r. do czytania na głos w klasztorze
Biblia (z
gr. lp
biblion - księga, lm
biblia - księgi),
Pismo Święte, jest zbiorem ksiąg żydowskich i chrześcijańskich, które uznawane są za natchnione przez Boga. Biblia i poszczególne jej części posiadają odmienne religijne znaczenie zarówno dla
judaizmu jak i
wyznań chrześcijańskich.
Na chrześcijańską Biblię składają się
Stary Testament i
Nowy Testament.
Kanon
Na przestrzeni dziejów kanon ksiąg wchodzących w skład Biblii zmieniał się w obrębie każdej z wielkich religii monoteistycznych. Dotyczy to w szczególności chrześcijaństwa, w którego łonie bardzo długo trwały dysputy na temat kanonu, zarówno jeśli chodzi o Stary, jak i Nowy Testament. Pierwsze zatwierdzenie kanonu nastąpiło w 397 roku na Soborze Kartagińskim, który ostatecznie odrzucił część ksiąg krążących jako listy i ewangelie, zwane obecnie
Apokryfami.
Kanon w wersji
katolickiej, został potwierdzony na
Soborze Trydenckim w 1546 roku. Protestanci i prawosławie odrzucili z kanonu przyjętego w Kartaginie tzw.
księgi deuterokanoniczne.
Stary Testament
Na Stary Testament składają się, w zależności od podziału ksiąg prorockich, 44 lub 47 ksiąg, z czego kanon żydowski i większość niekatolickich wyznań chrześcijańskich uznaje tylko 39 ksiąg.
Księgi te powstawały w okresie od XII do II wieku p.n.e. Część badaczy uważa jednak, że powstawały one od XIII a nawet XV wieku p.n.e. do V wieku p.n.e. Księgi prorockie jak się sądzi powstały w IX-VI wieku p.n.e., a księgi deuterokanoniczne powstały prawdopodobnie w II wieku p.n.e.
Według opinii niektórych badaczy najstarsze są Psalmy 90 i prawdopodobnie 91, Księga Hioba i Księgi Mojżeszowe.
Treścią ksiąg Starego Testamentu jest historia i dziedzictwo narodu izraelskiego. Zostały one pierwotnie spisane w języku
hebrajskim,
aramejskim i
greckim .
Księgi Starego Testamentu dzieli się na:
- księgi historyczne
- księgi prorockie
- księgi dydaktyczne
Według innego podziału są to: Pięcioksiąg (hebr.
Tora), Prorocy (hebr. Newiim) i Pisma (hebr. Ketuwim).
Dla judaizmu najważniejsza jest najstarsza część Biblii - pięcioksiąg
Mojżeszowy, zwany również
Torą, na który składają się księgi:
Pięcioksiąg Mojżeszowy opisuje powstanie świata, losy
Żydów od czasów
Abrahama aż do powrotu z
Egiptu do
Palestyny, oraz - co dla żydów jest najważniejsze - podstawowe zasady judaizmu, od sposobu sprawowania kultu i obchodzenia świąt, po szczegółowe zasady odżywiania się i ubioru.
Dla judaizmu i islamu święte są także wszystkie pozostałe księgi
Starego Testamentu, z tak zwanego kanonu hebrajskiego, obejmującego w sumie 39 ksiąg (według podziału hebrajskiego prorocy mniejsi i niektóre inne księgi stanowią całość i dlatego kanon żydowski tradycyjnie liczy 24 księgi). Są to oprócz Tory:
Księgi
proroków:
- Jozue
- Sędziów
- Samuela (2 księgi)
- Królów (2 księgi)
- Izajasz
- Jeremiasz
- Ezechiel
- Dwunastu proroków (Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasz, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza)
W księgach proroków są zawarte wszystkie kolejne proroctwa - czyli zgodnie z tradycją treści, które prorocy na zlecenie Boga przekazywali wiernym. Często znajdują się tam również opisy dziejów poszczególnych proroków.
