Kosmologia jako nauka
Kosmologia jest często uważana za dział astrofizyki (niekiedy astronomii). Kosmologia obserwacyjna zajmuje się badaniem wszechświata, jego kształta i jego ewolucji do największych skali możliwe, do horyzontu cząstek.Podstawę kosmologii (a zarazem modeli wszechświata których badaniem ona się zajmuje) stanowi obecnie ogólna teoria względności.
Powszechnie przyjmowany jest model zakładający ewolucję wszechświata od stanu o bardzo dużej gęstości i temperaturze (często uważa się iż był to stan osobliwy, czyli taki gdzie wartości te były nieskończone, a obszar w którym miało to miejsce miał albo zerowy rozmiar albo nieskończony rozmiar, według modelów), który od Osobliwości Początkowej zaczyna się rozszerzać (Wielki Wybuch) jednocześnie stygnąc. Przechodzi fazę gwałtownego rozszerzania się (era inflacji), która to pozwala mu uzyskać jednorodny, izotropowy charakter (w wielkiej skali), jaki dziś obserwujemy.