Przemysł
Najważniejsze zakłady przemysłowe:- Cementownia Chełm
- Zakłady Obuwnicze
- Zakłady przemysłu mleczarskiego Biomlek
Historia
Nazwa miasta pochodzi od "cholm" - góra (jest wiele wersji co do etymologii, w tym także z celtyckiego) - centralnego wzniesienia, na którym stoi obecnie bazylika. Miasto istniało już w X wieku i należało do tzw. Grodów Czerwieńskich, zamieszkanych przez plemię Lędzian. W 981 roku Włodzimierz Wielki przyłączył Chełm do Księstwa Kijowskiego. W 1018 wrócił do Polski, a w 1031 do Kijowa. W 1233 roku książę halicki Daniel Romanowicz nadał miastu prawa miejskie i uczynił stolicą księstwa Halicko Włodzimierskiego. Na Górce Chełmskiej zbudował zamek. W 1366 roku król Kazimierz Wielki przyłączył Chełm do Polski i ustanowił tam biskupstwo. 14 stycznia 1392 roku Chełm otrzymał prawa miejskie na prawie magdeburskim. Najlepsze lata miasta przypadały na XV i XVI wiek. W XVII wieku było wielokrotnie niszczone, dlatego do dzisiaj przetrwało niewiele zabytków z dawniejszych czasów. W XVIII wieku sytuacja uległa stabilizacji. Umożliwiało to powolny, lecz spokojny rozwój miasta. W 1795 roku Chełm znalazł się w zaborze austriackim, w 1809 został przyłączony do Księstwa Warszawskiego, a 6 lat później znalazł się w zaborze rosyjskim. W połowie XIX wieku w Chełmie wybudowano koszary, co spowodowało napływ Rosjan do miasta. W 1866 roku wybudowano prowadzącą do Chełma linię kolejową, co przyczyniło się do rozwoju przemysłu. W 1918 roku Chełm znalazł się w niepodległej Polsce. W okresie międzywojennym planowano do Chełma przenieść siedzibę Dyrekcji Kolejowej, co przyczyniło się do szybkiego wzrostu ludności. W 1939 roku miasto znalazło się w niemieckiej strefie okupacyjnej. 22 lipca ogłoszono tam manifest PKWN. 5 sierpnia 1944 roku PKWN przeniósł się do Lublina. W okresie powojennym miasto było miejscem wielu inwestycji. Powstało wiele zakładów przemysłowych. W 1975 roku Chełm stał się stolicą wojewódzwa i był nią do 1999 roku. Z tego miasta pochodzą m.in. mistrz świata w zapasach Dariusz Jabłoński i piosenkarka Anna Dąbrowska.Zabytki
- Grodzisko - pochodzi z X wieku. Znajdują się tam ruiny wieży wybudowanej przez księcia Daniela Romanowicza. W XII wieku istniał tam zamek, który został zniszczony w XVII.
- Bazylika NMP - barokowy kościół zaprojektowany przez Pawła Fontanę i wybudowany w latach 1736-1757. Pod koniec XIX wieku kościół został zamieniony w cerkiew.
- Dzwonnica - budynek obok kościoła w 1878 roku.
- Brama Uściługska - brama z okresu wczesnego baroku z 1616 roku.
- Klasztor bazylianów - dawny klasztor, został wybudowany w 1640 roku. Obecnie plebania.
- Pałac biskupów unickich - dawny pałac wybudowany w 1911 roku. Później został przebudowany na potrzeby parafii.
- Budynek Bractwa Bogurodzicy - dawna plebania. Obiekt wybudowany w 1838 roku.
- Organistówka - niewielki obiekt z 1875 roku.
- Dom Pielgrzyma - miejsce noglegu pielgrzymów zmierzających do Chełma. Dawne budynki gospodarcze z 1690 roku.
- Cmentarz Prawosławny - na stoku Chełmskiej Górki, założony w 1915 roku.
- Cmentarz Wojenny - miejsce pochówku żołnierzy z II wojny światowej.
- Kośćół Rozesłania św. Apostołów - bezcenny zabytek Chełma. Zaprojektowany przez Pawła Fontanę późnobarokowy kościół. Został wybudowany w latach 1753-1763. Posiada niezwykle ciekawe wnętrze.
