*Język koreański (nie należący do żadnej grupy językowej)| rodzaj=koreański (hangyl)| kraj, region2=Korea| agencja=Rząd Korei Północnej, Rząd Korei Południowej| iso1=ko| iso2=kor| sil=KKN | kod=ko| przymiotnik=Koreańska| język=Koreański| przymiotnik2=koreańskiego| }} Język koreański – język o nieustalonym pochodzeniu, prawdopodobnie jest językiem izolowanym. Według niektórych teorii łączony z językami ałtajskimi lub ajnuskim. Używany jest głównie w Korei Południowej oraz Północnej, a także w sąsiadującej z Koreą Północną chińskiej prowincji Yanbian. Na świecie językiem tym posługuje się ok. 78 milionów ludzi, włączając w to duże skupiska w republikach dawnego Związku Radzieckiego, USA, Kanadzie, Brazylii i Japonii.
Oryginalny koreański system zapisu - hangyl - jest alfabetem sylabicznym i fonetycznym. Coraz rzadziej spotyka się zapis znakami sinokoreańskimi hancha. Większość słów potocznie używanych w języku koreańskim jest pochodzenia koreańskiego, jednakże ponad 50% ogólnego słownictwa ma źródła w koerańskim sposobie odczytania znaków chińskich. Koreański jest językiem typu SOV.
Nazwy
W Korei Północnej Korea nazywa się "Chosŏn" (조선), a na język koreański mówi się "Chosŏnmal" (조선말) lub bardziej oficjalnie "Chosŏnŏ" (조선어).Z kolei w Korei Południowej, Korea jest nazywana "Hanguk" (w hangyl: 한국). Język koreański jest zwany "Hangugmal" (한국말), lub bardziej formalnie "Hangug-eo" (한국어). Czasami, potocznie mówi się na niego "Urimal" (우리말; "nasz język"). Standardowy język nauczany w szkołach nosi nazwę "Gug-eo" (국어; "język narodowy").
Korea była także nazywana "Chosŏn" ("Chosen" w języku japońskim) podczas japońskiej okupacji Korei (1910-1945).
Klasyfikacja i języki spokrewnione
Koreański jest często klasyfikowany jako odrębny język należący do własnej rodziny (język izolowany). Niektórzy lingwiści koreańscy, europejscy i amerykańscy przypisują ten język do grupy języków ałtajskich. Część lingwistów europejskich i amerykańskich oraz wielu japońskich uznaje koreański za spokrewniony z japońskim.W samej Korei możliwość związku pomiędzy jezykami koreańskim a japońskim jest raczej ignorowana. Częściowo dzieje się tak ze względu na historię obu krajów, częściowo ze względu na brak jednoznacznych dowodów pokrewieństwa. Związki z językami ałtajskimi są ostatnio także podważane.
Dialekty
W języku koreańskim wyróżnia się kilka dialektów. Standardowy język (Pyojuneo lub Pyojunmal) w Korei Południowej opiera się na dialekcie z okolic Seulu, w Korei Północnej - z okolic Phenianu. Dialekty te są bardzo podobne do siebie, jedynie używany na wyspie Cheju wykazuje dużo różnic od pozostałych. Niektórzy naukowcy uważają ten dialekt za odrębny język. Jedną z największych różnic pomiędzy dialektami jest akcentowanie. Użytkownicy dialektu seulskiego w bardzo niewielkim stopniu używają akcentowania, w przeciwieństwie do osób posługujących się dialektem gyeongsang, który dzięki częstemu stosowaniu intonacji brzmi podobnie jak języki europejskie.Poniżej znajduje się lista nazw tradycyjnych dialektów oraz miejsce ich występowania:
| Standardowy dialekt | Miejsce występowania |
| seulski | Seul, Inch'ŏn, Kyŏnggi (Korea Południowa); Kaesŏng (Korea Północna) |
| pheniański | Phenian, region P'yŏngan, Chagang (Korea Północna) |
| Dialekty regionalne | Miejsce występowania |
| chungcheong | Taejŏn, region Ch'ungch'ŏng (Korea Południowa) |
| gangwon | Kangwŏn (Korea Południowa)/Kangwŏn (Korea Północna) |
| gyeongsang | Pusan, Taegu, Ulsan, region Kyŏngsang (Korea Południowa) |
| hamgyŏng | Rasŏn, region Hamgyŏng, Ryanggang (Korea Północna) |
| hwanghae | region Hwanghae (Korea Północna) |
| jeju | Wyspa/prowincja Cheju (Korea Południowa) |
| jeolla | Kwangju, region Chŏlla (Korea Południowa) |
Gramatyka
Koreański jest językiem aglutynacyjnym. W zdaniach zachowany jest, podobnie jak w łacinie szyk SOV, czyli podmiot-dopełnienie-orzeczenie. Większość współczesnych języków europejskich używa szyku podmiot-orzeczenie-dopełnienie, więc przyzwyczajenie się może sprawiać pewne trudności. Szyk zdania SOV może ulegać pewnym modyfikacją, ale należy zachować na końcu czasownik. Modyfikatory, będące czymś w rodzaju odmiany słów, poprzedzają dane słowo. W języku polskim powiemy: "Idę do sklepu.", po koreańsku zdanie to będzie wyglądać: "Ja sklep-do idę."Słowa, które są oczywiste (temat, o którym się rozmawia) mogą być pominięte (podobnie jak to się dzieje w języku polskim), o ile nie zaszkodzi to w zrozumieniu zdania.
- H "가게에 가세요?" (gage-e gaseyo?)
- G "예." (ye.)
- H *"Sklep do idziesz?"
- G "Tak."
tłumaczenie na polski:
- H "Czy idziesz do sklepu?"
- G "Tak."
W języku koreańskim rzeczowniki nie posiadają rodzaju, nie odmienia się także czasowników przez przypadki czy osoby. Koniugacja czasowników, jednakże, jest zależna od użytego czasu oraz relacji pomiędzy rozmówcami. podobnie jak w języku japońskim język honoryfikatywny posiada inne końcówki niż język potoczny, używany w domu, wśród przyjaciół, itp.
Zaimki osobowe
W koreańskim zaimki odzwierciedlają honoryfikatywność języka.Zaimiki pierwszej osoby ("ja", "my")
- na - forma uprzejma, liczba pojedyncza
- jeo - forma neutralna, liczba pojedyncza
- uri - forma uprzejma, liczba mnoga
- jeoheui - forma neutralna, liczba mnoga
- dangsin - forma uprzejma, liczba pojedyncza
- neo - forma neutralna, liczba pojedyncza
- dangshindeul - forma uprzejma, liczba mnoga
- neo-heui-deul - forma neutralna, liczba mnoga
Honoryfikatywność względem podmiotu
Mówiąc o czyimś statusie, mówiący lub piszący używa specjalnych rzeczowników lub końcówek czasowników aby wyrazić tę pozycję. Z szacunkiem, który wyraża się poprzez dobór odpowiedniego słownictwa i końcówek zwracamy się do starszych osób, obcych, pracodawców, szefów, nauczycieli, klientów itp. Na tym samym lub niższym poziomie, także podkreślanym słownictwem i stosowaniem odpowiednich końcówek, są młodsi nieznajomi, uczniowie, podwładni itp. Bardzo niegrzecznym i mogącym się dosyć tragicznie skończyć jest próba zwrócenia się do kogoś stojącego wyżej w hierarchii społecznej używając konstrukcji zarezerwowanej np. dla zwierząt lub osób stojących niżej w hierarchii od mówiącego.Jednym ze sposobów honoryfikowania jest użycie specjalnych rzeczowników w miejsce normalnych. Najlepszym przykładem jest użycie słowa jinji zamiast bap ("jedzenie"). Częściej używa się specjalnych rzeczowników w rozmowie o krewnych. Przykładowo, mówiąc o swojej babci powiemy halmeoni, o czyjejś natomiast halmeonim. Końcówka -m jest częścią honoryfikatywnego przyrostka -nim (님).