Księgi
hagiograficzne:
Księgi hagiograficzne dzielą się na księgi poetyckie, będące zbiorami pieśni, przysłów, kazań i poematów, które uznano za święte, oraz księgi o charakterze historyczno-legendarnym opisujące dzieje osób, które były dla żydów ważne ze względów religijnych, ale nie zostały uznane za proroków.
Nowy Testament
Dla chrześcijan, uznających świętość Starego Testamentu, największe znaczenie
ma jednak
Nowy Testament spisany w
języku greckim, w latach
41 - 98 n.e. Treścią Nowego Testamentu jest życie i nauka głoszona przez
Jezusa, a także dzieje pierwszych gmin chrześcijańskich.
Na Nowy Testament złożony z 27 ksiąg, składają się:
Judaizm i
islam odrzucają Nowy Testament w całości, chociaż islam uważa Jezusa Chrystusa za proroka, a
Koran powtarza niektóre opisy
Ewangelii.
Autorstwo i historyczność Biblii
W dziedzinie tej istnieje wiele kontrowersji. Z naukowego punktu widzenia badniem
Biblii zajmuje się
biblistyka. Wg wersji tradycyjnej autorami wszystkich ksiąg były rzeczywiście osoby, od których pochodzą nazwy ksiąg - a więc pięcioksiąg Mojżeszowy napisał rzeczywiście
Mojżesz od razu w wersji jaką znamy dzisiaj,
Jozue napisał księgę Jozuego itd.
Badania stylu i języka oryginalnych ksiąg kanonu hebrajskiego sugerują, że faktycznie najstarszą częścią Biblii są jej pisma poetyckie - Psalmy, Księga Hioba, Pieśń nad Pieśniami - które zostały napisane przed rokiem 1000 p.n.e. i nie uległy późniejszemu przeredagowaniu. Nowsze księgi
proroków (począwszy od
Izajasza) powstawały za życia danych proroków, lecz niekoniecznie to oni byli ich wyłącznymi autorami.
W przypadku Nowego Testamentu pojawiają się te same wątpliwości, istnieją kontrowersje co do fragmentów Ewangelii Marka i Jana, które zostały częściowo przeredagowane przed Soborem Kartagińskim (253 r. n.e.). Niektórzy badacze twierdzą, że do najstarszych fragmentów Nowego Testamentu należą Listy
Pawła z Tarsu, są jednak też i tacy, którzy obstają, że najstarsza jest Ewangelia według św. Mateusza. Dzieje Apostolskie i Apokalipsa są dziełami znacznie późniejszymi. Istnieje teoria, że Dzieje Apostolskie zostały napisane ok. 110-120 r. n.e., jednak pewniejsze jest to, że napisał je około 60 roku n.e. św. Łukasza (za jego autorstwem przemawia to, iż - podobnie jak Ewangelia św. Łukasza - są skierowane do Teofila, oraz fakt iż końcowy fragment Ewangelii jest powtórzony w początkowych wersetach Dziejów). Niektórzy badacze twierdzą, że Dzieje zostały napisane przez
anonimowych autorów na podstawie
legend i pośrednich relacji, krążących w
gminach chrześcijańskich w
Azji Mniejszej i
Palestynie. Złożony styl i wizjonerskie obrazowanie w Apokalipsie nieco przypomina opisy ze świętej księgi
zaratusztrian, a jak sama Apokalipsa podaje - jej autorem był Jan apostoł. Została spisana około 96 roku n.e., a więc w przybliżeniu 26 lat po upadku Jerozolimy, i taki termin jej powstania potwierdza Ireneusz swym dziele
Przeciw herezjom oraz
Euzebiusz i
Hieronim.
Tłumaczenia Biblii
Już w starożytności Biblia była tłumaczona, najbardziej znane pierwsze przekłady to
Septuaginta i
Wulgata. Od II do VII wieku dokonano wielu innych przekładów m.in. na
język syriacki,
koptyjski, etiopski, gocki,
ormiański i
arabski.
Dla
ludów słowiańskich duże znaczenia miał dokonany w IX wieku przekład na
język staro-cerkiewno-słowiański dokonany przez
świętych Cyryla i Metodego.