Austria,
Republika Austrii (
Österreich,
Republik Österreich) – państwo położone w
Europie Środkowej ,
federacja dziewięciu
landów. Graniczy od zachodu ze
Szwajcarią (164 km) i
Liechtensteinem (35 km),
Włochami (430 km) i
Słowenią (330 km) od południa,
Węgrami (366 km) i
Słowacją (91 km) od wschodu i
Niemcami (784 km) oraz
Czechami (632 km) od północy. Łączna długość granic lądowych wynosi 2 562 km. Nie ma dostępu do morza. Stolica Austrii znajduje się na wschodzie kraju w
Wiedniu.
Geografia
Gospodarka
- PKB: 27 001 USD na osobę (według parytetu siły nabywczej na rok 2000)
Polityka
Austria posiada 4 głosy w
Radzie Unii Europejskiej i 21 miejsc w
Parlamencie Europejskim. W
Komisji Europejskiej reprezentował ją od 1995 do 2004
Franz Fischler (wcześniej minister rolnictwa Austrii), od 2004
Benita Ferrero-Waldner (wcześniej minister spraw zagranicznych Austrii).
Premierem rządu jest od 2000
Wolfgang Schüssel, przewodzący koalicji konserwatystów i narodowców.
Funckcję prezydenta sprawuje od 8 lipca 2004
Heinz Fischer.
Podział administracyjny
Austria składa się z następujących krajów związkowych (Bundesland):
Historia
- 500 - 200 p.n.e. - tereny dzisiejszej Austrii zamieszkiwane przez plemiona celtyckie
- 14 p.n.e. - pobicie tych ziem przez Rzym
- IX wiek - Marchia Wschodnia (Ostmark) Karola Wielkiego
- 976-1246 - panowanie dynastii Babenbergów
- od 1276 - panowanie dynastii Habsburgów
- 1526 - bitwa pod Mohaczem
- 1683 - zwycięstwo nad armią turecką pod Wiedniem
- 1699 - pokój w Karłowicach, przyłączenie Bukowiny do Austrii.
- 1740-52 wojny o Śląsk z Prusami przegrane przez Austrię. Przy Cesarstwie udaje się zachować tylko niewielką część Śląska z Opawą i Cieszynem.
- koniec XVIII wieku - reformy księcia Józefa, ograniczenie wpływu szlachty i Kościoła na władzę państwową, reforma edukacji, armii i sądownictwa.
- 1772/1795 - Austria uczestniczyła w rozbiorach Polski wzbogacając swe terytorium o Galicję.
- 1809 - wojna francusko-austriacka. Cesarstwo utraciło tereny północnej Galicji (Lublin, Kielce, Kraków) na rzecz Księstwa Warszawskiego.
- 1815 - kongres wiedeński, potwierdzenie praw Austrii do Galicji, zgodziła się ona na utworzenie swoim kosztem Królestwa Niderlandów. Odzyskała tereny Dalmacji i Słowenii zagarnięte przez Napoleona. Powstał Związek Niemiecki z dominującą pozycją Austrii.
- 1846 - przyłączenie Rzeczpospolitej Krakowskiej.
- 1848-49 - Wiosna Ludów i wojna austriacko-węgierska o niepodległość państwa Madziarów. Austriacy przy pomocy Rosjan stłumili rewolucję. Ciężkie represje an terenie Węgier.
- 1852-55 - Austria wzięła udział w wojnie krymskiej po stronie Wielkiej Brytanii, Turcji i Francji. Pogorszenie stosunków z Rosją.
- 1859 Wojna austriacko-francuska: Bitwa pod Solferino - Austria zgodziła się na koncesje teretorialne na korzyść Piemontu.
- 1866 Wojna austriacko-pruska o supremację na terenie Niemiec. Przegrana Austriaków pod Sadową unaoczniła rozkład państwa Franciszka Józefa.
- od 1867 - w wyniku klęski w wojnie z Prusami nastąpiły reformy państwowe. Powstanie dualistycznej monarchii Austrii i Wegier. Austria (Przedlitawia) objęła tereny Austrii właściwej, Słowenii, Dalmacji, Czech, Moraw, Śląska, Galicji i Bukowiny. Galicja cieszyła się rozszerzoną autonomią z sejmem i rządem, nastąpiła demokratyzacja systemu władzy w państwie.
- 1878 Austria objęła protektorat nad Bośnią.
