Liczba mieszkańców: 30,0 tys. (2001)
Historia
Bochnia jest jednym z najstarszych miast Małopolski. Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o Bochni pochodzi z roku 1198, kiedy to patriarcha jerozolimski Monachus w piśmie potwierdzał darowanie przez Mikora Gryfita soli z Bochni klasztorowi Bożogrobców z Miechowa. Była to sól warzona, uzyskiwana ze źródeł solankowych, których w tych okolicach nie brakowało.Odkrycie soli kamiennej w 1248 r. przez Wierzbięta Gryfitę doprowadziło do nadania Bochni praw miejskich 27 II 1253 przez Bolesława Wstydliwego. Miasto lokowano na prawie magdeburskim z przywilejami, które w owym czasie posiadał Wrocław. Osada zostało nazwana Bochnią, a w dokumencie lokacyjnym wymieniono także niemiecką nazwę miasta - Saltzberg, czyli Solna Góra (góra to ówczesna nazwa szybu). Nazwa ta została wymieniona w dokumencie, ponieważ znaczna część mieszkańców ówczesnej Bochni była przybyszami ze Śląska.
Rozwój gospodarczy miasta sprzyjał osiedlaniu się kolejnych ludzi, powstawaniu urzędów, rozwoju handelu (Bochnia leżała na przecięciu się dwóch szlaków handlowych - z Europy Zachodniej na Ruś i z Azji Mniejszej oraz Węgier nad Morze Bałtyckie), a także nadawaniu kolejnych przywilejów miastu (w przywileju Bolesława Wstydliwego Bochnia otrzymała uprawnienia, jakich nie miało żadne miasto w Polsce).
Wiek XIV to dynamiczny rozwój miasta, głównie za sprawą Kazimierza Wielkiego, któremu przypisuje się największy wkład w rozwój miasta. Za jego czasów powstały ratusz, umocnienia obronne z basztami i czterema bramami, powstał szpital-przytułek dla górników oraz rozpoczęto budowę okazałej Bazyliki św. Mikołaja. Kazimierz Wielki przyczynił się dla Bochni również tym, że dzięki niemu znaleziono nowe rynki zbytu dla bocheńskiej soli. Jako świadectwo zasług Kazimierza dla Bochni w 1870 r radni miejscy podjęli uchwałę o treści: "Na głównym rynku Bochni wystawiony ma być pomnik na cześć Króla Polskiego JMĆ Kazimierza III Wielkiego, któren był ojcem i wielkim dobrodziejem miasta Bochni". Pomnik ten - kolumna - stoi na rynku bocheńskim do dziś.
Kolejne lata to rozwój kulturowy miasta - od XV wieku działała w Bochni szkoła miejska. Od XVII wieku miasto słynęło także z cudownego obrazu maryjnego w kościele dominikanów, do którego przybywało wielu pątników z Małopolski, Śląska, Spisza i Orawy. Od roku 1623 działał także klasztor bernardynów.
Druga połowa XVI wieku to początek zmierzchu świetności miasta. Rabunkowa gospodarka złóż solnych, czy drugi pożar miasta z 1561 prowadziły do powolnego upadku miasta. Pewna poprawa nastąpiła w okresie administrowania kopalnia przez rodzinę Wielopolskich.
Wiek XVII to dla Bochni - podobnie jak dla większości miast polskich - okres najazdów Szwedzkich, wielkiej epidemii "morowego powietrza", podpaleń, czy niszczenia urządzeń górniczych.
Szczytowym momentem tych klęsk był okres Potopu Szwedzkiego oraz lata bezpośrednio po nim. W czasie tym miasto było okupowane przez Szwedów (wypartych w 1656), spustoszone przez oddziały Franciszka Rakoczego (w 1657), a w 1662 miasto niszczyli Kozacy. Wskutek tego w roku 1664 w Bochni pozostały 54 domy.
Wiek XVIII to okres, w którym miasto upadało coraz bardziej. Podczas wojny północnej, w roku 1702 miasto było i okolice były terem starć Augusta II Mocnego z Karolem XII, popierającym Stanisława Leszczyńskiego. W tym wieku miasto przeżyło również dwa pożary - w 1709 i w 1751 r.
