Ta strona dotyczy pasma Karpat.
Opis znaczenia słowa Karpaty
podaje również następująca strona:
|
Karpaty (
węg.:
Kárpátok;
rum.:
Carpaţi;
ukr.:
Карпати,
czes., and
słow.:
Karpaty) - łańcuch górski w środkowej
Europie, ciągnący się łukiem przez terytoria
Austrii,
Czech,
Polski,
Słowacji,
Węgier,
Ukrainy i
Rumunii. Jeden z największych pasm górskich Europy. Osiąga wysokość 2655
m n.p.m.
Nazwa
Nazwa
Karpaty pochodzi najprawdopodobniej od nazwy
dackiego plemienia Karpian, żyjących w pierszym tysiącleciu naszej ery na terenie
Karpat Wschodnich, wymienia ją
Ptolemeusz w II wieku
n.e. (w postaci
Karpates Oros). Być może nazwa ta wywodzi się od
indoeuropejskiego słowa
korpata, które oznacza
góra lub
skała. W XIII- i XIV-wiecznych oficjalnych dokumentach węgierskich pojawia się pod nazwą
Thorchal bądź
Tarczal lub rzadziej jako
Montes Nivium.
Geografia
Karpaty wchodzą w skład
alpejskiego systemu górskiego. Zajmują one powierzchnię 190 tys. km² i tym samym stanowią drugi po Alpach system górski Europy. W granicach Polski powierzchnia Karpat wynosi około 19 600 km², co stanowi około 6,3% powierzchni kraju.
Od
Alp odzielone są w okolicach
Bratysławy doliną Dunaju. Stąd ciągnie się blisko 1500 km łukiem, który odgina się w kierunku północno-wschódnim otaczając
Nizinę Węgierską i
Wyżynę Transylwańską. Od Gór Wschodnioserbskich oddzielone są ponownie doliną Dunaju (w okolicach rumuńskiego miasta Orşova) - odcinek ten nosi nazwę
Żelaznych Wrót.
Bramy Morawskiej w Czechach oddziela Karpaty od
Sudetów.
Szerokość łańcucha karpackiego jest zróżnicowana i wynosi od 100 do 500 km. Największa szerokość odpowiada najwyższym szczytom -
Gerlachowi (2655 m n.p.m.) w
Tatrach słowackich oraz Moldoveanu (2543 m n.p.m.) w
Karpatach Południowych.
Karpaty nie stanowią jednego nieprzerwanego łańcucha górskiego, ale raczej składają się z wielu wyróżniających się pod względem
geologicznym i
orograficznym pasm górskich. Różnorodność krajobrazów jest porównywalna z Alpami. Jednocześnie góry te rzadko osiągają wysokości powyżej 2500 m n.p.m., dlatego nie można tu znaleźć tak wyraźnej polodowcowej rzeźby wysokogórskiej. W Karpatach nie zalega wieczny śnieg.
Pasmo Karpat zajmuje odpowiednio:
- na Słowacji 61% powierzchni kraju,
- w Rumunii 48,8% powierzchni kraju,
- w Czechach 16% powierzchni kraju,
- na Węgrzech 9,7% powierzchni kraju,
- w Polsce 6,2% powierzchni kraju,
- na Ukrainie 3,6% powierzchni kraju,
- w Austrii 0,6% powierzchni kraju.
Inaczej wygląda stosunek powierzchni ogólnej Karpat, mianowicie:
- Karpaty rumuńskie zajmują 55,5% powierzchni ogólnej Karpat,
- Karpaty słowackie zajmują 14,3% powierzchni ogólnej Karpat,
- Karpaty ukraińskie zajmują 10,3% powierzchni ogólnej Karpat,
- Karpaty polskie zajmują 9,3% powierzchni ogólnej Karpat,
- Karpaty czeskie zajmują 6% powierzchni ogólnej Karpat,
- Karpaty węgierskie zajmują 4,3% powierzchni ogólnej Karpat,
- Karpaty austriackie zajmują 0,2% powierzchni ogólnej Karpat.
Ludność
Tereny Karpat zamieszkuje obecnie około 15,2 mln ludzi.
Karpaty Południowe i Wschodnie są mniej zaludnione od Karpat Zachodnich, ale i tam miejscami występują duże skupienia ludności.
W podstawowym podziale Karpat wyróżnia się następujące części:
- Karpaty Zachodnie
- Karpaty Wschodnie
- Karpaty Południowe
- Grupa Fogaraska, Parîngu i Godeanu-Retezat,
- Poiana Ruscă,
- Góry Banackie,
- Subkarpaty Południowe.
- Góry Zachodniorumuńskie
- Masyw Biharu,
- Góry Maruszy, Kereszu i Seş-Meseş.
- Wyżyna Transylwańska
- Wyżyna Samoszu i Tyrnawska,
- Równina Transylwańska,
- Dolina Środkowej Maruszy,
- Kotlina Fogaraska, Sibiu i Haţeg.
Ważniejsze przełęcze
Ważne
przełęcze w Karpatach to m.in.:
Ważniejsze rzeki
Karpaty stanowią
dział wodny między
zlewiskiem Morza Bałtyckiego i
Morza Czarnego. Na terenie Karpat początek swój mają liczne rzeki m.in.:
Bibliografia
- Jerzy Kondracki "Geografia regionalna Polski" - Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998
- Jerzy Kondracki "Karpaty" - WSiP, Warszawa 1989