Kosmologia jako nauka
Kosmologia jest często uważana za dział
astrofizyki (niekiedy
astronomii).
Kosmologia obserwacyjna zajmuje się badaniem
wszechświata, jego
kształta i jego ewolucji do największych skali możliwe, do
horyzontu cząstek.
Podstawę kosmologii (a zarazem modeli wszechświata których badaniem ona się zajmuje) stanowi obecnie
ogólna teoria względności.
Powszechnie przyjmowany jest model zakładający ewolucję wszechświata od stanu o bardzo dużej gęstości i temperaturze (często uważa się iż był to stan osobliwy, czyli taki gdzie wartości te były nieskończone, a obszar w którym miało to miejsce miał albo zerowy rozmiar albo nieskończony rozmiar, według modelów), który od Osobliwości Początkowej zaczyna się rozszerzać (
Wielki Wybuch) jednocześnie stygnąc.
Przechodzi fazę gwałtownego rozszerzania się (
era inflacji), która to pozwala mu uzyskać jednorodny, izotropowy charakter (w wielkiej skali), jaki dziś obserwujemy.
Kosmologia w religioznawstwie
Kosmologia oznacza również zbiór wyobrażeń religijnych o historii świata i jego strukturze. Stanowi wiedzę oparta na
mitach na temat powstania
wszechświata (
kosmogonia,
geneza), jego stanu bieżącego (
kosmografia) oraz końca (
eschatologia kosmologiczna). Wszystkie religie
religie świata wyjaśniające celowość istnienia i celowość kultu zawierają swoje własne kosmologie.