Bułgaria,
Republika Bułgarii (
България, Република България) – państwo położone w południowo-wschodniej
Europie, na
Bałkanach. Graniczy z
Serbią i Czarnogórą oraz
Macedonią od zachodu,
Grecją i
Turcją od południa,
Morzem Czarnym od wschodu i
Rumunią od północy.
Ustrój polityczny
Główny artykuł: Ustrój polityczny Bułgarii
Zgodnie z konstytucją z 12 lipca 1991 Bułgaria jest republiką, w której głową państwa jest prezydent wybierany, na jednej karcie razem z wiceprezydentem, w bezpośrednich wyborach, na 5-letnią kadencję. Szefem rządu jest premier, który mianowany jest przez prezydenta.
Organem władzy ustawodawczej jest jednoizbowe, 240-osobowe Zgromadzenie Narodowe (
Народно събрание), wybierane na 4-letnią kadencję.
Kraj podzielony jest na 28 prowincji (oblast(i) -
област(и)).
Demografia
Do uzupełnienia.
Geografia
Bułgaria leży na Bałkanach nad Morzem Czarnym.
Stolicą Bułgarii jest
Sofia, 1,1 mln mieszkańców. Inne większe miasta to:
Płowdiw,
Warna,
Burgas,
Ruse,
Stara Zagora i
Plewen.
- Całkowita granica lądowa: 1 808 km
- Długość wybrzeża: 354 km
- Długość granic z sąsiadującymi państwami: Grecja 494 km, Macedonia 148 km, Rumunia 608 km, Serbia 318 km, Turcja 240 km
Warunki naturalne
Większość powierzchni Bułgarii zajmują tereny wyżynne i górskie (około 70%). Jednak na północy znajduje się Nizina Naddunajska, a wzdłuż biegu rzeki
Maricy aż do brzegu Morza Czarnego leży Dolina Górnotracka. Natomiast w części środkowej kraju leży główny masyw górski Bułgarii - Stara Płanina (Bałkan) wraz z pasem kotlin podbałkańskich
(Sofijska, Kazanłycka, Sliweńska). Góry Rodopy, Pirin oraz Riła położone są w południowej części kraju z najwyższym szczytem Musałą - 2925 m
n.p.m. (jest to najwyższy szczyt
Półwyspu Bałkańskiego).
Najdłuższą rzeką Bułgarii jest
Dunaj. Stanowi on na znacznej swej długości północną granicę kraju z Rumunią.
Inne większe rzeki to: Marica,
Osym,
Iskyr,
Struma.
Przyroda Bułgarii
Do uzupełnienia.
Historia
W połowie IV tysiąclecia
p.n.e. rozpoczął się napływ na tereny obecnej Bułgarii plemion koczowniczych z Azji Środkowej. W V wieku p.n.e. utworzyły one Królestwo Tracji. Tereny te zdobyli Rzymianie i w połowie I wieku powstała tam rzymska prowincja Mezja, która później stała się miejscem najazdów
Hunów i
Gotów.
W VI wieku tereny te zaczęły osiedlać pasterskie plemiona słowiańskie, które zostały podbite w roku ok. roku 680 przez
Protobułgarów. Powstało potężne państwo ze stolicą
w
Plisce (od 895 w
Presławiu), które trwało w okresie 681-1018. Od 1018 tereny Bułgarii zostały ostatecznie podbite przez
Bizancjum, i pozostawały pod władzą Bizantyjczyków do 1185 mimo antybizantyjskich powstań ludowych. W latach 1186-1398 istniało drugie państwo Bułgarów, po czym jej terytorium staje się częścią państwa
osmańskiego. Niepodległość uzyskana w 1878 (w pełni w 1908) zapoczątkowała ścieranie się wpływów
niemieckich i
rosyjskich. Na skutek
wojen bałkańskich (1912-1913) Bułgaria utraciła znaczną część terytorium, dlatego też przystąpiła do
I wojny światowej po stronie państw centralnych. W
II wojnie światowej opowiedziała się (wraz z m.in.
Węgrami i
Finlandią) po stronie państw Osi. Zajęcie w 1944 kraju przez
Armię Czerwoną spowodowało obalenie monarchii i ustanowienie
republiki ludowej w 1946 roku, po czym dyktatorską władzę obejmuje Bułgarska Partia Komunistyczna (generalni sekr.
