Austria

Austria, Republika Austrii (Österreich, Republik Österreich) – państwo położone w Europie Środkowej , federacja dziewięciu landów. Graniczy od zachodu ze Szwajcarią (164 km) i Liechtensteinem (35 km), Włochami (430 km) i Słowenią (330 km) od południa, Węgrami (366 km) i Słowacją (91 km) od wschodu i Niemcami (784 km) oraz Czechami (632 km) od północy. Łączna długość granic lądowych wynosi 2 562 km. Nie ma dostępu do morza. Stolica Austrii znajduje się na wschodzie kraju w Wiedniu.

Geografia

Najwyższy punkt: Grossglockner 3,797 m
Najniższy punkt: Neusiedler See 115 m
Najdłuższa rzeka: Dunaj
Największe jezioro: Jezioro Bodeńskie

Gospodarka

PKB: 27 001 USD na osobę (według parytetu siły nabywczej na rok 2000)

Polityka

Austria posiada 4 głosy w Radzie Unii Europejskiej i 21 miejsc w Parlamencie Europejskim. W Komisji Europejskiej reprezentował ją od 1995 do 2004 Franz Fischler (wcześniej minister rolnictwa Austrii), od 2004 Benita Ferrero-Waldner (wcześniej minister spraw zagranicznych Austrii). Premierem rządu jest od 2000 Wolfgang Schüssel, przewodzący koalicji konserwatystów i narodowców. Funckcję prezydenta sprawuje od 8 lipca 2004 Heinz Fischer.

Podział administracyjny

Austria składa się z następujących krajów związkowych (Bundesland):

