie drogi między stolicami Korony i Litwy. Ostatecznie król Zygmunt III Waza w 1609 przeniósł stolicę Polski (bez formalnego aktu prawnego) do Warszawy. Katedra na Wawelu pozostała jednak miejscem koronacyjnym królów Polski.
Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej rozpoczął się upadek Krakowa. Zniszczenia wojenne mocną nadszarpnęły pozycję miasta i zahamowały jego rozwój. Po raz pierwszy Kraków został zniszczony przez obce wojska w 1655, podczas "potopu szwedzkiego" (przedmieścia ucierpiały jednak mocno już w 1587, podczas próby zdobycia miasta przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga). W XVIII wieku był zdobywany przez wojska pruskie, szwedzkie, austriackie i rosyjskie.
Po III rozbiorze Polski Kraków zajęli Austriacy. W latach 1809-1815 należał do Księstwa Warszawskiego jako stolica departamentu. W latach 1815-1846 był stolicą niewielkiej powierzchniowo, formalnie niepodległej Rzeczypospolitej Krakowskiej. Wtedy to rozpoczęła się gruntowna modernizacja i przebudowa miasta, które wciąż tkwiło w średniowiecznym układzie urbanistycznym. Zburzono większość murów miejskich, zasypano fosę na miejscu której powstał park nazwany Plantami. Po "rewolucji krakowskiej" w 1846 ponownie został zajęty przez Austrię, w której granicach pozostawał aż do 1918. W 1850 wielki pożar zniszczył ok. 10% powierzchni miasta.
W czasie okupacji hitlerowskiej (1939-1945) stolica Generalnego Gubernatorstwa. W okresie powojennym silny rozwój terytorialny i ludnościowy miasta, m.in. w 1951 przyłączono do Krakowa Nową Hutę, początkowo oddzielne miasto.

Dzielnice Krakowa

Kraków podzielony jest na 18 dzielnic samorządowych oznaczony cyframi rzymskimi: I, II, III... XVIII. Część z nich posiada zwyczajowe nazwy, obecnie trwają dyskusje nad ich oficjalnym uznaniem. Podział ten wprowadzono w 1990 r.
Powszechnie używany jest, nie tylko przez mieszkańców, historyczny podział z lat 1951 - 1973, tj. na 6 dzielnic administracyjnych: Stare Miasto, Zwierzyniec, Kleparz, Grzegórzki, Podgórze, Nowa Huta lub ten obowiązujący od 1973 r.: Śródmieście, Podgórze, Krowodrza, Nowa Huta.
W sensie potocznym dzielnicą określa się również część miasta wyodrębnioną ze względów historycznych, urbanistycznych i in. W Krakowie nazwy takich dzielnic pochodzą zazwyczaj od nazw miast, wsi, jurydyk, folwarków, osad itp. tworzących kiedyś oddzielną jednostkę osadniczą a na przestrzeni wieków włączanych w granice administracyjne miasta czy wreszcie od nazw miejscowych.
Przykładami są: Dębniki, Kazimierz, Kleparz, Nowa Huta, Płaszów, Prokocim, Wola Justowska, Zabłocie, Zwierzyniec, Bronowice.

Kultura

Tradycyjnie, Kraków uważany jest za stolicę kulturalną Polski. Jest jednym z ważnych ośrodków turystycznych, kulturalnych i zabytkowych w Europie. Obszar zabytkowego Starego Miasta wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Corocznie odwiedzany przez trzy do czterech milionów turystów.
W Krakowie znajduje się wiele instytucji kulturalnych o istotnym znaczeniu dla życia kulturalnego w Polsce.
Wybrane teatry : Pełna lista teatrów: teatry Krakowa.
W Krakowie znajduje się 28 muzeów z Muzeum Narodowym na czele, w którym znajdują się liczne kolekcje malarstwa polskiego i światowego, oraz Muzeum książąt Czartoryskich. Ponadto mają swoją siedzibę tu także Filharmonia im. Karola Szymanowskiego oraz Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”.
Pełna lista muzeów: muzea Krakowa.

Uczelnie

Kraków jest siedzibą wielu wyższych uczelni, państwowych i prywatnych. Najważniejsze z nich to: Pełna lista: wyższe uczelnie w Polsce/Kraków.

Sport

Zabytki Krakowa

Jeden z najważniejszych europejskich ośrodków turystycznych z cennym zabytkami z różnych epok. W Krakowie znajduje się ponad 6 tys. zabytkowych obiektów.
Szczegółowa lista zabytków i interesujących miejsc w mieście i okolicy: zabytki Krakowa.

Parki

W Krakowie zajmują 318,5 ha (2002) co stanowi niecały procent całkowitej powierzchni miasta.
Wybrane tereny zielone: Park Jordana, Park Bednarskiego, Park Krakowski, Park Decjusza, Planty, Błonia krakowskie, Las Wolski.

Miasta bliźniacze i partnerskie

Miasta bliźniacze: Kijów, Leuven, Norymberga, Kurytyba (honorowe), La Serena (honorowe).
Miasta partnerskie: Bordeaux, Bratysława, Cusco, Edynburg, Fez, Florencja, Frankfurt nad Menem, Göteborg, Innsbruck, Lipsk, Lwów, Mediolan, Orlean, Pecs, Rochester, Sewilla, Solura, Wilno, Zagrzeb.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Materiał wydrukowany z portalu zgapa.pl dnia 2021-04-21 13:01:44