- Klasztor reformatów - kościół barokowy przy ul. Popiełuszki z 1739 roku.
- Zabudowania klasztorne - wybudowane w 1710 roku, później należały do Kościoła Rozesłania św. Apostołów. Obecnie mieści się tam słynna Galeria 72, poświęcona sztuce współczesnej.
- Muzeum Okręgowe - muzeum miasta Chełma mieszczące się w budynku z XVIII wieku. Posiada ono zbiory archeologiczne, militiaria i wiele innych. Jedno z ciekawszych muzeów w woj. lubelskim.
- Cerkiew unicka - cerkiew założona w 1720 roku, przez mieszkających w Chełmie unitów.
- Seminarium unickie - zostało wzniesione przy cerkwi św. Mikołaja w 1759 roku. Obecnie mieści się tam szkoła.
- Kościół reformatów - został wybudowany w 1750 roku, później pełnił funkcję cerkwi.
- Magistrat - został wybudowany w 1926 roku. Obecnie mieści się tam kino "Zorza".
- Dom Kretschmarów - eklektyczny pałacyk z 1880 roku. Dawniej mieścił się tam urząd poczty.
- Cmentarz rzymskokatolicki - stary cmentarz z 1790 roku z wieloma kapliczkami.
- Wieża w Bieławinie - ruiny wieży wybudowanej przez księcia Daniela Romanowicza w latach trzydziestych XIII wieku.
- Kamienica mieszczańska - kamienica z 1875 roku. Obecnie mieści się tam muzeum.
- Kiosk - stary kiosk z początku XX wieku na Placu Łuczkowskiego /odbudowany po spaleniu/.
- Synagoga - żydowska synagoga z 1912 roku.
- Cerkiew prawosławna - cerkiew św. Jana Teologa wybudowana w 1848 roku, ostatnio remontowana. Znajduje się tam zbiór starych ikon.
- Podziemia kredowe - jedyne na całym świecie podziemia kredowe, powstałe już w XII wieku, eksploatowane do XIX. Dawniej każdy dom w centrum miasta posiadał tylne wejście do podziemi. Póżniej z powodu groźby zapadnięcia się miasta zakazano eksploatacji podziemi. W latach sześćdziesiątych znaczna część podziemi została zasypana i pozostawiono 2 kilometry trasy podziemnej dla turystów. Najlepsze lata dla podziemi kredowych przypadały w XVI wieku. Główną atrakcją jest spotkanie z duchem Bieluchem, wizyta w Komnacie Życzeń, oraz wiele innych. Zwiedzanie odbywa się jedynie z przewodnikiem.
- Ratusz - obecnie ruiny dawnego ratusza z XIV wieku, który powstał na Placu Edwarda Łuczkowskiego. Został rozebrany w 1820 roku w wyniku groźby zawalenia.
- Kirkut - cmentarz żydowski istniejący od XV wieku. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1442 roku.
- Kościół Chrystusa Odkupiciela - nowoczesny kościół z 1983 roku. Wciąż jest budowany.
- Park miejski - park założony na początku XX wieku. Do lat osiemdziesiątych istniał tam staw.
- Wieża w Stołpiu - stara wieża powstała na przełomie XI i XII wieku. Do dzisiaj nie wiadomo kto i dlaczego ją zbudował.
- Budynek Dyrekcji - planowana siedziba dyrekcji, siedziba pierwszego powojennego rządu polskiego. Powstał w latach dwudziestych XX wieku.
- Hotel "Kamena" - został wybudowany w latach siedemdziesitych XX wieku.
Herb
Powstanie herbu (legenda): W czasie napadu tatarskiego, wojownicy tatarscy plądrowali miasto. Poszukując chowających się ludzi weszli do jednej z jaskiń, po chwili wybiegli przerażeniem, a za nimi wyszedł brunatny niedźwiedź, który jednak był brudny od kredy (więc był białym niedźwiedziem). Przerażeni Tatarzy uciekli (w ich wierzeniach podobno biały niedźwiedź był bóstwem).Miasto jest położone na jedynych w swoim rodzaju glebach kredowych (ilość kredy w ziemi do 99%). Drugie takie na świecie złoża istnieją tylko w Holandii. Pochodzenie geologiczne kredy - dno morza z czasów kredy. Liczne wykopaliska. Początek osadnictwa
sięga IX wiek
u.