Historia

500 - 200 p.n.e. - tereny dzisiejszej Austrii zamieszkiwane przez plemiona celtyckie
14 p.n.e. - pobicie tych ziem przez Rzym
IX wiek - Marchia Wschodnia (Ostmark) Karola Wielkiego
976-1246 - panowanie dynastii Babenbergów
od 1276 - panowanie dynastii Habsburgów
1526 - bitwa pod Mohaczem
1683 - zwycięstwo nad armią turecką pod Wiedniem
1699 - pokój w Karłowicach, przyłączenie Bukowiny do Austrii.
1740-52 wojny o Śląsk z Prusami przegrane przez Austrię. Przy Cesarstwie udaje się zachować tylko niewielką część Śląska z Opawą i Cieszynem.
koniec XVIII wieku - reformy księcia Józefa, ograniczenie wpływu szlachty i Kościoła na władzę państwową, reforma edukacji, armii i sądownictwa.
1772/1795 - Austria uczestniczyła w rozbiorach Polski wzbogacając swe terytorium o Galicję.
1809 - wojna francusko-austriacka. Cesarstwo utraciło tereny północnej Galicji (Lublin, Kielce, Kraków) na rzecz Księstwa Warszawskiego.
1815 - kongres wiedeński, potwierdzenie praw Austrii do Galicji, zgodziła się ona na utworzenie swoim kosztem Królestwa Niderlandów. Odzyskała tereny Dalmacji i Słowenii zagarnięte przez Napoleona. Powstał Związek Niemiecki z dominującą pozycją Austrii.
1846 - przyłączenie Rzeczpospolitej Krakowskiej.
1848-49 - Wiosna Ludów i wojna austriacko-węgierska o niepodległość państwa Madziarów. Austriacy przy pomocy Rosjan stłumili rewolucję. Ciężkie represje an terenie Węgier.
1852-55 - Austria wzięła udział w wojnie krymskiej po stronie Wielkiej Brytanii, Turcji i Francji. Pogorszenie stosunków z Rosją.
1859 Wojna austriacko-francuska: Bitwa pod Solferino - Austria zgodziła się na koncesje teretorialne na korzyść Piemontu.
1866 Wojna austriacko-pruska o supremację na terenie Niemiec. Przegrana Austriaków pod Sadową unaoczniła rozkład państwa Franciszka Józefa.
od 1867 - w wyniku klęski w wojnie z Prusami nastąpiły reformy państwowe. Powstanie dualistycznej monarchii Austrii i Wegier. Austria (Przedlitawia) objęła tereny Austrii właściwej, Słowenii, Dalmacji, Czech, Moraw, Śląska, Galicji i Bukowiny. Galicja cieszyła się rozszerzoną autonomią z sejmem i rządem, nastąpiła demokratyzacja systemu władzy w państwie.
1878 Austria objęła protektorat nad Bośnią.
1908 aneksja Bośni i Hercegowiny;
1914 Austo-Węgry przystąpiły do wojny światowej po stronie Niemiec i Włoch (Trójprzymierze). Okupowały tereny Królestwa Polskiego, gdzie ustanowione zostało m.in. generał-gubernatorstwo austriackie ze stolicą w Lublinie. Brane pod uwagę były plany utworzenia trzeciego "polskiego" członu monarchii Habsburgów.
1916 śmierć Franciszka Józefa, na tron wstąpił cesarz Karol I.
1918 plan Karla Rennera i Otto Bauera ("Zagadnienie narodowości a socjaldemokracja") utworzenia w ramach Cesarstwa Austro-Węgierskiego federacji narodów (zakończył się fiaskiem). Aurel Popovici przedstawił plan zbudowania w ramach Austrii 15 kantonów narodowościowych. Na propozycję nie godzą się głównie Wegrzy, którzy straciliby w wyniku reformy kluczową pozycję w związku z Austrią.
1918 - powstała republika z socjaldemokratą Karlem Rennerem na czele. Nastąpiło odłączenie się Węgier, Czechosłowacji i ziem jugosłowiańskich.
1920 Austria podpisała traktat z Saint-Germain-en-Lay, w którym zgodziła się ze stratami terytorialnymi, ograniczeniem liczby wojska oraz z zakazem połączenia się z Niemcami. Następiły plebiscyty w Karyntii i w Burgenlandzie wygrane przez Austrię. Oba landy w większości wróciły do Austrii.
1929 Zawarty został układ o unii celnej, walutowej i ekonomicznej między Republiką Austrii a Niemcami (zwany "ukrytym anszlusem"), unieważniony wkrótce decyzją Rady Ligi Narodów.
1932 - 1938 rządy przedstawicieli Partii Chrześcijańsko-Społecznej pod wodzą Engelberta Dolfussa i Kurta von Schuschnigga. Austria próbowała opierać swe bezpieczeństwo międzynarodowe na paktach z Włochami i Wielką Brytanią. Austrofaszyści w przeciwieństwie do narodowych socjalistów i socjaldemokratów byli przeciwni Anschlussowi. Zaznaczył się silny wpływ Kościoła katolickiego na bieg spraw w kraju.
13 marca 1938 - Anschluss Austrii (przyłączenie) do Trzeciej Rzeszy jako prowincja Ostmark. Na czele rządu stał Arthur Seyss-Inquart. Anschluss został poparty przez socjaldemokratów austriackich (vide: Karl Renner).
jesień 1938 do Austrii przyłączona została część ziem sudeckich odebranych Czechosłowacji.
kwiecień 1945 - wojska radzieckie opanowały większość terytorium Austrii i zdobyły Wiedeń. Powstał rząd Karla Rennera, opierający się na koalicji socjalistów, chadeków i komunistów. Zyskał akceptację ZSRR, później także i zachodnich aliantów.
