Arka Przymierza (
hebr. aron berit) jest dla przedstawicieli
judaizmu pierwotnego jednym z elementów przymierza z
Bogiem. W
Biblii opisana jest jako drewniana skrzynia z drewna akacjowego o wymiarach ok. 140*80*80 cm obita obustronnie złotą blachą. Zamknięcie Arki Przymierza stanowiła płyta ze złota, tzw. przebłagalnia (hebr. kaporet). W arce przechowywano, według przekazu, dwie kamienne tablice z tekstem
Dekalogu. Wierzono, że
Bóg wręczył te tablice
Mojżeszowi na górze
Synaj, w trakcie wędrówki ludu
Izraela z
Egiptu do
Palestyny. Według
tradycyjnej chronologii biblijnej miało to miejsce w 1444 p.n.e.. Osobą, która miała wyłączne uprawnienie do bezpośredniego dostępu do arki był
arcykapłan.
Do momentu wybudowania
pierwszej świątyni przez króla
Salomona arka była ciągnięta na specjalnym wozie z zasłonami we wszystkich kampaniach wojskowych prowadzonych przez Izraelitów. Stanowiła ona centrum kultu w czasie wędrówki
Izraelitów do ziemi Kaanan. Wierzono, że armia posiadająca arkę jest niezwyciężona. W czasie oblężenia
Jerycha obnoszono ją wokół murów miasta. Później przechowywana była w Miejscu Świętym Przybytku Możeszowego w Szilo. Zdobyli ją następnie
Filistyni, lecz zwrócili, widząc w niej przyczynę swoich klęsk.
Dawid przeniósł ją na wzgórze
Syjon w
Jerozolimie, a po wybudowaniu świątyni
Salomon przeniósł ją do specjalnego pomieszczenia, do którego nie miał wstępu nikt prócz
arcykapłana. Stała się jedynym dozwolonym, fizycznym obiektem kultu w
judaizmie.
Arka zaginęła w trakcie najazdu armii
Babilonu pod wodzą
Nabuchodonozora II na Palestynę w 586 p.n.e. i zburzenia pierwszej świątyni.
W niektórych
kościołach wschodnich istnieje doktryna, według której arka została potajemnie wywieziona z pierwszej świątyni i znajduje się gdzieś na terytorium obecnego
Sudanu, gdzie zostanie odnaleziona przez
Jezusa Chrystusa w dniu zstąpienia Królestwa Bożego na Ziemię. Według tradycji etiopskiego kościoła monofizyckiego arka lub jej dokładna kopia znajduje się w katedrze w
Aksum - dawnej stolicy Cesarstwa
Etiopii. Do tych poglądów dołącza opis zawarty w księgach machabejskich, wedle którego prorok
Jeremiasz ukrył arkę w grocie na górze Nebo, po wschodniej stronie
Jordanu. Najbardziej prawdopodobna wersja głosi, że kapłani jerozolimscy, na wieść o rychłym upadku miasta ukryli arkę w tajemnej komnacie pod wzgórzem świątynnym.