John Ronald Reuel Tolkien, powszechnie znany w skrótowej pisowni imion jako J.R.R. Tolkien - (3 stycznia 1892 - 2 września 1973) - angielski filolog, filozof chrześcijański i jeden z prekursorów gatunku fantasy. Mitotwórca. Twórca najbardziej znanego w fantastyce literackiego świata - Śródziemia (Middle-earth).
Autor trzech opowieści dziejących się w tym mitycznym świecie - eposu „Władca Pierścieni”, mitologii Silmarillion i baśni Hobbit oraz kilku krótkich form, opowiadań baśniowych nie związanych, lub luźno związanych z wielką mitologią tzw. Legendarium Śródziemia (zawartej w 12-tomowej "History of the Middle-earth", opracowanej i wydanej przez Christophera Tolkiena).
Najbardziej znane krótkie opowiadania to Liść, dzieło Niggle'a, Rudy Dżil, Łazikanty, Pan Bliss, Kowal z Podlesia Większego i zbiór wierszy Przygody Toma Bombadila i inne wersy z Czerwonej Księgi. Silmarillion, Księga zaginionych opowieści oraz Księga niedokończonych opowieści zostały poddane edycji, obdarzone wielką ilością przypisów i wyjaśnień i wydane przez syna pisarza, Christophera na podstawie mniej lub bardziej dopracowanych rękopisów Tolkiena znalezionych w jego archiwach już po jego śmierci. Tolkien jest także autorem Listów św. Mikołaja
Życiorys
Urodził się 3 stycznia 1892 roku w Południowej Afryce, w mieście Bloemfontein, w prowincji Wolne Państwo Oranje. Arthur Tolkien, jego ojciec, był tam urzędnikiem w filii Banku Lloyda. Po nagłej śmierci męża, Mabel, matka Tolkiena, z dwoma synami - trzyletnim Ronaldem i jego młodszym bratem Hillarym - wróciła do Anglii. Po powrocie przeszła na katolicyzm i w tej religii wychowywała dzieci, mimo sprzeciwu dalszej rodziny. Ona również zaczęła uczyć Tolkiena języków. Zmarła, kiedy miał 12 lat. Przez większość życia Tolkien mieszkał najpierw w Birmingham, potem w Oksfordzie.Brał udział w I wojnie światowej, w oddziale Strzelców z Lancashire, gdzie był telegrafistą i tłumaczem z niemieckiego. Walczył w bitwie nad Sommą w 1916 r.
Był profesorem języka staroangielskiego na uniwersytecie w Oxfordzie. Przez kilka lat pracował również na uniwersytecie w Leeds. Opublikował ponad 100 prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, wydawanego zaraz po I wojnie, „Oxford English Dictionary”. Znał (w różnym stopniu) ponad 30 języków, głównie wymarłych, języków germańskich i celtyckich. (m.in. niemiecki, łacinę, starożytną grekę, gocki, staroislandzki, nordycki, staroirlandzki, walijski, anglosaski, hebrajski, francuski, rosyjski, fiński, holenderski, włoski i również polski).
Za dorobek naukowy i literacki otrzymał wiele honorowych doktoratów w Holandii, Irlandii, Anglii, Francji i Stanach Zjednoczonych, oraz najwyższe wyróżnienie państwowe - Order Imperium Brytyjskiego, odznaczenie przyznawane najwybitniejszym brytyjskim twórcom i najsłynniejszym osobistościom, którego idea i nazwa jednak wcale nie były mu bliskie. Potępiał on bowiem imperialność i mocarstwowe ambicje, osobiście zaś czuł się bardziej Anglikiem niż obywatelem brytyjskim. W czasie przyznawania tej nagrody poskarżył się na słowa „brytyjskie” i „imperium”, i do końca życia nie używał związanego z tym orderem tytułu szlacheckiego.
Zmarł 2 września 1973 roku. Pochowany jest, wraz z żoną Edith, na katolickim Cmentarzu Wolvercote w Oksfordzie. Obok nazwisk małżonków widnieją ich wieczne imiona, pochodzącej ze Śródziemia pary bohaterów - Berena i Lúthien.