'August III
zwany Grubym
(ur. 1696, zm. 1763), syn Augusta II z saskiej dynastii Wettinów - król Polski od 1733 r.
Po śmierci
Augusta II sejm szlachecki obwołał królem ponownie
Stanisława Leszczyńskiego, który przyjechał na elekcję z
Francji, mocno wspierany pieniędzmi przez swego zięcia
Ludwika XV,
króla Francji. Ten wybór stał się powodem wojny sukcesyjnej o tron polski. Nastąpiła zbrojna interwencja
Rosji,
Austrii i
Saksonii, za których protekcją obwołany został królem August III Wettin. Stronnictwo Leszczyńskiego stawiło większy opór jedynie w
Gdańsku, licząc tam na pomoc francuską. Faktycznie przybył niewielki francuski oddział interwencyjny, ale został rychło rozbity przez Sasów i Rosjan, zaś Gdańsk skapitulował po kilkumiesięcznym oblężeniu.
Okres 30-letnich rządów Augusta III nie został zmącony żadną wojną zewnętrzną, choć tuż za zachodnimi granicami Rzeczypospolitej rozegrały się trzy
wojny pomiędzy
Prusami i Austrią o
Śląsk, mający dla Polski żywotne znaczenie. Król nie troszczył się o siłę militarną, gospodarkę i rozwój państwa, a interesowały go jedynie własne wystawne życie i powiększanie bogactwa swego dworu. Był wielkim znawcą i mecenasem sztuki, zwłaszcza malarstwa, ale w
Dreźnie, natomiast w Rzeczpospolitej przebywał bardzo rzadko. Nie nauczył się też nigdy języka polskiego, ani nawet łaciny, powszechnie w Polsce używanej. W swej polityce zagranicznej opierał się na Rosji. Bezpośrednio polityką, zarówno państwa jak i dworu, kierował główny doradca króla, "premier-minister" Saksonii i Polski, Henryk Brűhl, który dla współczesnych stał się synonimem korupcji i złotych czasów saskich. Streszczały się one w powiedzeniu:
Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa.
W latach panowania Wettinów znaczenie Polski uległo znacznemu zmniejszeniu. Okresy gospodarczego rozwoju, ożywienia handlu i odradzania się rolnictwa były na ogół krótkie, w latach dwudziestych dodatkowo przerywane przez głód, epidemie i katastrofy żywiołowe. Wystąpiło jedynie znaczne ożywieniu handlu zagranicznego z Saksonią i
Turcją, zmalał zaś tranzyt towarowy przez Rzeczpospolitą z Rosji, która towary eksportowe do Europy kierowała przez własne porty na
Bałtyku. Równocześnie rozrosły się katolickie zakony i wzmogła się nietolerancja religijna wobec innowierców:
protestantów,
prawosławnych i żydów. Na tym tle bardzo pozytywną była działalność księdza
Stanisława Konarskiego, który zainicjował reformę wszystkich szkół
pijarskich w duchu europejskiego
Oświecenia.
W okresie panowania obu Sasów Rzeczpospolita podzieliła się na prawie suwerenne państewka magnackie z formalną tylko jednością w granicach królestwa. Stanowili je: Radziwiłowie, Braniccy, Ogińscy,
Czartoryscy,
Sapiehowie,
Potoccy,
Lubomirscy, Rzewuscy i wiele innych rodów w Koronie i na
Litwie. Rozgrywały one swe własne interesy, często wzajemnie sprzeczne. Główne, przeciwstawne sobie obozy reprezentowali Czartoryscy i
Poniatowscy (tzw. obóz
Familii), chcący szerokich reform, m.in. ograniczenia weta, oraz Radziwiłowie i Braniccy, opowiadający się za utrzymaniem istniejącego ustroju.
August III Wettin zmarł 5 października 1763 r. w Dreźnie.