Kwas deoksyrybonukleinowy (od
ang. deoxyribonucleic acid) - w skrócie
DNA - występujący w
chromosomach nośnik informacji
genetycznej.
DNA jest
polimerem nukleotydów składających się z
zasad purynowych (
adenina A,
guanina G) i
pirymidynowych (
cytozyna C,
tymina T) oraz reszt
deoksyrybozowych i reszt
kwasu fosforowego. W skład cząsteczki DNA wchodzą dwa łańcuchy, które biegną antyrównolegle (tzn. koniec jednego jest dokładnie na przeciw początku drugiego). Łańcuchy owijają się wokół wspólnej osi i tworzą tzw. prawoskrętną podwójną helisę. Reszty
cukrowe i fosforowe, połączone ze sobą wiązaniem
fosfodiestrowym, znajdują się na zewnątrz helisy, natomiast zasady skierowane są do wnętrza i tworzą pary połączone wg wzoru:
A---T
G---C
T---A
C---G
Zasady połączone są
wiązaniami wodorowymi. Cząsteczki DNA mogą być bardzo długie. U
Drosophila melanogaster ich długość (po "rozkręceniu chromosomu") dochodzi do 2 cm. W ścisłym skręceniu DNA do postaci chromosomu biorą udział
białka histonowe lub niehistonowe. Autorami modelu podwójnej
helisy DNA są
James Watson i
Francis Crick.
Każda z nici DNA ma na jednym końcu (oznaczanym jako 4'), przy ostatnim nukleotydzie wolną grupę fosforanową przy węglu 5'
deoksyrybozy, a na drugim końcu (oznaczanym jako 3') ostatni nukleotyd posiada wolną grupę hydroksylową przy węglu 3' deoksyrybozy. Ze względu na to, że
helisa dwóch nici DNA jest spleciona w ten sposób, że jedna z nici zaczyna się od końca 5' a druga od końca 3', mówi się, że obie nici są względem siebie antyrównoległe.
Rodzaje DNA
Rodzaj DNA/Funkcja
| B-DNA
| D-DNA
| Z-DNA
|
---|
liczba par zasad przypadająca na skręt helisy
| 10,4 (ok. 10.2 dla tzw. wysp CpG)
| 11
| 12
|
kąt skręcania między sąsiednimi parami zasad (w stopniach)
| + 34,6
| + 32,7
| - 30,0
|
skok helisy (w nm)
| 3,54
| 2,53
| 4,56
|
kierunek skręcania
| prawoskrętna
| prawoskrętna
| lewoskrętna
|
średnica helisy (w nm)
| 2,37
| 2,55
| 1,84
|