Historia sztuki

Historia sztuki jest nauką humanistyczną, której przedmiotem są dzieła sztuki oraz piśmiennictwo o sztuce. Klasyczna historia sztuki ogranicza się do malarstwa, rzeźby i architektury Europy od początków średniowiecza do współczesności oraz Ameryki po 1494 r.
Pierwsza katedra historii sztuki powstała w 1813 na uniwersytecie w Getyndze, ale początki piśmiennictwa zajmującego się sztuką sięgają starożytności (Historia naturalna Pliniusza Starszego). Bardzo ważna dla historii sztuki książka powstała w okresie renesansu. Są to Żywoty najsłynniejszych architektów, malarzy i rzeźbiarzy włoskich, od czasów Cimabuego do naszych czasów florenckiego malarza Giorgia Vasariego, wydane po raz pierszy w 1550 we Florencji. Następną przełomową postacią był Johann Joachim Winckelmann, którego historia sztuki starożytnej (Geschichte der Kunst des Altertums, 1764 wyd. polskie ze zmianami Stanisława Kostki Potockiego O sztuce u dawnych, czyli Winkelman polski 1815) na długi czas wpłynęła na nasze widzenie sztuki greckiej i rzymskiej, a także sztuki w ogóle.
Celem tzw. "pierwszej" historii sztuki jest określenie miejsca i czasu powstania dzieła, a także przypisanie dzieła konkretnemu artyście (czyli atrybucja) jeśli nie jest on znany. Objaśnienie treści dzieła (ikonografii) i jego interpretacja (analiza ikonologiczna) należy natomiast do tzw. "drugiej" historii sztuki.
Okresy w dziejach sztuki:

do IV tysiąclecia p.n.e. - sztuka prehistoryczna
ok. 3000 - 500 p.n.e. - sztuka starożytnego Egiptu
ok. 3000 - 2340 p.n.e. - sztuka Sumeru
ok. 2600 - 1100 p.n.e. - sztuka egejska
ok. 2000 - 538 p.n.e. - sztuka Babilonu
1360 - 671 p.n.e. - sztuka Asyrii
V - I w. p.n.e. - sztuka starożytnej Grecji
VI w. p.n.e. - V w. n.e. - sztuka starożytnego Rzymu
IV - VII w. n.e. - sztuka wczesnochrześcijańska
III - XIII w. n.e. - sztuka koptyjska
IV - XV w. n.e. - sztuka bizantyńska
VIII - IX w. n.e. - sztuka karolińska
X w. - sztuka przedromańska¹⁾
XI - XIII w. n.e. - sztuka romańska
XII - XVI w. n.e. - gotyk²⁾
XV - XVI w. - renesans
XVI w. - manieryzm
1600 - 1770 barok
1720 - 1770 rokoko
1760 - 1830 klasycyzm
1790 - 1840 romantyzm
1750 - 1850 historyzm
1830 - 1870 realizm
1860 - 1900 impresjonizm³⁾
po 1885 neoimpresjonizm
1886 - 1905 postimpresjonizm
1905 - 1907 fowizm

1) w Niemczech sztuka ottońska, w Hiszpanii od IX w. sztuka mozarabska
2) w Anglii tradycje sztuki gotyckiej nie zanikły w XVII i XVIII w. (tzw gothic survival)
3) w Polsce impresjonizm został przejęty dopiero po 1890 r.
XX wiek

po 1950

abstrakcyjny ekspresjonizm
pop art
op-art
minimalizm
hiperrealizm
Fluxus
sztuka krytyczna

Wybrani historiografowie i historycy sztuki

Giorgio Vasari (1511–74)
Karel van der Mander (1548–1606)
Joachim van Sandrart (1606–1688)
André Félibien (1619-1695)
Johann Joachim Winckelmann (1717–1768)
Giovanni Morelli (1816–1891)
Jacob Burckhardt (1818–1897)
Alois Riegl (1858–1905)
Heinrich Wölfflin (1864–1945)
Bernhard Berenson (1865–1959)
Aby Warburg (1866–1929)
Max Dvořák (1874-1921)
Henri Focillon (1881–1943)
Frederick Antal (1887–1954)
Roberto Longhi (1890–1970)
Erwin Panofsky (1892–1968)
Meyer Schapiro (1904–1996)
Ernst Gombrich (1909–2001)
Jan Białostocki (1921–1988)
Max Imdahl (1925–1988)
Francis Haskell (1928–2000)
Michael Baxandall (ur. 1933)
Svetlana Alpers (ur. 1936)