- 1908 aneksja Bośni i Hercegowiny;
- 1914 Austo-Węgry przystąpiły do wojny światowej po stronie Niemiec i Włoch (Trójprzymierze). Okupowały tereny Królestwa Polskiego, gdzie ustanowione zostało m.in. generał-gubernatorstwo austriackie ze stolicą w Lublinie. Brane pod uwagę były plany utworzenia trzeciego "polskiego" członu monarchii Habsburgów.
- 1916 śmierć Franciszka Józefa, na tron wstąpił cesarz Karol I.
- 1918 plan Karla Rennera i Otto Bauera ("Zagadnienie narodowości a socjaldemokracja") utworzenia w ramach Cesarstwa Austro-Węgierskiego federacji narodów (zakończył się fiaskiem). Aurel Popovici przedstawił plan zbudowania w ramach Austrii 15 kantonów narodowościowych. Na propozycję nie godzą się głównie Wegrzy, którzy straciliby w wyniku reformy kluczową pozycję w związku z Austrią.
- 1918 - powstała republika z socjaldemokratą Karlem Rennerem na czele. Nastąpiło odłączenie się Węgier, Czechosłowacji i ziem jugosłowiańskich.
- 1920 Austria podpisała traktat z Saint-Germain-en-Lay, w którym zgodziła się ze stratami terytorialnymi, ograniczeniem liczby wojska oraz z zakazem połączenia się z Niemcami. Następiły plebiscyty w Karyntii i w Burgenlandzie wygrane przez Austrię. Oba landy w większości wróciły do Austrii.
- 1929 Zawarty został układ o unii celnej, walutowej i ekonomicznej między Republiką Austrii a Niemcami (zwany "ukrytym anszlusem"), unieważniony wkrótce decyzją Rady Ligi Narodów.
- 1932 - 1938 rządy przedstawicieli Partii Chrześcijańsko-Społecznej pod wodzą Engelberta Dolfussa i Kurta von Schuschnigga. Austria próbowała opierać swe bezpieczeństwo międzynarodowe na paktach z Włochami i Wielką Brytanią. Austrofaszyści w przeciwieństwie do narodowych socjalistów i socjaldemokratów byli przeciwni Anschlussowi. Zaznaczył się silny wpływ Kościoła katolickiego na bieg spraw w kraju.
- 13 marca 1938 - Anschluss Austrii (przyłączenie) do Trzeciej Rzeszy jako prowincja Ostmark. Na czele rządu stał Arthur Seyss-Inquart. Anschluss został poparty przez socjaldemokratów austriackich (vide: Karl Renner).
- jesień 1938 do Austrii przyłączona została część ziem sudeckich odebranych Czechosłowacji.
- kwiecień 1945 - wojska radzieckie opanowały większość terytorium Austrii i zdobyły Wiedeń. Powstał rząd Karla Rennera, opierający się na koalicji socjalistów, chadeków i komunistów. Zyskał akceptację ZSRR, później także i zachodnich aliantów.
- 4 lipca 1945 4 mocarstwa zawarły porozumienie w sprawie Austrii, powstała Rada Sojusznicza sprawująca władzę zwierzchnią nad krajem. Miała prawo zatwierdzić konstytucję, poza tym akceptowała (lub nie) decyzje prowizorycznego rządu i parlamentu austriackiego. Taka akceptacja wymagała zgody wszystkich 4 mocarstw.
- podział Austrii na strefy okupacyjne - amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką; Wiedeń podobnie jak Berlin podzielony na 5 sektorów (w tym jeden zarządzany wspólnie)
- 20 grudnia 1945 Premier Karl Renner został wybrany na stanowisko prezydenta II Republiki, premierem został chadek Leopold Figl. Utworzył on rząd oparty na koalicji komunistów, socjalistów i chadeków (mimo iż chadecja posiada samodzielnie większość w Radzie Narodowej). Rządy socjalistyczno-chadeckie trwały do 1966 roku. W 1948 roku gabinet opuścili komuniści (w wyniku protestu przeciwko planowi Marshalla).
- 1946 Reformy społeczne w kraju, m.in. upaństwowienie wielkich przedsiębiorstw (banki, kopalnie). Pierwsze ustawy denazyfikacyjne - obostrzone na żądanie aliantów.
- 1953 Zmiana szefa rządu - Leopolda Figla zastąpił Julius Raab.
- kwiecień 1955 - w Moskwie kanclerz Austrii Julius Raab i minister spraw zagranicznych Leopold Figl podpisali porozumienie.