Wszystkie czasowniki mogą być zamienione na honoryfikatyne dodając po rdzeniu i przed końcówką -si (시, wymawiane jako shi). Przykładowo, gada staje się gasida. Kilka czasowników ma swoje specjalne honoryfikatywne ekwiwalenty. Dla itda ("istnieć") bardziej formalną formą jest gyesida; meokda ("jeść") - japsusida; jada ("spać") - jumusida.
Kilka czasowników posiada specjalną skromną formę, używaną w przypadku kiedy mówimy o sobie w uprzejmej rozmowie. M.in. są to deurida i ollida będące skromną formą juda ("dać").
Zaimki w języku koreańskim mają także swoje mniej i bardziej grzeczne odpowiedniki. Jeo jest skromną formą na ("ja"); jeoheuni skromną formą uri ("my"); dangsin (dosłownie "przyjaciel" ale używany tylko do zwracania sie do kogoś, bardziej formalny od chingu) jest grzeczną formą neo ("ty"), mimo tego w języku koreańskim nie używa się raczej zaimków drugiej osoby liczby pojedynczej, zamiast tego lepiej zwracać sie po nazwisku lub imieniu albo używać liczby mnogiej ieoreobun.
Honoryfikatywność względem odbiorcy (stopień grzeczności)
Istnieje 7 czasownikowych paradygmatów honoryfikatywności względem odbiorcy, a każdy z nich posiada swoje unikalne końcówki, które pokazują poziom formalności sytuacji. W przeciwieństwie do honoryfikatywności względem podmiotu, która służy do okazaniu odpowiedniego respektu podmiotowi wypowiedzi, tutaj respekt odnosi się do odbiorcy wypowiedzi. Nazwy tych siedmiu poziomów wywodzą się od niehonoryfikatywnej formy rozkazującej czasownika hada ("robić") dla każdego poziomu oraz przyrostka che, oznaczającego "styl".Przykład
Na przykładzie czasownika hada (하다; "robić") przedstawiono poniżej stopnie honoryfikatywności względem odbiorcy i podmiotu w zależności od formalności sytuacji.| Stopień grzeczności | Poziom formalności | Niehonoryfikatywna, teraźniejsza, oznajmująca forma "hada" | Honoryfikatywna, teraźniejsza, oznajmująca forma "hada" |
| Zastosowanie | |||
| Hasoseoche (하소서체) | Bardzo formalnie, grzecznie | hanaida (하나이다) | hashinaida (하시나이다) |
| Tradycyjnie kierowane do władców lub wyższych urzędników; teraz tylko w dramatach historycznychi Biblii | |||
| Hapshoche (합쇼체) | Formalnie, grzecznie | hamnida (합니다) | hashimnida (하십니다) |
| Używane często między obcymi sobie ludzmi, wśród męskich współpracowników, w zapowiedziach TV i do klientów | |||
| Haoche (하오체) | Formalnie, neutralny poziom grzeczności | hao (하오) | hashio (하시오), hasho (하쇼) |
| Używane obecnie głównie wśród ludzi starszych | |||
| Hageche (하게체) | Formalnie, neutralny poziom grzeczności | hane (하네) | hashine (하시네) |
| Używane głównie przez osoby starsze, zwracające się do osób młodszych, przyjaciół lub krewnych | |||
| Haerache (해라체) | Formalnie, neutralny poziom grzeczności lub niegrzecznie | handa (한다) | hashinda (하신다) |
| Używane do bliskich przyjaciół, krewnych w podobnym wieku lub młodszych; stosowane w książkach, gazetach i czasopismach, a także w wypowiedziach typu "Ona powiedziała..." | |||
| Haeyoche (해요체) | Nieformalnie, grzecznie | haeyo (해요) | haseyo (하세요) (często), hasheoyo (하셔요) (rzadko) |
| Głównie pomiędzy nieznajomymi. Częściej używane przez kobiety, jednak w Seulu wielu mężczyzn woli tę formę od Hapsoche | |||
| Haeche (해체) | Nieformalnie, neutralna grzeczność lub niegrzecznie | hae (해) (w mowie), hayeo (하여) (na piśmie) | hasheo(하셔) |
| Używane najczęściej pomiędzy bliskimi przyjaciółmi oraz przy zwracaniu się do młodszych osób. 'Nigdy nie jest używane pomiędzy nieznajomymi, o ile nie chce się wszcząć bójki. |
Słownictwo
Podstawowe koreańskie słownictwo opiera się na rodzimych słowach. Jednakże ponad 50% słów to sinokoreańskie zapożyczenia z języka chińskiego. W niewielkim stopniu zapożyczano z języków mongolskich, sanskrytu i innych. Obecnie wiele nowych słów pochodzi z niemieckiego oraz angielskiego.Podobnie jak japończycy, koreańczycy także używają dwóch systemów liczenia, jeden rdzennie koreański a drugi zapożyczony z chińskiego.
