 | ||
| stolica | Barcelona | |
| języki oficjalne | kataloński, hiszpański w rejonie Vall d'Aran także oksytański. | |
| powierzchnia
- - % Hiszpanii |
32 114 km² 6,3% Hiszpanii | |
| populacja
- (2003) - % Hiszpanii - gęstość zaludnienia |
6 506 440 15,6% 190,73/km² | |
| uzyskanie autonomii | 22 grudnia, 1979 | |
| ISO 3166-2 | CT | |
|
reprezentacja parlamentarna miejsca w kongresie miejsca w senacie |
46 7 | |
| Prezydent | Pasqual Maragall i Mira (PSC) | |
| Generalitat de Catalunya | ||
Katalonia (kat. Catalunya, hiszp. Cataluña) - region geograficzny i kraina historyczna na Półwyspie Iberyjskim, także wspólnota autonomiczna Hiszpanii.
Geografia
Leży nad Morzem Śródziemnym. Graniczy z Francją i Andorą. Jest regionem wyżynno-górzystym, z nielicznymi nizinami na wybrzeżu i w dolinie rzeki Ebro.Historia
W starożytności zamieszkiwana przez Celtoiberów. Teren osadnictwa Greków i Fenicjan. Na wybrzeżu powstały liczne faktorie do handlu rudą żelaza z głębi Półwyspu Iberyjskiego (Emporion).Od końca III wieku p.n.e., w składzie rzymskiej prowincji Hispania Tarraconensis, której centrum administracyjne znajdowało się w Tarraco (obecnie katalońska Tarragona). Największe centrum produkcji garum, ważny region rolniczy.
W V wieku opanowana przez Wizygotów, którzy jednak dość szybko się zasymilowali i stopili kulturowo z miejscową ludnością.
W VIII wieku całość ziem Katalonii opanowali Arabowie, zostali jednak częściowo wyparci przez Karola Wielkiego po bitwie pod Poitiers w 732. Około roku 800 powstała niezależna marchia ze stolicą w Barcelonie, której zadaniem była walka z Maurami.
W początkach X wieku Katalonia uniezależniła się od monarchii frankońskich, choć nadal z państwami południowej Francji utrzymywała ścisłe kontakty. Ślady tych kontaktów (zwłaszcza z Burgundią) widoczne są do dzisiaj w języku katalońskim.
W 1137 zawarta została unia personalna ze wzrastającą w siłę Aragonią, jednakże po zakończeniu rekonkwisty w 1492. Dało to początek złotemu wiekowi obu krain, których władcy przez pewien czas dominowali w zachodnim basenie Morza Śródziemnego. Pod władzą królestwa znalazły się Baleary, Sycylia i południowe Włochy. Unia personalna powstała po małżeństwie Izabeli Kastylijskiej z Ferdynandem II Katolickim połączyła Kastylię i Aragonię. Wzrost znaczenia Kastylii po odkryciu Nowego Świata spowodował, spadek znaczenia Katalonii. Ukierunkowanie gospodarki Hiszpanii na handel z koloniami spowodowały dalszy upadek Barcelony jako głównego portu Półwyspu Iberyjskiego, handlującego przede wszystkim z krajami Morza Śródziemnego.
22 maja 1640 wybuchło w Barcelonie powstanie (tak zwana wojna żeńców) przeciwko królowi Filipowi IV, które proklamowało republikę miejską. Powstanie zostało jednak krwawo stłumione w 1652 a prawa Katalończyków (tzw. fueros) zaczęły być przez kolejnych monarchów coraz bardziej ograniczane. W traktacie pirenejskim (1659) kraj podzielono między Francję a Hiszpanię. Od tego czasu granica przebiega w zasadzie niezmieniona.
W 1705, podczas wojny trzydziestoletniej w Katalonii wybuchło antyhiszpańskie powstanie, jednak po pokoju w Utrechcie Katalonia została opuszczona przez sprzymierzeńców. Powstanie krwawo stłumiono, a 11 września 1714 padła Barcelona. W wyniku powstania zlikwidowano kataloński parlament (Generalitat), od prowincji oderwano ziemie Walencji i Balearów, a na pozostałym terenie wprowadzono prawo wojenne.
Konflikt katalońsko-hiszpański przeniósł się na płaszczyznę społeczną i kulturową. W latach pięćdziesiątych król Karol III zabronił używania języka katalońskiego w urzędach i pismach oficjalnych, a w 1768 - w szkołach wszystkich szczebli. Analogiczne prawo obowiązuje w tzw. Katalonii Północnej (francuska część Katalonii) od 7 listopada 1700.
Na skutek pomyślnej koniunktury, w XIX wieku Katalonia stała się jednym z pionierów industrializacji w Europie. Od lat 60-tych rozwijały się zwłaszcza kolej, przemysł włókienniczy i stoczniowy.
Od końca XIX wieku zaczęły narastać tendencje separatystyczne. Ich owocem była uzyskana w 1931 autonomia. W 1934 Generalitat ogłosiła Katalonię republiką.
W czasie hiszpańskiej wojny domowej (1936-1939) opowiedziała się po stronie Republiki. Po zwycięstwie Francisco Franco zniesiono autonomię oraz zabroniono używania języka i barw narodowych. Jedynym wyjątkiem były barwy klubu FC Barcelona.
Po smierci Franco (1975) i przyjęciu hiszpańskiej konstytucji (1978) odzyskała częściowo autonomię kulturalną i polityczną. Do niedawna Katalonia była postrzegana jako najbardziej dynamiczny ekonomicznie region Hiszpanii, jednakże sytuacja szybko się zmienia. Zagraniczne firmy wolą lokować swoje biura i główne fabryki w Madrycie, a inne regiony autonomiczne także szybko zyskują na atrakcyjności w oczach inwestorów. Zły stan niedofinansowanej infrastruktury publicznej (drogi, szkoły, badania naukowe, itp.) oraz niski poziom edukacji sprawiają że transformacja z ekonomii przemysłowej do opartej na wiedzy i informacji może się nie powieść. Ostatnio wiele zagranicznych przedsiębiorstw przeniosło swoje zakłady do krajów wschodniej Europy, gdzie koszta są dużo niższe, a pracownicy ogólnie lepiej wyszkoleni. Poszerzenie Unii Europejskiej do 25 państw może oznaczać, że Katalonia nie będzie w stanie dłużej konkurować poziomem technologii i cenami z byłymi krajami komunistycznymi. Turystyka, która od lat 60 była jedną z najważniejszych gałęzi gospodarki, także spowalnia rozwój. Coraz więcej turystów rezygnuje z gęsto zabudowanych i drogich kurortów na Costa Brava na rzecz bardziej egzotycznych miejsc na Karaibach i Oceanie Indyjskim.