Czytaj więcej"/> Drukuj
Gdańsk - (kaszb. Gduńsk, niem. Danzig, łac. Gedania, Dantiscum) - miasto o ponad tysiącletniej historii, położone w północnej Polsce u ujścia Wisły do Zatoki Gdańskiej, stolica województwa pomorskiego oraz archidiecezji gdańskiej; wraz z Gdynią i Sopotem tworzy Trójmiasto - część aglomeracji gdańskiej.

Historia

W swej historii Gdańsk nosił także nazwy: Gyddanyzc, Kdansk, Gdanzc, Dantzk, Dantzig, Dantzigk, Danzig, Dantiscum i Gedanum.
Historia miasta opisana jest w osobnym artykule.
Badania archeologiczne wskazują na istnienie w tym miejscu osady rzemieślniczo-rybackiej już w VII wieku , a w X wieku - grodu obronnego książąt pomorskich. Gdańsk (Gyddanyzc urbs) jest po raz pierwszy wymieniony jako miasto w "Żywocie św. Wojciecha" spisanego przez Jana Kanapariusza w 997 r.
Po zwycięskiej wojnie z Pomorzanami Bolesław III Krzywousty przyłącza Pomorze Gdańskie do Polski. Po objęciu rządów na Pomorzu przez Świętopełka, następuje okres uniezależnienia się Pomorza Gdańskiego.
Bulla papieska Aleksandra IV przyznaje miastu od 1260 r. prawo organizowania dorocznych jarmarków św. Dominika. Prawa miejskie na prawie lubeckim miasto otrzymuje w 1263 r.
Po zajęciu miasta (1271) przez Brandenburczyków. Mszczuj II z pomocą Bolesława Pobożnego zdobywa Gdańsk. 15 lutego 1282 w wyniku układu w Kępnie dochodzi do zwierzchnictwa władcy Wielkopolski nad Pomorzem Gdańskim. W 1308 r. Brandenburczycy zajmują Gdańsk. Wezwani do pomocy przy usunięciu wroga Krzyżacy zajmują miasto. Po wycofaniu się Brandenburczyków, Krzyżacy dokonują rzezi na mieszkańcach. W 1343 r. zawarto układ pokojowy z Krzyżakami, w wyniku którego Kazimierz Wielki zrzeka się Pomorza Gdańskiego, w tym samym roku prawa miejskie otrzymuje Główne Miasto. 31 lipca 1346 wielki mistrz krzyżacki, Henryk Dusemer, wydaje dokument, który likwiduje resztki działania prawa miejskiego wg wzoru lubeckiego i zastępuje je prawem chełmińskim.
W 1410 r. rada gdańska postanawia uznać władzę Władysława Jagiełły. Gdańsk uzyskuje przywileje m.in. otrzymuje okoliczne osady. Rok później Jagiełło w wyniku traktatu w Toruniu uwalnia Gdańsk od złożonej mu przysięgi. Gdańsk dotykają represje ze strony Krzyżaków. 14 marca 1440 Gdańsk przystępuje do Związku Pruskiego. Po 145 latach 11 lutego 1454 r. kończy się okres panowania Krzyżaków w Gdańsku.
Gdańsk przystępuje do wojny trzynastoletniej w 1455 r.; gdańszczanie składają hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi, a miasto otrzymuje tzw. wielki przywilej, zapewniający swobodny przywóz towarów Wisłą z Polski, Litwy i Rusi bez konieczności kontroli. oraz inne przywileje, które mają wynagrodzić miasto za wkład w wojnie.
Zawarcie w 1466 Pokoju toruńskiego gwarantuje Pomorzu Gdańskiemu oraz Warmi pozostanie przy Polsce. W 1525 r. Gdańsk staje się miastem protestanckim.
16 grudnia 1577 r. Stefan Batory potwierdza przywileje miasta. 28 listopada 1627 na redzie gdańskiej rozgrywa się bitwa morska. 3 maja 1660 zawarcie pokoju w Oliwie kończy okres potopu szwedzkiego
W latach 1700 - 1721 - podczas wielkiej wojny północnej Gdańsk jest niejednokrotnie zagrożony przez obce wojska.
Prusy zajmują w 1772 r. niektóre majątki Gdańska oraz Nowy Port. Rozbiór Polski powoduje umożliwienie kontroli przez Prusy dostępu do Gdańska, z jednej strony od granic Torunia do granic Gdańska na Wiśle oraz z drugiej strony przez zajęcie Nowego Portu. 23 stycznia 1793 Prusy dokonują zaboru Gdańska.
Po zdobyciu miasta przez wojska napoleońskie w 1807 r. rozpoczyna się okres pierwszego Wolnego Miasta Gdańska. Kongres Wiedeński określa w 1815 r.nowe granice. Gdańsk powraca pod panowanie Prus.
Gdańsk zostaje połączony linią kolejową z Tczewem i Bydgoszczą (1852) a w 1870 r. ze Szczecinem. W 1873 r. powstaje pierwsza linia tramwaju konnego do Oliwy.
Od 1920 r. Gdańsk ponownie staje się Wolnym Miastem wg postanowień Traktatu Wersalskiego. W 1925 r. na terenie Wolnego Miasta zostaje utworzona diecezja gdańska.
1 września 1939 salwa z okrętu Schleswig-Holstein na Westerplatte rozpoczyna II wojnę światową. 30 marca 1945 r. po zdobyciu miasta przez wojska radzieckie i polskie Gdańsk wraca do Polski - miasto (szczególnie część historyczna) jest w 80% zniszczona.
W grudniu 1970 r. rozpoczyna się strajk w Stoczni Gdańskiej. Milicja i wojsko używa broni przeciwko protestującym, są zabici i ranni. Wiec pod gmachem KW PZPR kończy się jego podpaleniem.
31 sierpnia 1980 r. podpisano Porozumienia sierpniowe kończące fale protestów robotniczych i strajków. Porozumienie gwarantowało m.in. powstanie pierwszych niezależnych związków zawodowych. Wydarzenia te przyjmuje się jako początek procesu obalenia systemu komunistycznego we wschodniej Europie. Rok później w Hali Olivii odbywa się krajowy Zjazd "Solidarności".
W 1983 r. gdańszczanin Lech Wałęsa został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla. W 1987 r. do Gdańska z wizytą przybywa papież Jan Paweł II. W 1992 r. diecezja gdańska została podniesiona do rangi archidiecezji. W 1997 uroczyście obchodzono 1000-lecie Gdańska.