Pisownia
Początkowo do zapisu słów używano hancha - znaków sinokoreańskich. Obecnie rzadko stosuje się ten zapis, stosuje się raczej rodzimy alfabet hangyl, czasami dodając znaki chińskie do zapisu słów sinokoreańskich.Hancha
zob. hanchaCzasami spotyka się w tekście koreańskim chińskie znaki hancha. Obecnie ich występowanie jest stale ograniczane a na ich miejsce wstawia się wyrazy zapisywane w alfabecie hangyl.
Pod wpływem kultury chińskiej, między innymi przez wprowadzenie pisma, do języka koreańskiego dostawały się bezpośrednio lub pośrednio chińskie wyrazy (hanjaeo; 한자어; 漢字語; "słowa ze znaków Han"), zniekształcane przez inny sposób wymowy koreańskiej. Hancha została po raz pierwszy przedstawiona na Półwyspie Koreańskim w czasie panowania chińskiej dynastii Han (한; 漢) (202 p.n.e. - 220), głównie przez Cheonjamun (천자문; 千字文; Klasyka Tysiąca Znaków) i ściśle związana z rozpowszechnianiem się buddyzmu.
Pomimo, że większość najczęściej używanych słów jest pochodzenia koreańskiego, słowa sinokoreańskie stanowią ponad 50% słownictwa w ogóle.
Hangyl
zob. hangylHangul zawiera 24 litery - 14 spółgłosek i 10 samogłosek, które zapisuje się w blokach po 2 do 5 znaków.
Poniżej znajduje się tabela koreańskich symboli oraz ich wymowa IPA:
| hangyl | ㅂ | ㄷ | ㅈ | ㄱ | ㅃ | ㄸ | ㅉ | ㄲ | ㅍ | ㅌ | ㅊ | ㅋ | ㅅ | ㅎ | ㅆ | ㅁ | ㄴ | ㅇ | ㄹ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| IPA |
| hangyl | ㅣ | ㅔ | ㅐ | ㅏ | ㅗ | ㅜ | ㅓ | ㅡ | ㅢ | ㅖ | ㅒ | ㅑ | ㅛ | ㅠ | ㅕ | ㅟ | ㅞ | ㅙ | ㅘ | ㅝ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| IPA |
W dzisiejszej koreańszczyźnie zdania zapisuje się z zachowaniem odstępów pomiędzy wyrazami, w przeciwieństwie do pozostałych języków CJK (chińskich i japońskiego). Interpunkcja w języku koreańskim jest niemal identyczna jak w alfabetach łacińskich. Obecnie zapisuje się wyrazy od lewej do prawej, w przeszłości natomiast, a także czasami obecnie, szczególnie w poezji, zapisywano słowa od góry do dołu, od strony prawej do lewej, podobnie jak w pozostałych kulturach wschodnioazjatyckich.