Język - ukształtowany społecznie zespół symboli, używanych w procesie komunikowania się zgodnie z obiektywnymi regułami budowania wypowiedzi językowy. Można zatem stwierdzić, że na język składają się dwa elementy:
- zbiór znaków
- reguł łączenia znaków
Język to sposób przedstawiania przedmiotów, czynności czy abstrakcyjnych pojęć za pomocą umownego systemu dźwięków bądź znaków. Mówiąc o języku mamy najczęściej na myśli ludzką
mowę, tj. system artykułowanych dźwięków, układających się zgodnie z konwencją. Nie należy jednak mylić tych dwóch pojęć, gdyż
mowa oznacza używanie języka w procesie porozumiewania się.
Spośród języków używanych przez ludzi można wymienić
języki naturalne (np.
polski,
francuski,
islandzki, itp.) i
sztuczne (np.
esperanto,
interlingua).
Zwierzęta porozumiewają się instynktownie (bez udziału
samoświadomej woli np. Pies okazując agresywną postawę warczeniem lub uległość podwinięciem ogona), w sposób analogiczny do ludzkiego języka.
Język mówiony jest utrwalany jako język pisany za pomocą
pisma.
Oprócz tego można mówić o języku gestów (
język migowy), ciała (np.
balet) czy
muzyki (
notacja muzyczna).
Matematyka, w szczególności
informatyka, używają szeregu
sztucznych języków tzw.
języków formalnych, m.in.
języków programowania.
Badaniami nad językami zajmują się
lingwistyka i
filologia.
Szyk morfemów i wyrazów
We wszystkich językach szyk
morfemów ma znaczącą rolę. Nie zawsze jednak ma ją szyk
wyrazów. Na przykład w języku polskim pary
morfem tematu +
morfem "końcówka rzeczownika" mogą poruszać się dość dowolnie w zdaniu, nie można tego jednak powiedzieć o którymś z tych morfemów z osobna.
W większości języków istnieją zdania, które można podzielić na
podmiot,
orzeczenie i
dopełnienie, choć często typowe zdanie nie zawiera ich wszystkich, lub zawiera w formie złączonej, np. informacje o podmiocie mogą być zawarte w końcówce
czasownika. Zwykle pewna kolejność tych 3 elementów w zdaniu jest dominująca. Jest 6 możliwości, przy czym w niewielu językach dopełnienie występuje przed podmiotem. Niezbyt często też orzeczenie występuje na początku zdania:
- Podmiot Orzeczenie Dopełnienie (SVO) - jeden z dwóch najpopularniejszych szyków; m.in. polski, angielski,
- Podmiot Dopełnienie Orzeczenie (SOV) - drugi najpopularniejszy szyk; m.in. łacina, japoński
- Orzeczenie Podmiot Dopełnienie (VSO) - m.in. walijski,
- Orzeczenie Dopełnienie Podmiot (VOS) - m.in. malgaski
- Dopełnienie Orzeczenie Podmiot (OVS) - Hixkaryana
- Dopełnienie Podmiot Orzeczenie (OSV) - Apurinã
Języki i dialekty
Różne odmiany jednego języka mówionego nazywane są
dialektami.
Różnica między językiem a dialektem jest taka, że dwie osoby posługujące się różnymi dialektami mogą wzajemnie zrozumieć się. Jeśli nie mogą, uznaje się wtedy te dialekty za osobne języki. Nie jest to definicja jasna i wielu językoznawców zupełnie rezygnuje z podziału na dialekty i języki.
Ze względów politycznych "uznaje się" często jakiś dialekt za osobny język,
np. "
język mołdawski" będący w rzeczywistości dialektem
rumuńskiego lub "języki"
serbski i
chorwacki, będące w rzeczywistości dialektami tego samego
języka serbsko-chorwackiego. Często jest też na odwrót, osobny język uznaje się za dialekt języka dominującego na danym obszarze, np. miało to do niedawna miejsce w przypadku
języka kaszubskiego określanego z przyczyn politycznych, a niezgodnie z prawdą, jako dialekt polskiego. Ze względu na powszechność takiej praktyki niektórzy językoznawcy żartobliwie mówią, że język to po prostu dialekt posiadający armię i flotę.
Różne odmiany dialektów określa się jako (nie są to definicje ścisłe, w rzeczywistości często tych terminów używa się zamiennie):
- gwarę, narzecze - dialekt pewnego obszaru,
- żargon - dialekt pewnych grup zawodowych,
- slang - dialekt innych grup.
Język oficjalnie uznawany i używany w danym kraju to jego
język urzędowy.
Przyszłość
Nie wiadomo jak dalej potoczą się losy języków świata.
Z jednej strony coraz większa komunikacja między osobami mieszkającymi w odległych od siebie miejscach wymusza korzystanie ze wspólnych języków - co może prowadzić do zaniku mniejszych języków - z drugiej zaś na świecie jest coraz więcej ludzi, więc językom coraz trudniej jest zachować spójność.
Nie wiadomo też, które języki będą w przyszłości dominujące:
z jednej strony ekspansję prowadzą języki międzynarodowe takie jak angielski i kilka języków o znaczeniu regionalnym, a z drugiej największy przyrost naturalny, a zatem przyrost liczby użytkowników języka notuje się w krajach Trzeciego Świata, których języki na razie nie są zbyt popularne.
Do najciekawszych miejsc pod względem bliskiej przyszłości zalicza się niewątpliwie Europa - czy to ogromne zróżnicowanie językowe przetrwa lawinowo rosnące migracje między obszarami odmiennymi językowo?
Języki świata
Dotychczas poznano i opisano blisko 4,5 tysiąca języków, ale przypuszcza się, że może ich być nawet 6 do 6,5 tysiąca. Języki te klasyfikuje się w
rodziny, podrodziny, grupy i zespoły językowe, a także w większe, ale luźne zespoły języków tzw.
ligi językowe. Ponadto wyróżnia się także
języki izolowane, nie wykazujące żadnych powiązań z istniejącymi językami, np.
baskijski.
Listę języków i dialektów świata zawierają strony internetowe:
Mark Rosenfelder's Metaverse i
Ethnologue.
Niektóre z języków to:
Zabawy językowe: