Chorwacja – państwo w
Europie Południowej, nad
Morzem Adriatyckim, graniczy od południa z
Bośnią i Hercegowiną, od wschodu z
Serbią i Czarnogórą oraz
Węgrami i
Słowenią od północy. Niepodległość odzyskała w 1991 roku, odłączając się od
Jugosławii.
head #1}
Historia
- do I wieku n.e. na terenie Chorwacji znajdowała się rzymska prowincja Iliria (łac. Illyricum).
- od I wieku n.e. prowincje rzymskie Dalmacja i Panonia.
- na początku VII wieku przybywają plemiona Chorwatów.
- w 803 tereny Chorwacji Dalmaryńskiej zostały podbite i włączone do imperium Karola Wielkiego.
- VII w. - VIII w. - najazdy Ostrogotów, Awarów i plemion Słowian.
- tereny Chorwacji staje się miejscem rywalizacji o wpływy: Papiestwa, Wenecji i Węgier.
- do 1102 rządy chorwackich książąt i królów.
- w 1102 unia personalna z Węgrami.
- XIV w. - pod koniec panowania Andegawenów na Węgrzech (1308-95) okres walk wewnętrznych.
- po bitwie pod Mohaczem w 1526 Chorwacja dostaje się pod panowanie Habsburgów.
- część ziem pod panowaniem Turków osmańskich, stopniowy ich napór powoduje zajmowanie praktycznie całego terytorium.
- w XVIII wieku zmniejszanie wpływów tureckich i w latach 1809-1813 powstają Prowincje Ilyrijskie Napoleona.
- w XIX wieku w Cesarstwie Austriackim, a później w strefie wpływów Węgier (po 1867), cieszyła się tam jednakże autonomią (własny sejm). Austriacy starali się wyzyskiwać konflikty węgiersko-chorwackie dla umocnienia dynastii habsburskiej (np. Chorwaci pomogli w stłumieniu powstania węgierskiego w 1848).
- także w XIX wieku tendencje niepodległościowe (1848).
- po zakończeniu I wojny światowej w 1918 proklamowanie niepodległości.
- w 1918 Chorwacja weszła w skład Królestwa SHS (Serbów, Chorwatów i Słoweńców), od 1929 w Jugosławii.
- w roku 1941 faszystowskie ugrupowanie Ustaszy na czele z Ante Paveliciem przejęło władzę, ogłosiło niepodległość i powstało Niezależne Państwo Chorwackie. Terytorium Chorwacji sprzymierzonej wówczas z Niemcami obejmowało Chorwację właściwą oraz tereny dziesiejszej Bośni.
- w maju 1945 likwidacja przez armię jugosłowiańską Niezależnego Państwa Chorwackiego.
- od 1945 po zakończeniu II wojny światowej Chorwacja włączona do Jugosławii Josipa Broz-Tity (który sam był z pochodzenia Chorwatem).
- w 1991 proklamacja niepodległości i wojna z Jugosławią (de facto z Serbią)
- od kwietnia 1992 siły pokojowe ONZ.
- konflikt rozwiązany w 1995 - układ w Dayton.
- Chorwacja zabiega o członkostwo w Unii Europejskiej i NATO.
- od początku lat 90 rządy nacjonalistów Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej (HDZ) pod wodzą Franja Tudjmana (aż do jego śmierci w 1999).
- wygrana w wyborach 2000 sił umiarkowanych: Stjepan Mesić, dawny antykomunistyczny opozycjonista zostaje prezydentem państwa; rząd tworzy koalicja zreformowanych postkomunistów z ludowcami, chadekami i partią liberalną. Na jego czele staje Ivica Račan. Gabinet pragnie zbliżenia Chorwacji do struktur europejskich.
- przegrana w wyborach 2003, powrót do władzy Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej (HDZ).
Podstawowe dane geograficzne
Podział administracyjny
Chorwacja podzielona jest na 21 okręgów (
żupanije, w liczbie pojedynczej
żupanija)
1. Zagrebačka
2. Krapinsko-zagorska
3. Sisačko-moslavačka
4. Karlovačka
5. Varaždinska
6. Koprivničko-križevačka
7. Bjelovarsko-bilogorska
8. Primorsko-goranska
9. Ličko-senjska
10. Virovitičko-podravska
|
11. Požeško-slavonska
12. Brodsko-posavska
13. Zadarska
14. Osječko-baranjska
15. Šibensko-kninska
16. Vukovarsko-srijemska
17. Splitsko-dalmatinska
18. Istarska
19. Dubrovačko-neretvanska
20. Međimurska
|
21. Miasto Zagrzeb
|
Święta
Święta
Data |
Nazwa polska |
Nazwa chorwacka |
Uwagi |
1 stycznia
|
Nowy Rok
|
Nova Godina |
|
6 stycznia
|
Trzej Królowie|Trzech Króli
|
Bogojavljenje |
|
... |
Wielkanoc|Wielkanocna Niedziela i Poniedziałek |
Uskrs i Uskršnji ponedjeljak |
świeto ruchome |
1 maja
|
Święto Pracy
|
Međunarodni praznik rada |
|
''60 dni po Wielkanocy'' |
Boże Ciało
|
Tjelovo |
święto ruchome |
22 czerwca
|
Dzień antyfaszystowskiego ruchu oporu |
Dan antifašističke borbe |
|
25 czerwca
|
Dzień państwowości |
Dan državnosti |
|
5 sierpnia
|
Dzień zwycięstwa i dumy państwowej |
Dan pobjede i Dan domovinske zahvalnosti |
|
15 sierpnia
|
Dzień Wniebowstąpienia NMP |
Velika Gospa |
|
8 października
|
Święto niepodległości |
Dan nezavisnosti |
|
1 listopada
|
Dzień Wszystkich Świętych
|
Dan svih svetih |
|
25 grudnia
|
Boże Narodzenie
|
Božić |
|
26 grudnia
|
Dzień św. Szczepana |
Sveti Stjepan |
|
Demografia
Chorwację zamieszkuje 4,4 mln mieszkańców. Istnieje tendencja spadkowa spowodowana głównie emigracją zarobkową do krajów zachodnich, ujemnym przyrostem naturalnym oraz emigracją Serbów do rodzinnego kraju - Serbii.