Znani gdańszczanie

Zobacz też:
→ Honorowy Obywatel Miasta Gdańska

Gospodarka

Zobacz też:
→ Obecnie istniejące większe i znane gdańskie przedsiębiorstwa
Gdańsk jest jednym z najważniejszych ośrodków gospodarczych w rejonie Morza Bałtyckiego. Już pierwsze przekazy dowodzące istnienia miasta, jak "Żywota św. Wojciecha" z 997, mówią o grodzie, mieście; ówczesny Gdańsk musiał być więc ludną osadą. Gród prowadził działalność handlowo - targową , z rybołówstwem, zbieractwem bursztynu i portem morskim. W 1235 roku Gdańsk otrzymał prawa miejskie w wyniku silnego rozwoju za czasów Świętopełka. Najwyższe stosunki handlowe Gdańsk utrzymywał z Lubeką, skąd przywożono sól oraz sukno, a wywożono zboże i drewno. W następnym okresie pomimo zdobycia Gdańska przez Krzyżakówków w 1309 miasto dalej się rozwijało, aż do roku 1390 kiedy nastąpił spór pomiędzy Polską i Zakonem. Wcześniej Gdańsk stał się członkiem Hanzy, pośredniczył w handlu zagranicznym Polski pobierając tzw. funtowe. Do Portu Gdańskiego przybijało coraz więcej statków, powstały wielkie spichlerze oraz wielki żuraw wybudowany w 1367. Gdańsk prześcignął inne miasta dolnej Wisły jak Elbląg, Toruń czy Chełmno. Stał się również przodującym miastem w Hanzie. Po zakończeniu wojny i podpisaniu pokoju toruńskiego nastąpił okres związku z Polską. Gdańsk uzyskał liczne przywileje: szeroką autonomię w dziedzinie finansowej, administracyjnej i sądowniczej. Przyznano prawo wydawania statutów tzw. wilkierzy - przepisów normujących życie miejskie, przede wszystkim handlowe. Ponadto Gdańsk otrzymał prawo bicia własnej monety w złocie i srebrze. W tym czasie Gdańsk wprowadza nowe cło, palowe, w celu zwiększenia swoich dochodów. Następuje złoty okres rozwoju gospodarczego miasta. Gdańsk staje się monopolistą w handlu zagranicznym Polski pośrednicząc w transakcjach eksportowo importowych. Prowadzi wówczas wymianę handlową na dużą skalę, handluje z miastami niemieckimi: Hamburg, Luneburg, Wismar, Rostock, duńskimi i szwedzkimi, skąd sprowadzano: śledzie, futra, żelazo i wywożono: sól, piwo, wino, owoce południowe i towary przemysłowe. Podobne transakcje Gdańsk zawierał na wschodnim wybrzeżu Bałtyku z Rewlem, Parnawą, Dopratem, Rygą i Nowogrodem. Duże znaczenie miały kontakty kupców z Brugią, dokąd wywozili: zboże, drewno, futra, ołów, miedź węgierską, żelazo szwedzkie i przywozili: sukno flandryjskie, wino, oliwę, owoce południowe. Następnie przenieśli swoje kontakty handlowe do Antwerpii i Amsterdamu. Również handlowano z Anglią, Francją oraz Hiszpanią i Portugalią. Udział Gdańska w ogólnym handlu w rejonie Bałtyku osiągnął 30%. Na początku XVII wieku Gdańsk pod względem wielkości dorównał Lubece. Na krótko przed Potopem Gdańsk stał u szczytu swojego rozkwitu z 77000 mieszkańców. Następne lata obniżyły wartość handlu, Europa Zachodnia zmniejszała zapotrzebowanie na zboże z Gdańska, liczne wojny zniszczyły miasto, by ostatecznie doszło do zaborów i utraty samodzielności. Gdańsk w celu odwrócenia złej koniunktury, utworzył Izbę Handlową, oddano na cele