- 15 maja 1955 Traktat państwowy w sprawie odbudowy niezawisłej demokratycznej Austrii podpisany przez ministrów spraw zagranicznych ZSRR, Wielkiej Brytanii, USA, Francji i Austrii;
- 27 lipca 1955 - wejście w życie traktatu;
- 26 października 1955 - parlament Austrii uchwalił konstytucję oraz deklarację o wieczystej neutralności.
- 26 października 1955 - ostatni żołnierz Armii Radzieckiej opuścił granice Austrii.
- 16 kwietnia 1955 Austria została przyjęta do Rady Europy.
- 6 grudnia 1955 cztery mocarstwa ostatecznie uznały wieczystą neutralność Austrii.
- 15 grudnia 1955 Austria została przyjęta do ONZ.
- 1960 przystąpienie do EFTA;
- 1961 w Wiedniu odbyła się konferencja międzynarodowa z udziałem Johna Kennedy'ego i Nikity Chruszczowa.
- 1966 chadecy przejęli całkowitą władzę w państwie. Rozpoczęły się rządy Josepha Klausa.
- 1968 Zgoda na powrót Ottona Habsburga do kraju. Nie udało mu się jednakże odzyskać swego majątku.
- 1970 wygrana w wyborach sojalistów Brunona Kreisky'ego. Rządy mniejszościowe z poparciem Partii Wolnościowej, później samodzielne rządy socjaldemokratów.
- 1971 Były minister spraw zagranicznych Kurt Waldheim został wybrany na sekretarza generalnego ONZ. Przedłużono jego kadencję w 1976 roku.
- 1973 Austria w przeciwieństwie do innych krajów Europy Zachodniej poparła w konflikcie żydowsko-arabskim Arabów, przez co naraziła się na pogorszenie stosunków z Izraelem.
- 1981 Kurt Waldheim odszedł ze stanowiska sekretarza ONZ.
- 1983 Przegrana socjaldemokratów w wyborach. Doszło do utworzenia koalicji narodowców i socjalistów pod przywództwem Freda Sinowatza.
- 1986 Kurt Waldheim został prezydentem Austrii. W 1987 roku rozpoczął się jego bojkot przez Stany Zjednoczone (ma zakaz wstępu do tego kraju, nieuchylony do dziś) oraz Izrael (wycofał swego ambasadora z Austrii). Powodem są zarzuty o udział w eksterminacji greckich Żydów podczas II wojny światowej.
- 1987 Po krótkotrwałej koalicji socjaldemokratów z populistami z Partii Wolnościowej powrót do idei koalicji "czerwono-czarnej". Szefem rządu został Franz Vranitzky.
- 1989 rząd złożył wniosek o podjęcie negocjacji członkowskich ze wspólnotami europejskimi.
- 1992 w wyborach prezydenckich zwyciężył Thomas Klestil. Koniec bojkotu Austrii przez USA i Izrael.
- 1 stycznia 1995 Austria została pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Zachowała jednakże neutralność (pozostaje poza strukturami UZE). Przedstawiciel Austrii został komisarzem ds. rolnictwa w komisji Jacquesa Santera.
- 1997 kanclerz Viktor Klima obejął urząd. Franz Vranitzky odszedł na polityczną emeryturę.
- 1998 Austria sprawowała półroczne przewodnictwo w Unii Europejskiej.
- 1999 Austriak Walter Schwimmer wygrył rywalizację z Hanną Suchocką o funkcję sekretarza generalnego Rady Europy.
- 2000 skandal międzynarodowy związany z dojściem do władzy Partii Wolnościowej Jörga Haidera jako juniorpartnera chadecji. Kanclerzem został Wolfgang Schüssel (ÖVP - Partia Ludowa). Rozpoczął się prawie roczny bojkot Austrii na forum Unii Europejskiej zakończony po opublikowaniu raportu "trzech mędrców".
- 2002 Kryzys rządowy w Austrii w związku z odroczeniem reformy podatkowej. Ponowne wybory do Rady Narodowej - przytłaczająca wygrana chadeków (44% głosów). Rozpoczął pracę Konwent Konstytucyjny mający za zadanie opracować nową konstytucję dla kraju (poprzednia pochodziła jeszcze z 1920 roku).
- 2003 Sformowanie nowego gabinetu kanclerza Schüssela.
- 2004 Wybory prezydenckie w Austrii.
Demografia
Dane można znaleźć w CIA Factbook
[1]