Georgi Dymitrow, Wyłko Czerwenkow, Todor Żiwkow). Bułgaria była członkiem
RWPG i
Układu Warszawskiego. Masowe demonstracje w listopadzie i grudniu 1989 wpłynęły na utworzenie demokratycznej republiki parlamentarnej (pierwsze wolne wybory 13 października 1991).
Gospodarka
Gospodarka Bułgarii skurczyła się dramatycznie po 1989 po utracie możliwości eksportu na rynek
ZSRR, z którym bułgarska gospodarka była ściśle powiązana. Standard życia spadł do około 40%, ale wysokość sprzed 1990 została odzyskana w czerwcu 2004. W dodatku, sankcje
ONZ przeciw
Jugosławii i
Irakowi głęboko się odbiły na bułgarskiej gospodarce. Pierwsze znaki poprawy pojawiły się w 1994 kiedy
PKB wzrósł i inflacja spadła. Podczas 1996 jednakże, gospodarka załamała się z powodu zbyt wolnych reform ekonomicznych i niestabilnego systemu bankowego. Od 1997 kraj był na ścieżce poprawy, z PKB rosnącym w granicach 4-5% rocznie, powiększając stabilność makroekonomiczną i możliwość przystąpienia do
Unii Europejskiej w 2007.
Kultura i sztuka
Bułgaria od okresu średniowiecza (XIII wiek, XIV wiek) znana jest ze swoich ikon. Przedstawiciele tzw.
tyrnowskiej szkoły malarskiej (XIV wiek) z powodzeniem przekraczali reguły rządzące tradycyjnym, hieratycznym malarstwem ikon, dzięki czemu stworzyli oni jedną z najbardziej znaczących szkół artystycznych wschodniego chrześcijaństwa.
Bułgaria posiada również starą i bogatą tradycję śpiewu chóralnego. Jednym z najbardziej znanych, bułgarskich średniowiecznych twórców jest Joan Kukuzel, kompozytor, teoretyk muzyki i twórca tzw. nowobizantyjskiego zapisu nutowego.
Znanymi bułgarskimi śpiewakami są współcześnie m.in. Boris Christow, Nikołaj Giaurow, czy Nikoła Giuzelew, należący do światowej czołówki i często występujący w najlepszych operach całej Europy.
W okresie bułgarskiego odrodzenia narodowego, u schyłku panowania tureckiego (przełom
XVIII i XIX wieku), w całym kraju powstało kilka szkół artystycznych, których przedstawiciele specjalizowali się w ikonopisaniu, snycerce lub malarstwie. Pozostawili oni po sobie prawdziwe skarby sztuki, architektury i malarstwa. Najsłynniejsze z owych szkół to m.in. szkoła trewneńska (zob. Triawna), bańska (zob. Bansko) czy samokowska (zob. Samokow) - twórcy tej ostatniej szkoły (a wśród nich
Zachari Zograf) zasłynęli kunsztem zdobiąc
monaster rylski przepięknymi freskami.
Najbardziej znanym współczesnym artystą bułgarskim jest bez wątpienia
Christo Jawaszew. Zdobył on rozgłos wielu spektakularnymi happeningami, wśród których najbardziej kontrowersyjne było "zapakowanie" w folię m.in.
Reichstagu w
Berlinie oraz Pont Neuf w
Paryżu.
Bułgaria posiada także bogate tradycje w dziedzinie teatru lalkowego (nie tylko dla dzieci).
Bułgarskie obiekty na Liście światowego dziedzictwa kulturowego (K) i przyrodniczego (P) UNESCO
Święta
Święta państwowe
Data
| Polska nazwa
| Oryginalna nazwa
|
1 stycznia
| Nowy Rok
| Нова година
|
3 marca
| Święto Odzyskania Niepodległości
| Национален празник
|
8 marca
| Międzynarodowy Dzień Kobiet
| Международен ден на жената
|
1 maja
| Święto Pracy
| Ден на труда
|
24 maja
| Święto Piśmiennictwa Słowiańskiego i Kultury
| Ден на славянската писменност и култура
|
6 września
| Dzień Jedności Narodowej
| Ден на съединението на България
|
22 września
| Dzień Niepodległości
| Ден на независимостта
|
1 listopada
| Dzień Budzicieli Narodu
| Ден на народните будители
|
25 grudnia
| Boże Narodzenie
| Коледа
|