Biblia (z gr. lp biblion - księga, lm biblia - księgi), Pismo Święte, jest zbiorem ksiąg żydowskich i chrześcijańskich, które uznawane są za natchnione przez Boga. Biblia i poszczególne jej części posiadają odmienne religijne znaczenie zarówno dla judaizmu jak i wyznań chrześcijańskich.
Na chrześcijańską Biblię składają się Stary Testament i Nowy Testament.
Kanon
Na przestrzeni dziejów kanon ksiąg wchodzących w skład Biblii zmieniał się w obrębie każdej z wielkich religii monoteistycznych. Dotyczy to w szczególności chrześcijaństwa, w którego łonie bardzo długo trwały dysputy na temat kanonu, zarówno jeśli chodzi o Stary, jak i Nowy Testament. Pierwsze zatwierdzenie kanonu nastąpiło w 397 roku na Soborze Kartagińskim, który ostatecznie odrzucił część ksiąg krążących jako listy i ewangelie, zwane obecnie Apokryfami.Kanon w wersji katolickiej, został potwierdzony na Soborze Trydenckim w 1546 roku. Protestanci i prawosławie odrzucili z kanonu przyjętego w Kartaginie tzw. księgi deuterokanoniczne.
Stary Testament
Na Stary Testament składają się, w zależności od podziału ksiąg prorockich, 44 lub 47 ksiąg, z czego kanon żydowski i większość niekatolickich wyznań chrześcijańskich uznaje tylko 39 ksiąg.Księgi te powstawały w okresie od XII do II wieku p.n.e. Część badaczy uważa jednak, że powstawały one od XIII a nawet XV wieku p.n.e. do V wieku p.n.e. Księgi prorockie jak się sądzi powstały w IX-VI wieku p.n.e., a księgi deuterokanoniczne powstały prawdopodobnie w II wieku p.n.e. Według opinii niektórych badaczy najstarsze są Psalmy 90 i prawdopodobnie 91, Księga Hioba i Księgi Mojżeszowe.
Treścią ksiąg Starego Testamentu jest historia i dziedzictwo narodu izraelskiego. Zostały one pierwotnie spisane w języku hebrajskim, aramejskim i greckim .
Księgi Starego Testamentu dzieli się na:
- księgi historyczne
- księgi prorockie
- księgi dydaktyczne
Dla judaizmu najważniejsza jest najstarsza część Biblii - pięcioksiąg Mojżeszowy, zwany również Torą, na który składają się księgi:
Pięcioksiąg Mojżeszowy opisuje powstanie świata, losy Żydów od czasów Abrahama aż do powrotu z Egiptu do Palestyny, oraz - co dla żydów jest najważniejsze - podstawowe zasady judaizmu, od sposobu sprawowania kultu i obchodzenia świąt, po szczegółowe zasady odżywiania się i ubioru.
Dla judaizmu i islamu święte są także wszystkie pozostałe księgi Starego Testamentu, z tak zwanego kanonu hebrajskiego, obejmującego w sumie 39 ksiąg (według podziału hebrajskiego prorocy mniejsi i niektóre inne księgi stanowią całość i dlatego kanon żydowski tradycyjnie liczy 24 księgi). Są to oprócz Tory:
Księgi proroków:
- Jozue
- Sędziów
- Samuela (2 księgi)
- Królów (2 księgi)
- Izajasz
- Jeremiasz
- Ezechiel
- Dwunastu proroków (Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasz, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza)
Księgi hagiograficzne:
- Psalmów
- Przysłów
- Hiob
- Pieśń nad pieśniami
- Rut
- Lamentacji
- Kaznodziei
- Estery
- Daniela
- Ezdrasza
- Nehemiasza
- Kronik (2 księgi)
Nowy Testament
Dla chrześcijan, uznających świętość Starego Testamentu, największe znaczenie ma jednak Nowy Testament spisany w języku greckim, w latach 41 - 98 n.e. Treścią Nowego Testamentu jest życie i nauka głoszona przez Jezusa, a także dzieje pierwszych gmin chrześcijańskich.Na Nowy Testament złożony z 27 ksiąg, składają się:
- Cztery Ewangelie - opisy życia Jezusa Chrystusa:
- Dzieje Apostolskie - opisy życia apostołów po wniebowstąpienia Jezusa
- księgi dydaktyczne - zbiór listów pisanych przez apostołów:
- 14 listów św. Pawła
- 7 listów powszechnych
- oraz Apokalipsa, zwana też Objawieniem św. Jana - księga prorocza, której autorstwo przypisuje się Janowi Apostołowi.
Autorstwo i historyczność Biblii
W dziedzinie tej istnieje wiele kontrowersji. Z naukowego punktu widzenia badniem Biblii zajmuje się biblistyka. Wg wersji tradycyjnej autorami wszystkich ksiąg były rzeczywiście osoby, od których pochodzą nazwy ksiąg - a więc pięcioksiąg Mojżeszowy napisał rzeczywiście Mojżesz od razu w wersji jaką znamy dzisiaj, Jozue napisał księgę Jozuego itd.Badania stylu i języka oryginalnych ksiąg kanonu hebrajskiego sugerują, że faktycznie najstarszą częścią Biblii są jej pisma poetyckie - Psalmy, Księga Hioba, Pieśń nad Pieśniami - które zostały napisane przed rokiem 1000 p.n.e. i nie uległy późniejszemu przeredagowaniu. Nowsze księgi proroków (począwszy od Izajasza) powstawały za życia danych proroków, lecz niekoniecznie to oni byli ich wyłącznymi autorami.
W przypadku Nowego Testamentu pojawiają się te same wątpliwości, istnieją kontrowersje co do fragmentów Ewangelii Marka i Jana, które zostały częściowo przeredagowane przed Soborem Kartagińskim (253 r. n.e.). Niektórzy badacze twierdzą, że do najstarszych fragmentów Nowego Testamentu należą Listy Pawła z Tarsu, są jednak też i tacy, którzy obstają, że najstarsza jest Ewangelia według św. Mateusza. Dzieje Apostolskie i Apokalipsa są dziełami znacznie późniejszymi. Istnieje teoria, że Dzieje Apostolskie zostały napisane ok. 110-120 r. n.e., jednak pewniejsze jest to, że napisał je około 60 roku n.e. św. Łukasza (za jego autorstwem przemawia to, iż - podobnie jak Ewangelia św. Łukasza - są skierowane do Teofila, oraz fakt iż końcowy fragment Ewangelii jest powtórzony w początkowych wersetach Dziejów). Niektórzy badacze twierdzą, że Dzieje zostały napisane przez anonimowych autorów na podstawie legend i pośrednich relacji, krążących w gminach chrześcijańskich w Azji Mniejszej i Palestynie. Złożony styl i wizjonerskie obrazowanie w Apokalipsie nieco przypomina opisy ze świętej księgi zaratusztrian, a jak sama Apokalipsa podaje - jej autorem był Jan apostoł. Została spisana około 96 roku n.e., a więc w przybliżeniu 26 lat po upadku Jerozolimy, i taki termin jej powstania potwierdza Ireneusz swym dziele Przeciw herezjom oraz Euzebiusz i Hieronim.
Tłumaczenia Biblii
Już w starożytności Biblia była tłumaczona, najbardziej znane pierwsze przekłady to Septuaginta i Wulgata. Od II do VII wieku dokonano wielu innych przekładów m.in. na język syriacki, koptyjski, etiopski, gocki, ormiański i arabski.Dla ludów słowiańskich duże znaczenia miał dokonany w IX wieku przekład na język staro-cerkiewno-słowiański dokonany przez świętych Cyryla i Metodego.