Islandia,
Republika Islandii (
Ísland,
Lýðveldið Ísland) – państwo położone w
Europie Północnej, na
wyspie o tej samej nazwie i kilku mniejszych wyspach m.in.
archipelag Vestmannaeyjar, w północnej części
Oceanu Atlantyckiego. Islandia jest jednym z krajów
skandynawskich.
Ustrój polityczny
Islandia jest krajem demokratycznym o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów. 63 członków parlamentu - zwanego Althingiem - wybieranych jest w bezpośrednich wyborach co cztery lata. Szefem rządu jest, wyznaczany przez prezydenta, premier, który wraz z resztą gabinetu stanowi władzę wykonawczą. Wybory prezydenckie odbywają się co cztery lata.
Podział administracyjny:
Islandia podzielona jest na 23
regiony administracyjne, po islandzku
sýsla (l.mn.
sýslur) oraz 14 niezależnych miast, czyli
kaupstaður (l.mn.
kaupstaðir). Na poziomie lokalnym wyróżnia się 104 gminy (
hreppur), które zajmują się oświatą, transportem i zagospodarowaniem przestrzeni.
Ponadto Islandia podzielona jest na 8 okręgów sądowych, które są zgrupowaniami
sýslur. Do 2003 były one także podstawą wydzielenia okręgów wyborczych. Obecnie jest tylko 6, a ich zasięg i liczba mandatów bardziej odpowiada liczbie ludności na danym obszarze.
Demografia
Odizolowanie wyspy od reszty
kontynentu ograniczyło
imigrację. Stąd też dopływ nowego
materiału genetycznego był ograniczony przez
wieki. Dzięki bogatej
tradycji ustnej i pisanej wiele z
rodzin może wskazać swoich przodków na wiele
pokoleń wstecz. Wszystko to sprawia, że współcześni Islandczycy są przedmiotem wielu badań
genetycznych.
Kulturowo Islandczycy należą do
Skandynawów - posługują się
językiem islandzkim, jednym z
języków skandynawskich. Główną
religią kraju jest
luteranizm (89,4% mieszkańców deklaruje się jako luteranie), który jest religią państwową Islandii.
Geografia
Pod względem
geologicznym Islandia jest najmłodszym obszarem kontynentu europejskiego. Położona na
"gorącym punkcie" Grzbietu Śródatlantyckiego, posiada wiele, w tym czynnych,
wulkanów, m.in.
Heklę,
Katlę, Askję, Grímsvötn,
Hvannadalshnúkur (najwyższy
szczyt kraju). O aktywności wulkanicznej świadczą także liczne
gorące źródła oraz
gejzery (samo słowo jest pochodzenia islandzkiego). Kraj w dużym stopniu wykorzystuje tanią
energię geotermalną do ogrzewania mieszkań.
Zgodnie z nazwą, Islandia to także "kraj
lodu" - około 11% powierzchni tego
wyżynno-
górzystego kraju zajmują
lodowce.
Największe z nich to:
Vatnajökull - 8 300 km², Langjökull - 953 km², Hofsjökull - 925 km², Myrdalsjökull - 596 km² oraz Drangajökull - 160 km².
Linia brzegowa wyspa jest dobrze rozwinięta. W licznych
zatokach i
fjordach ulokowały się mniejsze lub większe osady. Głównym
miastem państwa jest jego
stolica Reykjavík, gdzie mieszka 114,8 tys. mieszk., czyli blisko 2/5 ludności kraju. Natomiast w całym regionie stołecznym mieszka 3/5 ludności kraju. Pozostałe większe miasta to:
Kópavogur¹ (25,9 tys.),
Hafnarfjörður¹ (21,3 tys.),
Akureyri (15,9 tys.),
Keflavík (10,8 tys.), Garðabær
¹ (8,8 tys.), Mosfelsbær
¹ (6,8 tys.), Akranes (5,7 tys.), Selfoss (5,1 tys.), Seltjarnarnes
¹ (4,7 tys.) i
Heimaey (4,4 tys.). Międzynarodowy
port lotniczy położony jest w
Keflavíku.
(1) - wchodzi w skład regionu stołecznego
Historia
Islandia należy do najpóźniej zasiedlonych obszarów Europy. Pierwsi osadnicy pojawili się w roku 874. Byli to norwescy
wikingowie oraz
celtyccy (
szkoccy i iryjscy) osadnicy. W roku 930 zebrali się oni po raz pierwszy na zgromadzeniu ogólnym, zwanym Althingiem.
Można jednak spotkać się z opinią, iż ówczesny Althing nie był parlamentem, przez parlament rozumiemy bowiem instytucję
demokracji pośredniej, czyli przedstawicielskiej, tymczasem Althing w średniowieczu był dorocznym zgromadzeniem wszystkich wolnych mieszkańców Islandii - a więc formą
demokracji bezpośredniej, zbliżonej swym charakterem do wieców, powszechnych zarówno wśród plemion germańskich, jak i słowiańskich (zob.
libertarianizm). Tym samym nie ma podstaw historycznych do odbierania parlamentowi angielskiemu prawa pierwszeństwa.
Islandia pozostała niezależna przez 300 lat, by w XIII wieku popaść w zależność
norweską, a potem
duńską. Pewną autonomię uzyskała w roku 1874. W 1918 odzyskała niepodległość, z
królem duńskim jako tytularną głową państwa. Islandia ogłosiła się
republiką w 1944.
Gospodarka
Zatrudnienie w roku 2001: 162 700 osób, z czego rolnictwo i rybołówstwo: 7,8%, przemysł: 22,6%, usługi, głównie turystyka 69%.
Flota rybacka: 2012 statków o łącznym tonażu: 191 437 GRT. Totalny połów ryb: 1986 584 ton.
Kultura
Najbardziej znani islandzcy twórcy to piosenkarka
Björk oraz pisarz, laureat
Nagrody Nobla w 1955
Halldór Laxness
Turystyka
Około 69% pracujących na Islandii jest zatrudnionych w usługach, głównie turystycznych. Ilość turystów odwiedzających wyspę wynosi ok. 300 000 rocznie.
Liczba turystów jest ograniczana aby nie zniszczyć naturalnego piękna kraju.
, Islandia
Związki z Polską
W języku polskim powstała jedna z najstarszych
książek o Islandii, wydana w 1638 roku w
Lesznie książka
Daniela Vettera pod tytułem
Islandia albo krótkie opisanie wyspy Islandiy. Stanisław J. Bartoszek, jest autorem cenionego na całym świecie, tłumaczonego na kilka języków podręcznika do nauki języka islandzkiego. W Polsce ukazał się również jego słownik polsko-islandzki.
Polacy są też największą na wyspie
mniejszością narodową. Pracują głównie w
rybołówstwie i przetwórstwie rybnym. Za to sztandarowym produktem polskim oferowanym na Islandii są batony PrincePolo, które są najpopularniejszym rodzajem słodyczy na całej wyspie.
W Polsce od 1959 roku istnieje
Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Islandzkiej. Podobna organizacja istnieje też na Islandii.