gfhfgh
Według spisu ludności z 2001 roku struktura
narodowości w Chorwacji przedstawia się następująco:
- Chorwaci - 89,6%
- Serbowie - 4,5%
- Bośniacy - 0,5%
- Włosi - 0,4%
- Węgrzy - 0,4%
Inna narodowość - 2,1%
Nie określili swojej narodowości - 2,0%
Brak danych - 0,4%
W tym samym spisie przy pytaniu o
język ojczysty uzyskano następujące rezultaty:
- chorwacki - 96,11%
- serbski - 1,00%
- włoski - 0,46%
- albański - 0,32%
- węgierski - 0,28%
- słoweński - 0,26%
Inny - 0,78%
Brak danych - 0,37%
Natomiast jeśli chodzi o
wyznania, wyniki spisu były następujące:
- katolicy - 88,0%
- prawosławni - 4,4%
- agnostycy i nieokreśleni - 3,0%
- niewierzący - 2,2%
- muzułmanie - 1,3%
Inne - 0,5%
Brak danych - 0,6%
Główne
skupiska mniejszości narodowych znajdują się w następujących regionach:
- Albańczycy - Zagrzeb, Istria
- Bośniacy - Zagrzeb, Istria, Primorje
- Czesi - zachodnia Slawonia (miasta Daruvar i Grubišno Polje oraz gmina Končanica), Moslavina ( miasta Pakrac, Lipik )
- Rusini - wschodnia Slawonia
- Serbowie - Slawonia (zwłaszcza wschodnia), Kordun, Banovina
- Słowacy - wschodnia i środkowa Slawonia (miasta Ilok i Našice)
- Słoweńcy - Zagrzeb, Primorje, połnocnia Istria
- Ukraińcy - Zagrzeb, Sisačko-moslavačka županija, Brodsko-posavska županija, Vukovarsko-srijemska županija
- Węgrzy - Baranja
- Włosi - zachodnia i południa Istria, Rijeka, wyspy Cres i Lošinj, Moslavina
Struktura
wieku społeczeństwa Chorwacji (na postawie spisu ludności z 2001 roku) wskazuje na jego starzenie się:
- 0-14 lat: 17,1%
- 15-64 lat: 67,2%
- powyżej 65 lat: 15,7%
Znaczna więszkość mieszka w miastach (64%), na wsi mieszka 36%.
Kultura
W Chorwacji znajdują się następujące obiekty wpisane na
listę światowego dziedzictwa UNESCO:
W Chorwacji swój wpływ zaznaczają kutury zachodnioeuropejska, śródziemnomorska oraz słowiańska. Niewątpliwe piętno na zwyczajach panujących w tym kraju odcisnęły lata podporządkowania europejskim mocarstwom. Północ Chorwacji jest bardzo zbliżona pod względem kulturowym do Polski. W części nadmorskiej swe wyraźne wpływy ma kultura śródziemnomorska. Tradycyjnie więc po południu przychodzi czas na sjestę, a życie zaczyna się wieczorem. Niestety, przejawia się to też w niezbyt poważnym podchodzeniu do obowiązków służbowych w pracy.
Chorwaci są dość spontaniczni w swoim zachowaniu i bardzo chętnie nawiązują znajomości. Jako Słowianie są otwarci i chętni do pomocy. Dobrze traktują Polaków (jeśli nasze wybryki będą się powtarzać, to szybko możemy o tym zapomnieć), bez fałszywej grzeczności okazywanej często Niemcom. Nie lubią natomiast, jeśli ktoś chce okazać im swoją wyższość. Nie ma zwyczaju całowania kobiety w rękę przy powitaniu. Przy jedzeniu nie należy się spieszyć. Jeśli ktoś chce, może leżeć nawet na bardzo zatłoczonej plaży bez ubrania (choć raczej nie wypada). Targowanie się raczej nie wchodzi w grę, ewentualnie zdecydowanie poza sezonem w prywatnych pokojach lub apartamentach. Chorwaci dosyć głośno się zachowują, ale jest to po prostu ich styl bycia i nie należy się za to na nich obrażać.
Polonia w Chorwacji
W trakcie spisu ludności Chorwacji w 2001 roku 567 osób określiło swoją narodowość jako polską, a 536 podało polski jako swój język ojczysty. Najwięcej osób określających siebie jako Polaków mieszkało w
Zagrzebiu (133) i
Rijece (37).