4 lipca 1945 4 mocarstwa zawarły porozumienie w sprawie Austrii, powstała Rada Sojusznicza sprawująca władzę zwierzchnią nad krajem. Miała prawo zatwierdzić konstytucję, poza tym akceptowała (lub nie) decyzje prowizorycznego rządu i parlamentu austriackiego. Taka akceptacja wymagała zgody wszystkich 4 mocarstw.
podział Austrii na strefy okupacyjne - amerykańską, brytyjską, francuską i radziecką; Wiedeń podobnie jak Berlin podzielony na 5 sektorów (w tym jeden zarządzany wspólnie)
20 grudnia 1945 Premier Karl Renner został wybrany na stanowisko prezydenta II Republiki, premierem został chadek Leopold Figl. Utworzył on rząd oparty na koalicji komunistów, socjalistów i chadeków (mimo iż chadecja posiada samodzielnie większość w Radzie Narodowej). Rządy socjalistyczno-chadeckie trwały do 1966 roku. W 1948 roku gabinet opuścili komuniści (w wyniku protestu przeciwko planowi Marshalla).
1946 Reformy społeczne w kraju, m.in. upaństwowienie wielkich przedsiębiorstw (banki, kopalnie). Pierwsze ustawy denazyfikacyjne - obostrzone na żądanie aliantów.
1953 Zmiana szefa rządu - Leopolda Figla zastąpił Julius Raab.
kwiecień 1955 - w Moskwie kanclerz Austrii Julius Raab i minister spraw zagranicznych Leopold Figl podpisali porozumienie.
15 maja 1955 Traktat państwowy w sprawie odbudowy niezawisłej demokratycznej Austrii podpisany przez ministrów spraw zagranicznych ZSRR, Wielkiej Brytanii, USA, Francji i Austrii;
27 lipca 1955 - wejście w życie traktatu;
26 października 1955 - parlament Austrii uchwalił konstytucję oraz deklarację o wieczystej neutralności.
26 października 1955 - ostatni żołnierz Armii Radzieckiej opuścił granice Austrii.
16 kwietnia 1955 Austria została przyjęta do Rady Europy.
6 grudnia 1955 cztery mocarstwa ostatecznie uznały wieczystą neutralność Austrii.
15 grudnia 1955 Austria została przyjęta do ONZ.
1960 przystąpienie do EFTA;
1961 w Wiedniu odbyła się konferencja międzynarodowa z udziałem Johna Kennedy'ego i Nikity Chruszczowa.
1966 chadecy przejęli całkowitą władzę w państwie. Rozpoczęły się rządy Josepha Klausa.
1968 Zgoda na powrót Ottona Habsburga do kraju. Nie udało mu się jednakże odzyskać swego majątku.
1970 wygrana w wyborach sojalistów Brunona Kreisky'ego. Rządy mniejszościowe z poparciem Partii Wolnościowej, później samodzielne rządy socjaldemokratów.
1971 Były minister spraw zagranicznych Kurt Waldheim został wybrany na sekretarza generalnego ONZ. Przedłużono jego kadencję w 1976 roku.
1973 Austria w przeciwieństwie do innych krajów Europy Zachodniej poparła w konflikcie żydowsko-arabskim Arabów, przez co naraziła się na pogorszenie stosunków z Izraelem.
1981 Kurt Waldheim odszedł ze stanowiska sekretarza ONZ.
1983 Przegrana socjaldemokratów w wyborach. Doszło do utworzenia koalicji narodowców i socjalistów pod przywództwem Freda Sinowatza.
1986 Kurt Waldheim został prezydentem Austrii. W 1987 roku rozpoczął się jego bojkot przez Stany Zjednoczone (ma zakaz wstępu do tego kraju, nieuchylony do dziś) oraz Izrael (wycofał swego ambasadora z Austrii). Powodem są zarzuty o udział w eksterminacji greckich Żydów podczas II wojny światowej.
1987 Po krótkotrwałej koalicji socjaldemokratów z populistami z Partii Wolnościowej powrót do idei koalicji "czerwono-czarnej". Szefem rządu został Franz Vranitzky.
1989 rząd złożył wniosek o podjęcie negocjacji członkowskich ze wspólnotami europejskimi.
1992 w wyborach prezydenckich zwyciężył Thomas Klestil. Koniec bojkotu Austrii przez USA i Izrael.
1 stycznia 1995 Austria została pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Zachowała jednakże neutralność (pozostaje poza strukturami UZE). Przedstawiciel Austrii został komisarzem ds. rolnictwa w komisji Jacquesa Santera.
1997 kanclerz Viktor Klima obejął urząd. Franz Vranitzky odszedł na polityczną emeryturę.
1998 Austria sprawowała półroczne przewodnictwo w Unii Europejskiej.
1999 Austriak Walter Schwimmer wygrył rywalizację z Hanną Suchocką o funkcję sekretarza generalnego Rady Europy.
2000 skandal międzynarodowy związany z dojściem do władzy Partii Wolnościowej Jörga Haidera jako juniorpartnera chadecji. Kanclerzem został Wolfgang Schüssel (ÖVP - Partia Ludowa). Rozpoczął się prawie roczny bojkot Austrii na forum Unii Europejskiej zakończony po opublikowaniu raportu "trzech mędrców".
2002 Kryzys rządowy w Austrii w związku z odroczeniem reformy podatkowej. Ponowne wybory do Rady Narodowej - przytłaczająca wygrana chadeków (44% głosów). Rozpoczął pracę Konwent Konstytucyjny mający za zadanie opracować nową konstytucję dla kraju (poprzednia pochodziła jeszcze z 1920 roku).
2003 Sformowanie nowego gabinetu kanclerza Schüssela.
2004 Wybory prezydenckie w Austrii.

Demografia

Dane można znaleźć w CIA Factbook [1]