Astronomia ( Astronomía) – nauka o ciałach niebieskich, ich budowie, ruchach, pochodzeniu i ewolucji oraz o materii rozproszonej w przestrzeni kosmicznej (zwanej też kosmosem). Astronomia, a ściślej jej dział zwany kosmologią, zajmuje się także Wszechświatem jako całością. Nazwa astronomia pochodzi z greki: astron (gwiazda) + nómos (prawo).
Astronomię można inaczej określić jako naukę o wszelkich obiektach i zjawiskach znajdujących się poza Ziemią.
Dzisiejsza astronomia jest ściśle związana z astrofizyką, która jest zastosowaniem praw fizyki do interpretacji wyników obserwacji astronomicznych. Związek ten jest tak głęboki, że dziś obie dziedziny są właściwie jednością. Mógł on powstać dzięki odkryciu, że ciała niebieskie składają się z takiej samej materii, jak wszystkie inne otaczające nas obiekty.
Obiekty, którymi zajmuje się astronomia, to ogół ciał niebieskich: planety, księżyce, planetoidy, gwiazdy, gwiazdozbiory, asocjacje gwiazdowe, gromady gwiazd, galaktyki, mgławice, gromady galaktyk, materia międzygwiazdowa, gaz międzygalaktyczny, materia egzotyczna, antymateria, materia ciemna, kwazary, czarne dziury i wiele innych. Astronomia zajmuje się badaniem procesów dotyczących tych ciał.
Historia
Początki astronomii sięgają czasów starożytnych, kiedy pierwotne cywilizacje zaczęły prowadzić regularne obserwacje nieba. Już ok. 3000 r. p.n.e. starożytne cywilizacje Babilończyków, Chińczyków i Egipcjan zaczęły dostrzegać pewne, powtarzalne prawa, jakimi rządzi się niebo. Astronomia, jako osobna nauka wyodrębniła się dopiero w starożytnej Grecji. W mitologii greckiej muzą astronomii (łącznie z astrologią) była Urania.Duży wpływ w tamtych czasach miał Kościół. Przekonywał, że wiedza nie jest potrzebna człowiekowi, gdyż służy życiu doczesnemu i nie pomaga w zdobywaniu wiecznej szczęśliwości w niebie. W tamtych czasach głoszono poglądy cofające astronomię o wiele wieków wstecz. Np. Lucius Coecilius Firmianus Lactantius zwany Laktancjuszem (ok. 250-330) wyśmiał twierdzenie o kulistości Ziemi i dowodził, że jest ona płaska. Tak samo mnich Kosmas Indikopleustes na podstawie błędnie interpretowanych informacji zawartych w Biblii uznał, że wszechświat to gigantyczna skrzynia, w której na samym dnie leży płaska Ziemia.
Działy astronomii
- Układ Słoneczny
- układy planetarne
- lista gwiazd posiadających zidentyfikowane planety
- mechanika nieba
- astronomia obserwacyjna
- gwiazdozbiory
- populacje gwiazdowe
- gromady gwiazd
- gwiazdy zmienne
- gwiazdy podwójne
- Galaktyka czyli Droga Mleczna
- astronomia pozagalaktyczna
- fizyka gwiazd
- ośrodek międzygwiazdowy
- fizyka galaktyk
- astrochemia
- astrofizyka
- astrobiologia
- kosmologia
- kosmologia obserwacyjna
Metody obserwacyjne
- Astrometria
- Radioastronomia
- Astronomia optyczna
- Astronomia rentgenowska
- Astronomia promieniowania gamma
- Astronomia w podczerwieni
Sławni astronomowie
| Astronom | Osiągnięcia |
|---|---|
| Hipparchos z Nikei oraz Ptolemeusz | Określił pozycje około tysiąca jasnych gwiazd, próbował wyjaśnić zagadki astronomiczne bez obalania jedynego słusznego w tamtych czasach geocentrycznego modelu wszechświata oraz sklasyfikował gwiazdy wg jasności obserwowanej. |
| Arystarch | Pierwsza osoba, która zaproponowała heliocentryczny model wszechświata. |
| Nasir ad-Din Tusi | Ten perski astronom stworzył pierwszą wystawę całego systemu planetarnego, w płaskiej oraz sferycznej trygonometrii. Stworzył bardzo dokładne tabele ruchów planetarnych oraz nazwał wiele gwiazd. Jego system był najbardziej zaawansowanym w tamtym okresie i był używany do momentu wprowadzenia heliocentrycznego modelu wszechświata. Określił wartość precesji równonocy równą 51' oraz przyczynił się do skonstruowania astrolabium. |
| Mikołaj Kopernik | Na podstawie własnych obserwacji opracował heliocentryczny model Układu Słonecznego opisany w De revolutionibus orbium coelestium. |
| Galileusz | Był pierwszym, który użył przyrządu optycznego, teleskopu, do obserwacji nieba. Za własne odkrycia został dożywotnio skazany przez edykt Inkwizycji na areszt domowy. Wyrok zniósł 359 lat później papież Jan Paweł II. |
| Tycho Brahe | Wybitny konstruktor instrumentarium astronomicznego okresu przedteleskopowego, zebrał materiał obserwacyjny stanowiacy podstawę prac Keplera. |
| Johannes Kepler | Stwierdził, że orbity planet są eliptyczne, co zawarł w prawach Keplera. |
| Isaac Newton | Opublikował Philosophiae Naturalis Principia Mathematica (1687), zawierające fundamentalne w mechanice Zasady dynamiki Newtona, które wyjaśniły prawa Keplera dotyczące ruchu planet. Określił orbity planet. |
| Subramanyan Chandrasekhar | Zajmował się astrofizyką wnętrz gwiazdowych, znany głównie za określenie wpływu Szczególnej teorii względności na ewolucję gwiazd. Był pierwszym, który oszacował limit Chandrasekhara dla białych karłów. |
| Henrietta Leavitt | Skatalogowała gwiazdy pulsujące zwane Cefeidami znajdujące się w Obłokach Magellana. W 1912 r. odkryła związek między jasnością i okresem pulsacji Cefeid, dzięki czemu służą one do pomiaru odległości. |
| Edwin Hubble | Poprzez obserwacje Cefeid pokazał, że nasza Galaktyka nie jest jedyną we Wszechświecie. Przede wszystkim jednak odkrył rozszerzanie się Wszechświata (Prawo Hubble'a). Kosmiczny Teleskop Hubble'a został nazwany na jego cześć. |
Bibliografia
- Jadwiga Waniakowa "Polska naukowa terminologia astronomiczna" 2003, Wyd. IJP PAN, Kraków ISBN 83-87623-67-0
Astronomiya
ފަލަކީ އިލްމު Astronomija
Astronomî
Astronomia
天文學
Thiên-vùn-ho̍k
IAstronomi
Астрономия
Астрономия
Astronomiya ດາຣາສາດ
فلك
Astronomie
နက္ခတ္တဗေဒ
Steernskunde
खगोलशास्त्र
Astronumia
Astrononmie
فلکیات
Chexanipen
Astronomy
Sêndâtongo
Astronomy
තාරකා විද්යාව
Astrůnůmijo
Astronomija
Astronomia
አስትሮኖሚ
Astronomiýa
ئاسترونومىيە
Tähetiidüs
Astronomie Astronomiya
天文
Staerrekunde