Kolejne lata XVIII wieku to m.in. zajęcie miasta przez oddziały konfederacji barskiej (1768 r.), zajęcie miasta przez wojska rosyjskie (1772 r.), czy w końcu zajęcie miasta w wyniku I rozbioru Polski przez Austriaków, którzy zarządzali miastem aż do 1918 roku.
Austriaccy zaborcy pozmieniali wiele w mieście - najpierw zlikwidowano obydwa klasztory, rozebrano resztki obmurowania bocheńskiego i ratusz. W [1]] utworzono jednostkę administracji zaborczej - cyrkuł bocheński, który (po znacznym okrojeniu) stał się w 1867 podstawą utworzenia powiatu bocheńskiego.
Przez cały XIX wiek cyrkuł bocheński był terenem licznych działań przeciw zaborcy. Tu zbiegały się nici spisków z lat 30. i 40. tego wieku. Także tutaj, w 1846 doszło do tzw. "rabacji galicyjskiej", w czasie której miała miejsce rebelia chłopów przeciw szlachcie. Bochnianie brali też udział w powstaniach: listopadowym i styczniowym.
Pomysłowy rozwój miasta w tym okresie to głównie założenie Gimnazjum Bocheńskiego w 1817 przez ks. Piusa Riegera. W latach 1822-1826 Bochnia była siedzibą biskupstwa tynieckiego, a także seminarium duchownego.
Jednak prawdziwe odrodzenie się miasta miało miejsce dopiero u schyłku XIX wieku, w czasie gdy do Bochni sprowadzali się kolejni osadnicy, oraz gdy do miasta zostały włączone obszary podmiejskie oraz kilka okolicznych wsi. Jednym z najważniejszych wydarzeń sprzyjających rozwojowi miasta było niewątpliwie wybudowanie linii kolejowej na trasie Wiedeń - Kraków - Dębica, a późniejszym okresie także do Lwowa. Ponadto w tym czasie założono w Bochni pierwszą [2]] publiczną (1886 r.).
Początek ubiegłego wieku to dla miasta okres m.in. budowy wodociągu, spadku znaczenia kopalni w świetle rozwoju kopalni wschodniogalicyjskich mimo jej restrukturyzacji i unowocześnienia. W roku 1913 powstało pierwsze stałe kino.
Okres dwóch wojen światowych to walka mieszkańców w obronie Rzeczpospolitej. Podczas pierwszej wojny światowej stała się ona terenem zmagań Austriaków z Rosjanami, a podczas drugiej Niemców z Rosjanami. Również w czasie II wojny światowej doszło do brutalnej likwidacji getta żydowskiego w 1943 roku.
Lata powojenne to okres stopniowego rozwoju miasta. W roku 1973 włączono do granic miasta okoliczne wsie: Kolanów, Chodenice, Dołuszyce, Kurów i część Brzeźnicy, Krzeczowa, Gorzkowa, Słomki i Krzyżanowic. W 1975 w wyniku zmian w podziale administracyjnym kraju zlikwidowano powiat bocheński, a miasto przeszło do nowo utworzonego województwa tarnowskiego (dotychczas miasto należało do województwa krakowskiego). Zaczęły powstawać nowe osiedla - z największym Niepodległości na czele. W 1984 zbudowano obwodnicę miasta (trasa E 40). Niemal równocześnie powstały dwie nowe świątynie - św. Pawła na wzgórzu kolanowskim oraz św. Jana Nepomucena w pobliżu osiedla św. Jana.
Ostatnie lata przyniosły miastu ponownie rangę miasta powiatowego, powstało wiele zakładów przemysłowych, wstrzymano wydobycie w Kopalni Soli (kopalnia stała się teraz uzdrowiskiem), zwiększono liczbę linii autobusowych do 13, rozbudowano sieci elektryczne, kanalizacyjne, wodociągowe. Z kopalni w chwili obecnej zostały trzy szyby - Campi, Sutoris i Trinitatis, a miejsca, w których niegdyś były nieistniejące szyby są zaznaczone wózkami górniczymi. Miasto staje się obecnie bardziej nastawione na turystykę, niż na przemysł.
Edukacja
- Gimnazjum nr 1 w Bochni
- Gimnazjum nr 2 w Bochni
- Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Bochni
- I Liceum Ogólnokształcące
- Medyczne Studium Zawodowe
- Policealne Studium Ekonomiczno - Informatyczne w Bochni
- Policealne Studium Zawodowe w Bochni