Wśród dialektów oksytańskich szczególny status ma gwara aranés, która jest jednym z trzech języków urzędowych w należącej do Hiszpanii dolinie Val d'Aran (obok hiszpańskiego i katalońskiego). Posługuje się nią ok. 4 tys. osób.
Język oksytański jest blisko spokrewniony z językiem katalońskim. Niekiedy bywa uznawany za dialekt języka francuskiego, jednak nie jest to uzasadnione z historycznego i lingwistycznego punktu widzenia.
Historia języka prowansalskiego
Najstarsze zabytki piśmiennictwa w języku prowansalskim pochodzą z przełomu X i XI wieku. W XI wieku na terenie Francji istniały dwa wielkie romańskie obszary językowe. Na północy Francji używany był langue d'oil (czyli starofrancuski), zaś na południu langue d'oc (czyli prowansalski lub oksytański). Nazwy tych języków pochodzą od brzmienia słowa oznaczającego potwierdzenie, odpowiadającego polskiemu "tak" - oil (od którego pochodzi współczesne francuskie oui) albo oc. Okres świetności langue d'oc przypada na wieki XII i XIII, kiedy to był głównym językiem liryki średniowiecznej, językiem trubadurów. W tym języku napisał pieśń Kalenda maya Raimbaut de Vaqueiras.O zasięgu i sile odziaływania średniowiecznego prowansalskiego może świadczyć fakt, że również niewielki fragment Boskiej Komedii Dantego został napisany po prowansalsku (Czyściec, pieśń XXVI, w. 140-147). Zresztą świadectwem wpływu poezji prowansalskiej jest samo zastosowanie rymu, który jest środkiem artystycznym przez nią wynalezionym. Upadek języka został zapoczątkowany przez krucjaty przeciw albigensom (1209-1229), w wyniku których odrębność polityczna i kulturowa południowej Francji została brutalnie stłamszona przez królów z Paryża, a sam kraj spustoszony. Langue d'oc stopniowo tracił na znaczeniu jako język literacki, aż w XV wieku zanikł. Przetrwał jedynie jako język ludowy, coraz bardziej różnicujący się dialektalnie. W XIX wieku grupa intelektualistów, tak zwani félibres, postawili sobie za cel odrodzenie literatury prowansalskiej. Najbardziej znanym ich przedstawicielem jest poeta Frédéric Mistral, za swoją twórczość w języku prowansalskim uhonorowany w 1904 roku Literacką Nagrodą Nobla. Obecnie podejmowane są próby podniesienia statusu języka oksytańskiego we Francji, jednak w świadomości potocznej nie cieszy się on szacunkiem, jest uznawany za język niższej rangi niż francuski.W 1990 roku oksytańska gwara używana w dolinie Val d'Aran (Katalonia, Hiszpania) uzyskała status języka urzędowego.