giełdy towarowej Dwór Artusa, utrzymywano swoich agentów handlowych w stolicach większych państw i chętnie przyjmowano obcych agentów i konsulów innych państw. W połowie XVII wieku zatrudnienie znajdowało 8000 robotników, natomiast w efekcie recesji w połowie XVIII wieku zaledwie kilkuset. Następował zmierzch miasta. W XIX wieku życie gospodarcze miasta tkwiło w zastoju. Nie pomagały nawet środki Prus przeznaczane na podniesienie handlu. Gdańsk bez zaplecza gospodarczego Polski nie miał warunków do rozwoju. Dopiero koniec I wojny światowej, powstanie Wolnego Miasta Gdańska z wolną Polską umożliwiło wejście w kolejną fazę rozwoju.
Liczba statków wchodzących do/wychodzacych z portu w Gdańsku: Biorąc pod uwagę tonaż statków wzrósł on w 1930 o 322% w stosunku do roku 1912. Przed wojną 1914-1918, podrzędny port, mniejszy od portu Brema,Szczecin, Ryga, Kopenhaga czy Sztokholm, wysunął się na pierwsze miejsce wśród portów nad Bałtykiem. Dopiero przyczyny polityczne, znaczny wpływ hitlerowskich Niemiec na Wolne Miasto Gdańsk, spowodowały podjęcie decyzji o budowie portu w Gdyni, który do II wojny światowej prześcignął port w Gdańsku. II wojna światowa , której początek miał miejsce właśnie tu na Westerplatte doprowadziła w rezultacie do walk o miasto na wiosne 1945 roku . Wynikiem walk było zniszczenie miasta. Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta, istniejący przemysł sprzed wojny został odtworzony i rozbudowany. Odbudowano Port Gdański wewnętrzny oraz powstał nowy port zewnętrzny zwany portem północnym Port Północny. Zostały odbudowane Stocznie. Pojawiły się nowe gałęzie przemysłu jak: precyzyjny, elektroniczny i informatyka. Port lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy jest jednym z większych w Polsce.

Miasta partnerskie

Zabytki oraz interesujące miejsca

Gdańsk stanowi jeden z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce, i to pomimo że prawie całe historyczne śródmieście zostało odbudowane po ostatniej wojnie, a znaczna część zabytków ruchomych uległa zniszczeniu bądź rozproszeniu. Pod koniec średniowiecza Gdańsk stał się najważniejszym ośrodkiem artystycznym na Pomorzu. Również w okresie renesansu i baroku działali tutaj wybitni twórcy, np. Willem, Abraham i Izaak van den Blocke, Antoni van Obberghen, Andreas Schlüter.

Reprezentacyjne ulice Głównego i Starego Miasta

Chlebnicka, Długa, Długi Targ, Garncarska, Lektykarska, Mariacka, Ogarna, Piwna, Rymarska, Szewska, Świętego Ducha, Za Murami.

Pomniki

===Muzea=== (adresy i godziny otwarcia)

Kina

Teatry i filharmonie

Imprezy organizowane w Gdańsku

Eurodeputowani z Gdańska

Posłowie na Sejm z okręgu gdańskiego

Okręg obejmuje obszary powiatów: gdańskiego, kwidzyńskiego, malborskiego, nowodworskiego, starogardzkiego, tczewskiego, sztumskiego oraz miast na prawach powiatu: Gdańsk i Sopot. Liczba posłów wybieranych w tym okręgu wyborczym wynosi 12.

Sport

Gdańskie kluby sportowe:

Nazwę Gdańsk nosiły, lub noszą

Linki zewnętrzne

Materiał wydrukowany z portalu zgapa.pl dnia 2021-04-21 16:30:40