Konstytucja kwietniowa
Ustrój RP w świetle konstytucji kwietniowej
O zmianie konstytucji mówiło się od
zamachu majowego (12 maja 1926). 23 marca 1935 Sejm przyjął poprawki Senatu w sprawie nowej konstytucji, a 28 kwietnia 1935 podpisał ją prezydent
Mościcki.
Na mocy
Konstytucji kwietniowej w Polsce wprowadzono
ustrój prezydencki-autorytarny. Ustawa konstytucyjna została uchwalona z naruszeniem przepisów
konstytucji marcowej dotyczących zmiany konstytucji i zwierzchnictwa
narodu, co było wyrazem
faszyzujących tendencji
obozu rządzącego. W swoim manifeście
PKWN uznał
Konstytucję kwietniową za bezprawną.
Dwuizbowy
parlament -
Sejm - 208
posłów i
Senat 96 -
senatorów.
Parlament wybierany miał być co
5 lat, w
wyborach czteroprzymiotnikowych - nieproporcjonalnych, 1/3 senatorów mianował prezydent.
Sejm sprawował funkcje ustawodawcze, uchwalał
budżet i
podatki, kontrolował działalność
rządu (mógł żądać ustąpienia rządu, pociągać premiera do odpowiedzialności konstytucyjnej). Władza nie należała do Sejmu.
Prawa wyborcze
czynne:
- na Sejm: 24 lat
- do Senatu: 30 lat
Prawa wyborcze
bierne:
- na Sejm: 30 lat
- do Senatu: 999 lat
Władza wykonawcza sprawowana była przez
prezydenta.,
premiera,
radę ministrów.
Prezydent otrzymał władzę zwierzchnią względem
parlamentu i
rządu -
jednolitą i
niepodzielną, był
"odpowiedzialny przed Bogiem i historią". Konstytucja nadała mu prerogatywy nie wymagające kontrasygnaty odpowiednich
ministrów. Mógł mianować
premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać
Sejm i
Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3
senatorów. Posiadał także prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowania lub odwołania wodza naczelnego sił zbrojnych. Dysponował prawem łaski, wydawania dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania. Za kontrasygnatą odpowiednich organów prezydent mógł wydawać dekrety o stanie wojny lub pokoju, mianować ministrów, wstrzymywać ustawy (
veto zawieszające) oraz powoływać Sejm i Senat w zmniejszonym składzie. Pełnił funkcję reprezentacyjną w stosunkach międzynarodowych i posiadał zwierzchność nad siłami zbrojnymi.
Przysiega prezydencka
Świadom odpowiedzialności wobec Boga i historii za losy Państwa, przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu, w Trójcy Świętej Jedynemu, na urzędzie Prezydenta Rzeczypospolitej: praw zwierzchnich Państwa bronić, jego godności strzec, ustawę konstytucyjną stosować, względem wszystkich obywateli równą kierować się sprawiedliwością, zło i niebezpieczeństwo od Państwa odwracać, a troskę o jego dobro za naczelny poczytywać sobie obowiązek. Tak mi dopomóż Bóg i Święta Syna Jego Męka. Amen.
Prezydent, który był wykonawcą tej konstytucji to
Ignacy Mościcki.
Zgromadzenie Elektorów i wybory prezydenckie
Zgromadzenie Elektorów było organem uczestniczącym w wyborze prezydenta. Składało się z Marszałków
Sejmu i
Senatu,
premiera, Pierwszego Prezesa
Sądu Najwyższego, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych i 75 elektorów (wybranych w 2/3 przez Sejm i w 1/3 przez Senat).
Kandydata na prezydenta mialo wybierać Zgromadzenie Elektorów. Ustępujący prezydent mógł wskazać innego kandydata, jeżeli wskazał, obywatele w głosowaniu powszechnym wybierać mieli między kandydatem Zgromadzenia Elektorów a kandydatem prezydentem. Jeżeli prezydent nie wskazał kandydata, kandydat Zgromadzenia Elektorów miał być uznany prezydentem.
Rada Ministrów
Premiera i
ministrów mianował prezydent.
Rząd był odpowiedzialny przed
prezydentem.
Władzę sądowniczą sprawować miały niezawisłe sądy, złożone z nieusuwalnych
sędziów, których mianował prezydent.
Obywatel
Miał zapewnioną
równość wobec prawa, możliwość
rozwoju wartości osobistych oraz
wolność sumienia,
słowa i
zrzeszeń, ograniczone jednak przez
dobro powszechne, ponieważ
żadne działanie nie może stanąć w sprzeczności z celami państwa, wyrażonymi w jego prawach. W razie oporu państwo stosuje środki przymusu. Wojskowi, należący do zmobilizowanej części wojska lub marynarki wojennej nie mogli brać udzialu w wyborach powszechnych.